بر اساس آمار ایران جزو پنج کشور نخست استفاده کننده از محصولات پلاستیکی است. مصداق های استفاده از این مواد را در مراسم مذهبی، نذری ها، خرید های جزئی و... می توان دید، به نوعی که انگار استفاده از کیسه های نایلونی یا ظروف یکبار مصرف، با طرحهای مختلف، تبدیل به نوعی افتخار و پز شده است. هنگامی که کیسه های پلاستیکی به عنوان زباله دور ریخته می شوند، به علت ماندگاری بیش از ۵۰۰ سال در محیط، باعث آلودگی محیط زیست می شوند. این کیسه ها به همراه باد جابه جا شده و وارد رودخانه ها و کانال های آب می شوند. در نتیجه موجب گرفتگی آبراهه ها شده و در بسیاری موارد به علت ساکن ماندن آب، زاد و ولد انواع حشرات افزایش می یابد. کیسههای پلاستیکی در صورت ورود به محیط زیست دریایی، وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک و لاک پشت و نیز پرندگان دریایی به صورت اشتباهی بر اثر خوردن این کیسه ها و خفگی ناشی از آن می میرند. آنچه در ادامه میخوانید مشروح گفتوگوی«آرمان» با زهراساعی، عضو فراکسیون محیط زیست مجلس، درباره آلودگی های ناشی از مصرف کیسههای نایلونی و مصنوعات پلاستیکی و خطرات ناشی از آن برای محیط زیست است.
با توجه به خطرات مصرف کیسههای نایلونی و مصنوعات پلاستیکی باید چه قوانین بازدانده ای برای کاهش مصرف این محصولات در کشور ایجاد شود؟
برای کاهش مصرف نایلون و مصنوعات پلاستیکی باید فرهنگسازی قوی در جامعه ایجاد شود. تاکنون در کشور برای کاهش مصرف مصنوعات پلاستیکی چندان فرهنگسازی مناسبی انجام نشده است. این در حالی است که در حوزه مسائل فرهنگی و آموزشی برای نهادینه کردن یک ارزش یا هنجار اجتماعی باید از دوره کودکی به افراد آموزش های لازم داده شود و در کنار آن رسانهها هم به شکل گسترده درباره صدمات ناشی از این شیوه مصرف به مردم هشدار دهند. این اقدام می تواند در یک برنامه ریزی بلندمدت و کوتاهمدت لحاظ شود. باید به کودکان در مهدکودک ها و مدارس درباره چگونگی به کارگیری مناسب از وسایل آموزش داد. برای زندگی بهتر و ارتقای محیط زیست باید شیوه های نوین و جدیدی برای سبک زندگی ایجاد کرد. بسیاری از شیوه ها در زندگی روزمره برای محیط زیست آسیب زاست. برای مثال روزانه ۹۰۰گرم زباله توسط هر شهروند تهرانی و ماهانه بیش از ۲۰۰تن زباله در شهر تهران تولید می شود. تولید زباله این شهر را در آستانه یک بحران جدی قرار داده است. بخش عمدهای از زبالههای تولید شده در تهران زبالههای خشک هستند که با توسعه شرکتهای صنعتی و کارخانههای مدرن، روز به روز بر میزان زبالههای خشک افزوده میشود. برای کاهش میزان تولید زباله و آلودگیهای ناشی از آن باید در سطح خانواده و تولید کنندگان آموزشهایی لحاظ شود. در این اقدام باید صاحبان کارخانه و مشاغل تولیدی را ملزم به ارتقای بسته بندی محصولات کرد تا بتوان بسته بندی محصولات را به شکل کاملا تجدیدپذیر تغییر داد. این اقدام می تواند حداقل تخریب را برای محیط زیست داشته باشد. تحقق این مهم نیازمند یک اقدام گسترده و آگاهی عمومی است. برای تغییر در مصرف نایلون و مصنوعات پلاستیکی باید با اقدامات فرهنگی هر چه سریع تر شدت مصرف این محصولات را در جامعه کاهش داد.
