چرایی انتخاب چابهار به عنوان قطب سوم پتروشیمی

تدبیر24: با افتتاح فازهای جدید پارس جنوبی و نیز تکمیل ظرفیت واحد ها مستقر در عسلویه برای تولید محصولات، نیاز به تاسیس قطب جدید احساس شد. بعد از بررسی های دقیق و نیز مطالعات کارشناسی شده، چابهار به عنوان گزینه ای برای تبدیل هاب سوم پتروشیمی کشور مطرح شد .
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، بیش از 100 سال از کشف نفت می گذرد و پیدایش طلای سیاه اقتصاد ما را دستخوش تغییرات عمده کرده است ، تاثیر پذیری منفی اقتصاد از نفت سال هاست که محل بحث کارشناسان قرار گرفته اما کمتر بهایی طی یک قرن اخیر به آن داده شده است.
هیچ تردیدی بر این نکته که باید اقتصاد کشور از چنگال تک محصولی بودن بیرون بیاید وجود ندارد، از همین منظر بارها در برنامه های اقتصادی آتی کشور بر لزوم فاصله گیری از فروش صادارت نفت خام تاکید شده است .
تولد پتروشیمی ها که استارت آن از شیراز و با کارخانه کوره و آمونیاک زده شد شاید اولین قدم در فاصله گیری اقتصاد از نفت تلقی می گشت، با شروع زمزمه های انقلاب اسلامی و بعد از پیروزی آن، شرکت های خارجی که تا پیش از این حضوری فعال در صنایع کشور به خصوص صنعت نفت و در راس آن صنعت پتروشیمی داشتند ، چمدان ها را بسته و از کشور خارج شدند و گمان می کردند که این سفر مدت زمان زیادی به طول نخواهد کشید و به زودی و با افتخاری بیشتر بازخواهند گشت .
در طول 8 سال جنگ تحمیلی که پالایشگاه های نفت همواره در تیر راس  آتش های تند رژیم بعث قرار داشت صنعت پتروشیمی نیز متاثر از این حوادث نتوانست نقش واقعی خود را در اقتصاد کشور به درستی ایفا نماید .
بعد از گذشت جنگ تحمیلی و در دهه 70، صنعت پتروشیمی کشور تولدی دوباره یافت چرا که عسلویه در دل خود گنجی را نهاده بود که می توانست رویای کاهش وابستگی به نفت را به واقعیت تبدیل کند .
سرمایه گذاری های عظیم و تجهیزات غول آسا به سمت جنوب سرازیر شدند تا به وسیله این سرمایه ملی ارزش افزوده بیشتری نصیب کشور شود، هرچند کشور رقیب سال ها پیش کار استخراج را شروع کرده بود .
برای ساخت مجتمع های پتروشیمی خوارک اولیه محیا بود ، خوشبختانه عسلویه امکانات دیگر نظیر آب و خاک را که جزو ملزومات اصلی ساخت واحد های پتروشیمیایی است نیز در کنار خود داشت، این واحد های صنعتی یکی یکی در عسلویه شروع به طراحی و ساخت شدند و کم کم قطب اول و دوم پتروشیمی کشور سر از خاک بیرون آوردند .
با افتتاح فازهای جدید پارس جنوبی و نیز تکمیل ظرفیت واحد ها مستقر در عسلویه برای تولید محصولات، نیاز به تاسیس قطب جدید احساس شد. بعد از بررسی های دقیق و نیز مطالعات کارشناسی شده، چابهار به عنوان گزینه ای برای تبدیل هاب سوم پتروشیمی کشور مطرح شد .
مطالعات مکان یابی هاب سوم پتروشیمی در سال های ابتدایی دهه 80 در شرکت ملی صنایع پتروشیمی صورت گرفته است، به گونه ای که در آن زمان برای توسعه صنعت پتروشیمی در منطقه ای جدید مطالعات مفصلی از جنوب میناب تا جاسک و چابهار و گواتر صورت گرفت و بهترین منطقه، منطقه چابهار انتخاب گردید که البته مدتی فعالیت توسعه ای در این حوزه کاهش سرعت داشت تا بعد از مدتی مجددا این طرح به جریان افتاد، اما چون شرکت ملی صنایع پتروشیمی طبق قانون نمی توانست راسا اقدام به ساخت و سرمایه گذاری نماید، طبق توافقی که بین وزرای نفت و دفاع صورت گرفت، مقرر شد توسعه هاب سوم از طریق مشارکت صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح و با هدف گذاری و حمایت های وزارت نفت صورت پذیرد.
  هاب سوم پتروشیمی صادرات محور است، به گونه ای که پیش بینی شده نزدیک به 90درصد محصولات صادر شود. نزدیکی به بازارهای هدفی مثل چین و هند که از چوب و زغال سنگ متانول تولید می کنند توجیه بسیار بالایی دارد، هر چند برخی نظرات کارشناسی موضوعات دیگری را مطرح می کند.
در هر صورت صنعت پتروشیمی به خوبی به یاد دارد که زمانی که توسعه صنایع پتروشیمی در عسلویه مطرح بود، مخالفت های شدیدی با این موضوع می شد و عدم توجیه اقتصادی و هدر دادن منابع و... بیشترین محور مخالفت ها بود. این در حالی بود که رقبایی چون عربستان، عمان و امارات با سرعت در حال توسعه این صنایع بودند.
