ازدواج زیر ۱۸سال در بهزیستی!

تدبیر24:  صبا حسینی-  «معمولا دختران ما بالا‌تر از ۱۸ سال ازدواج می‌کنند، اما مواردی بوده که این ازدواج در سنین کمتر صورت گرفته است که معمولا طرف مقابل از آشنایان کودک بوده است.» این اظهارات را روز گذشته مدیر کل اداره کودکان و نوجوانان بهزیستی در حالی انجام داده است که ازدواج در سنین پایین در سال‌های اخیر بیش از گذشته در ایران مورد انتقاد قرار گرفته است. چندی پیش معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور عنوان کرد که در ایران ۱۷ درصد دختران زیر ۱۸ سال ازدواج می‌کنند. این نوع ازدواج هر چند منع قانونی ندارد، اما از جانب جامعه‌شناسان و روان‌شناسان نه تنها توصیه نمی‌شود که این افراد بر این مساله تاکید دارند که باید تا حد ممکن از چنین ازدواج‌هایی جلوگیری کرد. با وجود این، به اذعان یک مقام مسئول در سازمان بهزیستی چنین ازدواج‌هایی در میان فرزندان بهزیستی هم وجود دارد.

ازدواج در سنین پایین در میان افراد جامعه ممکن است امری عادی نباشد، اما ‌نکوهیده هم نیست. در ایران هر چند فراوانی ازدواج‌های زیر ۱۸ سال بیشتر از میانگین جهانی نیست، اما بنا بر آمار اعلام‌شده توسط سازمان ثبت احوال سالانه چیزی حدود هزار تا دو هزار دختر زیر ۱۵ سال ازدواج کرده و صاحب فرزند شده‌اند. با این وجود بحث ازدواج در سنین پایین در میان کودکانی که حضانت آنها بر عهده بهزیستی است، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
 سرنوشت کودکان بهزیستی در جوانی
در حالی ۹۳۰۰ کودک بی‌سرپرست و بدسرپرست در مراکز بهزیستی کشور نگهداری می‌شوند که مهم‌ترین سوال مربوط به سرنوشت این کودکان پس از ورود به دوران جوانی است.سیاست اصلی سازمان بهزیستی واگذاری هرچه بیشتر کودکان به خانواده‌های جایگزین است و در حال حاضر ۱۳ هزار نفر در خانواده‌های جایگزین در حال زندگی هستند. چندی پیش محمد نفریه، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی اعلام کرد: در سال‌های اخیر به دلیل اتخاذ سیاست‌ها تعداد فرزندانی که داخل مراکز نگهداری می‌شوند، افزایش نیافته و هر ساله تعداد بیشتری از این افراد به خانواده‌های جایگزین تحویل می‌شوند.اما با وجود تمام این سیاست‌ها تعدادی از این افراد به دلیل بدسرپرست بودن یا به دلایل دیگر در مراکز نگهداری می‌مانند و پس از رسیدن به سن ۱۸ سالگی ترخیص می‌شوند. البته آنطور که مسئولان بهزیستی می‌گویند، این ترخیص حتی اگر فرد به سن ۱۸ سال هم رسیده باشد، به هر ترتیبی انجام نمی‌گیرد و بررسی‌های لازم قبل از ترخیص انجام می‌شود.
 سقفی به نام بهزیستی
تا ۱۸ سالگی بچه‌های بهزیستی فقط می‌روند مدرسه و برمی‌گردند. لباس‌هایشان را می‌شویند. غذایشان آماده است. مسافرت می‌روند. یک مرتبه در ۱۸ سالگی می‌گویند: خوشحال شدیم از دیدنتان. این ۱۴ میلیون را بگیرید و بفرمایید بیرون. این سرنوشت همه بچه‌هایی هستند که به دلایل مختلف بی‌سرپرستی یا بدسرپرستی در مراکز بهزیستی اقامت دارند. این آغاز ماجرا و مشکلات جدیدی است بدون سایه سازمانی به نام «بهزیستی»؛ سازمانی که به گفته مسئولانش هم با کمبود نیرو روبه‌روست، هم با کمبود اعتبار! یکی از ضعف‌های اصلی سازمان بهزیستی به گفته مسئولان آن، در روند بعد از ترخیص بچه‌های بهزیستی است. چراکه بعد از ترخیص نیاز است بچه‌ها پدر و مادری داشته باشند. از این نظر بهزیستی هنوز نتوانسته نقش پدر و مادری خود را بعد از ترخیص مشخص کند و به سرانجام برساند. بنابراین اکثر کودکانی که در سن ۱۸ سالگی از بهزیستی مرخص می‌شوند، دو مشکل اصلی دارند: مسکن و اشتغال. همین دو نیاز آنها را در صورتی که دختر باشند، به سمت تشکیل خانواده حتی به بهانه پذیرفتن و تن دادن به هر شرایطی تشویق می‌کند. برای حل مشکلات مسکن این افراد اقداماتی در حال اجراست و مکاتباتی میان‌ ریاست سازمان بهزیستی کشور با مدیرعامل شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید هشتگرد و پرند صورت گرفت و مبنا بر آن شد تا فرزندان ترخیصی که مشکل مسکن دارند، در طرح مسکن مهر دو شهر جدید پرند و هشتگرد ثبت‌نام کنند، اما برنامه‌ریزی برای بعد روحی و همیاری این افراد به مراتب اهمیت بیشتری دارد.
