خشکی دریاچه ارومیه

مدت هاست که حال و روز دریاچه ارومیه خبرساز است و همچنان روند خشکی آن در صدر نگرانی ها زیست محیطی قرار دارد. گرچه علت هایی زیادی از جمله مصارف کشاورزی، گرم شدن هوا، ایجاد میان گذر و سد و وجود منیزیم در آب دریاچه ارومیه در خشک شدن این دریاچه نقش بسزایی داشتند، اما با وجود علنی شدن عوامل خشکی و وضعیت بحرانی این دریاچه همچنان روند احیای آن ادامه دار است و به یکباره نجات آن امکانپذیر نیست، تا جایی که به گفته رئیس سازمان محیط زیست درباره دریاچه ارومیه خیلی کارها دارد انجام می شود. تخریب‌ها طی حداقل دو سه دهه اتفاق افتاده است. طبعا نمی شود یکدفعه دریاچه احیا شود، اما ما الان به این نقطه رسیده ایم که این تراز رو به کاهش و منفی که هر سال منفی تر می‌شده، امسال تثبیت شده است. این خیلی اتفاق مهمی است. این در حالی است که علاوه بر تلاش های سازمان محیط زیست ایران کشورهای دیگر نیز برای احیای این دریاچه کمر همت بسته اند، تا جایی که سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و دولت ژاپن نیز نگرانی خود را ابراز کرده و برای مدیریت پایدار منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه وارد میدان شده اند.

وضعیت دریاچه ارومیه مشابه ۴ سال گذشته

روز گذشته دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد که دریاچه ارومیه ۲/۲ برابر آب و ۴۰ درصد وسعت بیشتری نسبت به سال گذشته دارد. عیسی کلانتری در حالی این آمار را ارائه داده است که خشک شدن دریاچه ارومیه طی دهه گذشته موجی از نگرانی ها را به وجود آورده است. او در مراسم امضای تفاهمنامه میان ستاد احیای دریاچه ارومیه، فائو و دولت ژاپن خبر داد که در حال حاضر تقریبا وضعیت دریاچه ارومیه مشابه چهار سال گذشته است. هر چند برآوردها نشان می دهد که دوران تثبیت احیای دریاچه ارومیه با موفقیت همراه بوده است، اما هنوز اعلام احیای قطعی آن به زمان نیاز دارد. این در حالی است که اخیرا شاهد جدیت و پشتکار متولیان امر در این زمینه هستیم، تا جایی که کلانتری ادامه داد: امیدواریم با تداوم عملیات احیا براساس برنامه‌ریزی دانشگاه صنعتی شریف و دیگر دانشگاه‌ها به اهداف احیای دریاچه ارومیه تا هشت سال آینده دست پیدا کنیم. دبیر ستاد احیای دریاچه در ارتباط با تاثیر تغییرات انجام شده در کشاورزی منطقه عنوان کرد: حدود ۱۶ درصد از آب رودخانه زرینه رود که ۵۰ درصد از آب دریاچه ارومیه را تامین می‌کند کم کردیم  و این موجب شد تولیدات کشاورزی نیز در این منطقه هفده درصد افزایش داشته باشد. باید توجه داشته باشیم که کشاورزی در این منطقه با هدر رفتن بسیار آب روبه‌روست. او با بیان اینکه ۱۵ سانتی‌متر افزایش عمق آب در دریاچه ارومیه داشتیم، گفت: برای ما به لحاظ علمی ثابت شده است که دریاچه ارومیه قابل احیاست، به شرطی که عملیات احیا ادامه پیدا کند و دولت‌های بعدی نیز آن را انجام دهند. او بیان می‌کند: هزینه احیای دریاچه ارومیه شش الی هفت میلیارد دلار است؛ اما هزینه خشک شدن دریاچه بیش از هزار میلیارد دلار است که قطعا جابجایی شهری مانند تبریز با این مبالغ امکانپذیر نیست. بنابراین اگر منابع مالی به موقع تامین شود، احیا انجام خواهد شد. در ادامه این مراسم مسعود تجریشی (مدیر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه)  با اشاره به اینکه این تفاهمنامه میان ژاپن، فائو و ستاد احیای دریاچه ارومیه در زمینه پروژه‌های مطالعاتی منعقد می‌شود است، گفت: اگر قرار باشد خریدی در زمینه احیای دریاچه ارومیه صورت بگیرد، این خریدها از طریق دستگاه‌های اجرایی انجام خواهد شد. به گزارش «آرمان امروز»، او با اشاره به اینکه پروژه تحقیقاتی در پنج محور از جنوب دریاچه ارومیه آغاز می‌شود، گفت: در این پروژه‌ ها دانشگاه ‌های تبریز، ارومیه، دانشگاه‌ های هلند و بر اساس تعهدات فائو دیگر ظرفیت‌ های علمی بین‌المللی همکاری خواهند کرد.