در حال حاضر  که عمده بازارهای هدف پتروشیمی کشورهای چین و هند هستند ، فاصله چابهار به نسبت عسلویه و ماهشهر تا این کشورها، حدود 1000 کیلومتر کوتاه‌‏تر است و این موضوع سهم قابل توجهی در هزینه‌‏های حمل و نقل را به خود اختصاص می‏دهد.
 البته انتخاب چابهار در جنوب شرق ایران مزایایی نسبت به دو قطب دیگر دارد از جمله برخورداری از مخازن اختصاصی در زمینی به وسعت 20 هکتار در بندر شهید بهشتی چابهار به منظور صادرات محصولات، اتصال به راه ‏آهن سراسری تا سال آینده و همچنین انعقاد قرارداد تکمیل انتقال گاز ایرانشهر به چابهار .
برخلاف ماهشهر و عسلویه ، هاب سوم پتروشیمی این بار توسط بخش خصوصی ساخته خواهد شد و این امر می تواند به شکوفایی بخش خصوصی و باور اینکه این بخش نیز می تواند در اقتصاد غیر نفتی کشور سهیم باشد جامه عمل بپوشاند .
شهرک پتروشیمی مکران در زمینی به وسعت بیش از هزار و 200 هکتار در حال اجراست و 15 میلیارد دلار در یک دوره 10 ساله برای تکمیل و بهره برداری تمامی واحدهای پتروشیمی در این منطقه سرمایه گذاری خواهد شد.
در این شهرک 17 واحد صنایع بالادستی پتروشیمی و بیش از 30 واحد صنایع پایین دستی و در 3 فاز پیش‌بینی شده است و قرار است با استفاده از تجربیات صنعت پتروشیمی در ماهشهر و عسلویه، شهرک پتروشیمی مکران با دانش روز جهانی ساخته و راه‌اندازی شود.
در ساخت و اجرای طرح پتروشیمی ‌مکران در چابهار راه‌اندازی و احداث 17 واحد پتروشیمی ‌برنامه‌ریزی شده که این‌ هاب پتروشیمی‌ شامل 4 مجتمع تولید متانول، 4 مجتمع آمونیاک، 4 مجتمع اوره آمونیاک، 2 مجتمع اتیلن، 2 واحد توسعه‌ای، یک مجتمع تولید آروماتیک و یک واحد متانول توپروپیلن با زیرمجموعه پلی‌اتیلن سبک، سنگین و خطی و انواع گلایکول‌ها است.
این مجموعه دارای دو واحد الفین است که یکی از این واحدها در اندازه‌های اتیلن آریا ساسول با ظرفیت یک میلیون تن و دیگری در اندازه‌های اتیلن جم با ظرفیت یک‌ میلیون و 345 هزار تن است، این واحدها محصولاتی را به منظور مصرف در صنایع پایین دستی و تکمیلی پتروشیمی تولید می‌کنند
با تکمیل تمام فازهای این هاب، برای حدود 17000 نفر به صورت مستقیم شغل ایجاد خواهد شد و این خود می تواند کمکی به اقتصاد و رفاه خانوارهای مرزنشین و شرایط خاص و راهبردی چابهار تلقی گردد.
همچنین پس از بهره‏ برداری از فازهای این شهرک، 22 میلیون تن از 26 میلیون تن محصولات تولیدی آن به صادر می‏شود.
معافیت‏ هایی همچون : معافیت 20 تا 25 درصدی نرخ خوراک به دلیل قرارگیری در منطقه آزاد و منطقه محروم، معافیت 20 ساله مالیاتی به دلیل قرارگیری در منطقه آزاد و در تازه‏ ترین معافیت نیز معافیت 30 درصدی نرخ خوراک مجتمع‏‌های GTPPامتیاز ویژه نسبت به مناطق عسلویه و ماهشهر تلقی می‏شود.
سایت مکران در منطقه‏ ای امن‏ تر و در جوار دریای عمان قرار دارد. از دیگر مزایای واقع شدن در چابهار می‏توان به نیروی انسانی بکر، متخصص و ارزان این منطقه اشاره کرد، همچنین وجود 3 دانشگاه در چابهار و احداث فرودگاه جدید در چابهار که  تا سال 1400 راه‏ اندازی خواهد شد از دیگر مزایای سایت پتروشیمی مکران است .
 چابهار نزدیک‌ترین، آسانترین و امن‌ترین راه دسترسی به آب‏های آزاد برای کشورهای آسیای میانه و افغانستان می‌باشد، به طوریکه بنا بر نظرسازمان ملل، چابهار از مهمترین راه‌های کریدور شرق-غرب جهان و جنوبی‌ترین راه این کریدور است.
خوراک طرح های مستقر در این شهرک عمدتا گازهای اتان و متان است. به‌طوری که روزانه 57 میلیون مترمکعب گاز طبیعی و سالانه 2.6 میلیون تن اتان نیازدارد. گاز طبیعی مورد نیاز این شهرک از طریق خط لوله هفتم سراسری گاز که هم ‌اکنون تا ایرانشهر کامل شده تغذیه خواهد شد. برای تامین گاز اتان مورد نیاز، گزینه انتقال به وسیله خط لوله از مسیر عسلویه به چابهار به طول 1050 کیلومتر در نظر گرفته شده است.
  سیستان و بلوچستان می تواند پیشانی توسعه کشور باشد و اگر تکمیل زیرساخت هایی نظیر راه آهن و بندر تسریع شود و به مقوله گردشگری و آبرسانی توجه جدی گردد، می توان امیدوار بود که این استان با رفع عقب ماندگی ها به جایگاه ارزنده خود دست یابد.