 ازدواج برخی دختران تحت پوشش زیر ۱۸ سال
هزینه ترخیص کودکان بهزیستی تا سال ۹۲ مبلغ  هفت میلیون تومان بود، این رقم سال ۹۴ رشد دوبرابری کرده و ۱۴ میلیون تومان شد و به تازگی هم روز گذشته مدیرکل اداره کودکان و نوجوانان بهزیستی از پرداخت ۱۷ میلیون تومان هزینه ترخیص به فرزندان بهزیستی خبر داد.محمد نفریه با بیان اینکه در حال حاضر ۲۴ هزار فرزند تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند که از این تعداد ۹ هزار و ۸۰۰ نفر در مراکز نگهداری ما اقامت دارند، گفت: نگهداری از این کودکان از شیرخوارگاه‌ها شروع شده و تا مراکز نگهداری از جوانان ۱۸ ساله ادامه می‌یابد، همچنین ۱۴ هزار فرزند بهزیستی نیز درخانواده‌های جایگزین زندگی می‌کنند که معمولا این خانواده‌ها فامیل سببی و نسبی بوده یا از طریق فرزندخواندگی سرپرستی کودک را برعهده گرفته‌اند. او ادامه داد: نگهداری از این کودکان و نوجوانان در قالب ۶۰۰ مرکز دولتی و ۵۴۰ مرکز غیردولتی تحت پوشش خیریه‌ها انجام می‌شود. همچنین ۳۴ شیرخوارگاه نیز از این کودکان نگهداری می‌کنند.نفریه با تاکید براینکه این کودکان مادامی که نزد ما هستند، انواع خدمات آموزشی، بهداشتی، مددکاری و... را دریافت می‌کنند، خاطرنشان کرد: ما افراد زیر ۱۸ سال را ترخیص نمی‌کنیم و برای ترخیص افراد بالای ۱۸ سال نیز کمیته‌ای تشکیل داده و موضوع را بررسی می‌کنیم، زیرا این افراد حتما باید به درجه‌ای رسیده باشند که بتوانند زندگی مستقل تشکیل دهند. او با اشاره به اینکه ترخیص پسران معمولا از سربازی شروع شده و معمولا دختران با ازدواج ترخیص می‌شوند، که هزینه جهیزیه و عقد آنان را پرداخت می‌کنیم، اظهار کرد: معمولا دختران ما بالا‌تر از ۱۸ سال ازدواج می‌کنند اما مواردی بوده که این ازدواج در سنین کمتر صورت گرفته است که معمولا طرف مقابل از آشنایان کودک بوده است. آنچه برای ما مهم است، شرایط فرزند است و تاکید ما هم بر ازدواج بعد از ۱۸ سالگی است.
 پرداخت ۳۰ میلیون تومان وام بلاعوض
او افزود: علاوه براین همه فرزندان ما تحت پوشش بیمه آتیه هستند، به این صورت که سال‌ها قبل از ترخیص فرزندان به صورت ماهانه پولی به حساب بیمه ریخته می‌شود که بعد از چند سال یعنی زمان ترخیص، علاوه بر پول مذکور سود نیز به فرزندانمان تعلق می‌گیرد. همچنین وام قرض‌الحسنه‌ای از طرف شرکت بیمه‌گذار به این افراد پرداخت می‌شود. به گزارش ایلنا، نفریه گروه‌های همیار را یکی دیگر از سیستم‌های حمایتی این سازمان برشمرد و اظهار کرد: براساس این سیستم هر ۵ فرزند بهزیستی می‌توانند با هم تعاونی تشکیل داده و پس از دریافت آموزش پروژه‌نویسی اقدام به تدوین پروژه اشتغال می‌کنند. در این سیستم به هر پنج نفر برای ایجاد اشتغال، ۳۰ میلیون تومان وام بلاعوض پرداخت می‌شود. این مبلغ معمولا به افرادی تعلق می‌گیرد که دانشگاه نمی‌روند یا تحصیلات دانشگاهی‌شان به پایان رسیده است.