به نظر شما برای کاهش مصرف پلاستیک در کشور باید چه اقداماتی را لحاظ کرد؟
همانطور که عنوان شد باید با فرهنگسازی در نحوه و میزان مصرف تاثیرگذار بود. برای ایجاد این تغییر در فعالیت ها می توان از ظرفیت رسانه ملی، نهاد آموزش و پرورش، آموزش عالی و... بهره برد و همگان را نسبت به استفاده صحیح از محصولات آگاه کرد.
اخیرا در انگلستان برای مصرف کیسههای نایلونی جریمه در نظر گرفته شده است. این اقدام باعث کاهش چشمگیر مصرف کیسههای نایلونی در این کشور شده است. مجلس درباره کاهش مصرف کیسههای نایلونی و موضوعات مشابه چه عملکردی می تواند داشته باشد؟
برای مدیریت این قضیه می توان از قوانین تشویقی و تنبیهی استفاده کرد. بسیاری از کشورهای دنیا با تدوین برنامه های تشویقی از افراد صرفه جو در مصرف کیسه های نایلونی یا افراد در به کارگیری سبد یا کیسههای پارچه ای تقدیر کرده و برای آنها امتیازهایی نیز قائل هستند. این اقدامات می تواند در قالب سیاست های تشویقی در نحوه زندگی و مصرف مردم تاثیرگذار باشد.
اقدامات بازیافت در کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
تاکنون درباره فعالیت بازیافت به شکل مناسب اطلاع رسانی نشده است. در معابر و کوچه های شهر هیچ مخزنی برای تفکیک زباله های تر و خشک مشاهده نمی شود. فقط مراکز بازیافت در برخی مناطق تهران به شکل محدود فعالیت می کنند. برای دستیابی به فرهنگ مناسب در حوزه استفاده بهینه از محصولات و نوع مصرف باید به خانواده ها آموزش داده شود. این امر نیازمند آموزش های گروهی به همگان است. در گام بعدی هم تولیدکنندگان با تغییر در نحوه تولید و بسته بندی محصولاتشان می توانند تغییرات فراوانی در مصرف نایلون ایجاد کنند. تحقق این اقدام نیازمند عزم همگانی است. برای تحقق این مهم خانواده ها و تولیدکنندگان در کنار یکدیگر به وسیله اطلاعرسانیهای به موقع می توانند شدت مصرف نایلون را کاهش دهند. با وجود اینکه تا چند سال آینده زیست محیط زیستی کشور دچار تخریب خواهد شد، اما هنوز مسائل محیطزیستی در کشور ما جزو اولویتهای نخست نیست.
امروزه آلودگیهای زیستمحیطی منشا بروز سرطان ها محسوب می شود. طبیعتا نایلون و پلاستیک هم به نوعی یکی از وسایل مخرب محیط زیست هستند. در این شرایط نیاز به تدوین قوانین جدید در مجلس برای مقابله با نحوه مصرف نایلون و پلاستیک است؟
در کشور منشا بسیاری از بیماریهای نوظهور آلودگیهای زیستمحیطی است. در این شرایط مردم باید بدانند که بخش مهمی از بیماری های موجود مربوط به عدم مصرف مناسب و بهکارگیری مواد پلاستیکی با ماده آسیبزاست. باید از سوی وزارت بهداشت و درمان به مردم اطلاعرسانی شود تا به این ترتیب همگان را درباره نحوه مصرف پلاستیک آگاه کرد. تاکنون در کشور درباره نحوه مصرف نایلون و پلاستیک چندان کالای جایگزین و مناسبی تولید نشده است. باید تولیدات محصولات به شکل سالم مورد پالایش قرار گیرد. بسیاری از مردم درباره کاهش مصرف نایلون داوطلب هستند، اما در این زمینه کالای جایگزین وجود ندارد و با هر خرید تعداد زیادی نایلون در اختیار مشتری گذاشته میشود. همین امر نشان میدهد که در زمینه کالای جایگزین در کشور چندان مناسب عمل نشده است.در ضمن با تدوین قوانین مناسب و الزامآور نیز می توان جلوی بسیاری از ضررها را گرفت.