اداره حج بايد شورايي باشد

  تدبیر24: نعمت احمدي-حج بر هر كسي كه مستطيع باشد واجب مي‌شود و زمان و مكان معيني دارد. يعني اگر شما مستطيع شدي هر زماني نمي‌تواني به مكه بروي. علاوه بر اين مكان آن هم مشخص است. در كنار همه اينها فريضه حج مناسكي دارد كه اگر هر يك از اين مناسك را انجام ندهيد، فريضه حج مورد قبول واقع نمي‌شود. خاص بودن مراسم حج باعث مي‌شود عنوان كنيم بايد هياتي متشكل از سران كشورهاي اسلامي بر اداره حج و روند برگزاري آن نظارت داشته باشد. اينكه تمام امور اين فريضه در يك كشور، آن هم با يك ذهنيت خاص و جزمي و واپس‌گرايانه اداره شود به ضرر جهان اسلام است. يك ميليارد و ۳۰۰ ميليون مسلمان كه هر ساله بخشي از آنها مستطيع مي‌شوند و بايد حج را انجام دهند، تحت اداره يك كشور هستند، در حالي كه به نظر من اداره حج بايد تحت نظارت هياتي از كشورهاي مسلمان باشد. انجام امور حج از بدو الي ختم در ايام حج واجب بايد بر عهده شوراي عالي متشکل از نمایندگان همه مسلمانان باشد. مسلمانان به فرقه‌هاي مختلف تقسيم مي‌شوند. حديثي از حضرت رسول (ص) نقل شده كه مي‌فرمايند:«ملت من به ۷۲ فرقه تقسيم مي‌شوند.» و اين نشان مي‌دهد همه اين فرقه‌ها حقوقي دارند. در مساله حج بايد نگاه همه فرقه‌ها به حج جمع شود و اگر شورايي متشكل از مفتي‌ها، مجتهدان و فرقه‌هاي اسلامي داشته باشيم اين شورا با تكيه به منابع اوليه اسلامي يعني قرآن و ديگر منابع امور حج، مراسم حج را راهبري مي‌كند. در اين شرايط مساله به صورتي در مي‌آيد كه اگر خداي نكرده حادثه‌اي اتفاق افتاد، به گردن يك كشور نباشد. فاجعه سال گذشته از نظر اينكه چندين هزار حاجي در بدترين شرايط زير آفتاب سوزان و با لب تشنه قربانی شدند، تاسف‌بار بود. اگر اداره حرم به عهده مجموعه‌اي از مسلمين در ايام حج بود طبيعتا راهي را نشان مي‌دادند كه اين هجمه بزرگ پيش نيايد. تفاوت‌هايي بين مناسك بين فرقه‌هاي مختلف وجود دارد. براي مثال طواف دور كعبه و حجرالاسود براي شيعيان با فاصله معين از مقام ابراهيم تا كعبه در نظر گرفته مي‌شود، در حالي كه برخي فرقه‌هاي ديگر نظر ديگري دارند. عربستان اخيرا درگير جنگ يمن شده و تمامي روزنامه‌ها و رسانه‌ها در سال گذشته بيان كردند نيروهايي كه مانند ساليان گذشته مراقبت از حجاج و نظارت بر انجام مراسم را بر عهده داشتند، به يمن اعزام شده‌اند و از گروه‌هايي براي انتظامات حج استفاده شده كه ناوارد بوده‌اند. كساني كه غير از ايرانيان نجات يافتند، مي‌گويند اگر وسيله‌اي به ويژه آبپاش روي سر آنها آبپاشي مي‌كرد يا به آنها آب براي نوشيدن مي‌رسيد يا از طريق هوا راه‌هاي ورود به منطقه باز مي‌شد، اين اتفاق نمي‌افتد. فاجعه منا لكه ننگي در تاريخ عربستان است. مردمي كه با شور و شوقي واقعي چشم انتظار رفتن به حج بودند با بي برنامگي يك كشور مواجه شدند و مظلومانه پرکشیدند. عربستان مسئول حفظ جان حجاج است، مثل هر كشوري كه ما ويزا مي‌گيریم و در شرايط عادي وارد آن مي‌شويم. عربستان در اين زمينه هر بهانه‌اي بياورد از نظر حقوق بين‌الملل پذيرفته‌شدني نيست و مسئوليت آمد و شد و تامين آرامش حجاج و مسئوليت انجام مناسك حج بر عهده آنهاست. اين مسئوليت مدني و كيفري بر عهده عربستان است و بر اين اساس اكنون كه هزاران نفر از حجاج بر اثر سوءمديريت سعودي‌ها جان خود را از دست داده‌اند آنها بايد ديه قربانيان را پرداخت كنند و از نظر كيفري پاسخگو باشند. پذيرفته نيست از كشوری كه جمعيت ميليوني دارد، ابتدايي‌ترين اصل در حفاظت از جان مردم را رعايت نكند.

* حقوقدان و وكيل دادگستري