مطالبه‌ای به نام برجام اجتماعی

امیر محمود حریرچی - شب گذشته رئیس جمهور بار دیگر در یک گفت‌وگوی زنده تلویزیونی رو در رو با مردم سخن گفت. مانند سخنرانی‌های چند ماه اخیر این بار هم حسن روحانی برجام و دستاورد‌های آن را موضوع اصلی گفته‌های خود قرار داد. هر چند در این گفت‌وگو به اقتصاد و بهبود وضع اقتصادی به دنبال به سر انجام رسیدن برجام پرداخته شد، اما بار دیگر مسایل اجتماعی دست دومی تلقی و از اولویت خارج شد. مباحث زیادی درباره گفته‌های اقتصادی و سیاسی رئیس‌جمهور و آنچه ایشان دستاورد‌های برجام می‌خوانند وجود دارد، اما در این مجال شاید بد نباشد به مسائل اجتماعی و تعبیری که پیش و پس از برجام توسط جامعه شناسان جعل شده بود بپردازیم و آن چیزی نیست جز برجام اجتماعی. مدت‌هاست جامعه شناسان بر لزوم برجام اجتماعی در کنار برجامی که با تلاش طاقت‌فرسای تیم مذاکره کننده هسته ای به دست آمد اشاره می‌کنند. برجام اجتماعی بیش از هر چیز به مساله حقوق شهروندی اشاره دارد. اندیشمندان حوزه اجتماعی مدت‌هاست از دولت تدبیر و امید می‌خواهند بالاخره حقوق شهروندی را در ایران تعریف و بر رعایت آن پافشاری کند. ناگفته پیداست که اعتماد به یک دولت و امیدوار بودن به برنامه‌های آن در‌گرو این است که شهروندان خود را محرم اسرار آن دولت بدانند و به صداقت دولتمردان اطمینان داشته باشند. در یک چارچوب حقوقی مشخص و زمانی که حقوق و تکالیف افراد مشخص باشد می‌توان انتظار حمایت از دولت و همراهی با آن را از جانب مردم داشت. شهروندان ایرانی در سال‌های اخیر مشکلات و مصائب مختلفی را پشت سر گذاشته و بردبارانه و امیدوارانه به بهتر شدن اوضاع فکر کرده و برای آن تلاش کرده‌اند. اکنون دیگر نوبت دولتمردان است که پاسخ این صبوری را بدهند و پاسخ مناسب در حال حاضر چیزی جز عمل به وعده‌ای نیست که بیش از سه‌سال پیش رئیس‌جمهور در جریان تبلیغات انتخاباتی داد: رعایت حقوق شهروندی. اکنون انتظارات برای تحقق برجام اجتماعی به درازا کشیده است. مردم به دنبال وعده‌های جدید نیستند، بلکه تحقق وعده های پیشین را مطالبه می کنند.

* جامعه شناس