فرصت را از دست دادیم

یک کارشناس محیط زیست درباره احیای دریاچه ارومیه در گفت‌وگو با «آرمان امروز» می گوید: از حدود ۱۰ سال پیش راهکارهای احیای دریاچه ارومیه با ایجاد کمیته ای مشخص شد و قرار بر این بود که دولت بودجه بدهد تا وارد فاز اجرایی شود، اما این کار انجام نشد و مجددا در دولت جدید نظرخواهی شد، راهکارهای جدیدی جمع آوری شد که تکرار همان راهکارهای قبل بود و ما فرصت را از دست دادیم، به دلیل اینکه راهکارها مرتب تکرار می شود. محمدرضا زمانی می‌افزاید: اراده عملی برای حل این مشکل وجود ندارد و مسئولان پاسخگو نیستند و تاکنون هیچ اقدام عملی انجام نشده است و این وضع همچنان ادامه خواهد داشت. او ادامه می دهد: من به جرات می گویم که تاکنون اقداماتی که قرار بوده در مورد احیای دریاچه ارومیه انجام شود عملی نشده است و این یک واقعیت است. فاطمی اظهار می‌کند: آبی هم که امسال وارد دریاچه ارومیه شده، ناشی از بارندگی در سطح ایران بود، چون فاز خشکسالی ایران تمام شده و ما وارد فاز جدیدی خواهیم شد که از پارسال شروع شده و امسال هم ادامه دارد. امیدواریم سال جدید نیز این روند پیش برود. او عنوان می‌کند: این افزایش آب اصلا ربطی به اقدامات مسئولان نداشته است. هر چند برخی از آنان این مساله را به حساب خود می گذارند، اما چنین چیزی نیست. بنابراین اگر قرار باشد طی سال های آینده بارندگی کم شود، به زودی دریاچه ارومیه خشک خواهد شد. این کارشناس محیط زیست مطرح می‌کند: دیگر نمی‌توان کاری برای دریاچه انجام داد و او مثل بیماری است که طبیعت به دادش رسیده است، گرچه اقداماتی انجام شده و تملکی صورت گرفته است اما در حدی نبوده که آب اضافه‌ای وارد دریاچه ارومیه شود. او خاطرنشان می‌کند: مواردی که پیش‌بینی شده، باید سریع‌تر عملی و اجرایی شود. ما به دلیل جلسات بی خود و تکرار مساله زمان را از دست دادیم. فاطمی ادامه می‌دهد: از قبل راه حل مشخصی وجود داشت و ما باید مهندسی معکوس می‌کردیم، یعنی عواملی را که موجب خشکی دریاچه ارومیه شده بود، باید برعکس می‌کردیم تا این دریاچه به حالت اول خودش برگردد. طرح های جانبی که بعضا مساله دار است مثل انتقال آب بین حوضه ای کارساز نخواهد بود و فقط هزینه‌های بسیار زیادی را تحمیل می‌کند. ممکن است کارساز باشد، اما معضلات دیگری را ایجاد می‌کند. به همین دلیل اگر این کارها را انجام بدهیم، دریاچه ارومیه با این روند کمبود اعتبار به زودی خشک می شود. فاطمی اعلام می‌کند: متاسفانه چند کشور آمده اند برای کمک به خشکی این دریاچه که موجب تاسف است. به علت ندانم‌کاری برخی مدیران دست به دامن خارجی‌ها شدیم و دست گدایی به سوی آنها دراز کردیم.