وقتی شبکه های اجتماعی سقف می سازند

تدبیر۲۴:میدان جوادیه بجنورد، همان جایی است که یک گوشه آن، تصویری می شود در قاب گوشی های هوشمندی که صاحبانش، از آن حوالی گذر می کنند. در شرح عکس همین بس، که رختخواب، چمدان و... دیوار برای سرپناه یک خانواده سه نفری شده اند. دیوارهای کوچکی، که نفس را به شماره می اندازد وقتی می خواهی از آن گذر کنی.
زنی با فرزندی دردمند، زیر یک کیسه نایلونی در میان اندک ملزومات ساده زندگی گم شده است. چرخ دستی نان آور خانه آنهم با انبوه کارتن، کاغذ و ضایعات هم خود دیواری شده است تا حس کمرنگ امنیت در زیر آن کیسه نایلونی خدشه دار نشود.
این روزها گستردگی استفاده از شبکه های اجتماعی و تاثیرات سوء آن نُقل ونَقل هر مجلسی است اما، همه این مطالب در نهایت به این جمله منتهی می شود که باید فرهنگ استفاده از آن در جامعه تبیین شود و می توان از جنبه های کاربردی مفید و اثر گذارشان بهره برد.
شاید یکی از این مصارف مفید کاربردی، همین اقدامات خیرخواهانه و انساندوستانه باشد؛ مثل همین تصویری که روز عید قربان در گروه و کانال های مختلف فضای مجازی استان می چرخید و به فاصله کوتاهی از انتشار آن، عکاسان و خبرنگاران رسانه ای همچون ایرنا وفعالان رسانه ای دیگر، در محل حاضر شدند، کارکنان بعضی دستگاه ها هم به شمار حاضران پیوستند. نخستین مطالب وصحبت ها منتشر شد؛ بازهم پای بعضی دستگاه ها در میان است، سهل انگاری، بی توجهی یا... که ممکن است سهوی باشد یا ...، همه چیز دست به دست هم می دهد تا در روزهایی که بیشتر مردم در تدارک برنامه های عید قربان، دید و بازدید و سفر هستند، خانواده ای، زمین، فرشش و آسمان سقف خانه اش شود.
هرچند دل آسمان از این تصویر به درد آمده اما، بازهم دست مریزاد به سخاوت آسمان، که این بار صبوری به خرج می دهد و نمی بارد تا مبادا اندک ماترک این خانواده قایقی شوند بر روی آبهای سطحی که پس از هر بارندگی خود ماجرایی شده اند برای مرکز استان وصد البته که کسی حادثه تلخ ناشی از این بی سروسامانی آب های سطحی را از خاطر نبرده است.
اما همان گونه که شبکه های اجتماعی گاه در ایجاد بحران های اجتماعی و شکل گیری تجمع ها نقش مؤثری دارد، در جلوگیری از بحران ها و اطلاع رسانی صحیح و سریع و تبدیل ناهنجاری ها به یک هنجار و ایجاد فضای مثبت و سالم نیز می تواند مؤثر بیفتد؛ البته به شرط آنکه خوب و درست از آن استفاده شود.
شاید آن روز که موشک اسپوتنیک اتحاد جماهیر شوروی به فضا می رفت تا نشانی باشد از قدرتی که می تواند شبکه های ارتباطی دشمن را با سلاح های موشکی بالستیک و دوربرد از بین ببرد، کسی فکر نمی کرد، آن رویدادها، امروز نوید بخش وجود دست های سخاوتمندی باشد که با دیدن یک تصویر دلشان به درد بیاید وسهمی در زیبا ساختن آن تصویر داشته باشند.
شبکه های اجتماعی مفهوم جدیدی نیستند. انسانها از قرن ها پیش که گرد آتش می نشستند و برای یکدیگر داستان می گفتند، در واقع در حال تشکیل شبکه های اجتماعی بودند.
اهمیت شبکه های اجتماعی را نمی توان تنها منحصر در استقبال روزافزون کاربران اینترنتی از فضای مجازی و جا گذاشتن رقبا در رتبه های جهانی توسط شبکه های اجتماعی دانست؛ بلکه باید از زاویه های دیگر همچون: استفاده از آن برای رساندن پیام ، اطلاع رسانی در شرایط بحرانی، در کنار جذابیت ها و همچنین اثرات شگرفی که این جوامع مجازی بر روی زندگی واقعی می گذارد، جستجو کرد.
این روزها خبرهای خوبی در شبکه های اجتماعی و رسانه ها می خوانیم که نشان از اقدامات خیرخواهانه و نوع دوستانه مردم دارد.
تاثیرگذاری بالای شبکه های اجتماعی بر روی حوزه اطلاع رسانی سبب می شود نقش آنها در مدیریت بحران های طبیعی و اجتماعی مورد توجه قرار گیرد. رسانه های اجتماعی در پوشش انواع رویدادها بسیار بهتر از رسانه های سنتی عمل می کنند، به عنوان مثال در یک بحران طبیعی همانند سیل یا زلزله کاربران شبکه اجتماعی از یکسو با ارسال و بازنشر تصویر، فیلم، صوت و ... در روند اطلاع رسانی نقش آفرینی می کنند و از سوی دیگر بر مدیریت بحران از طریق اعلام نحوه کمک رسانی، اقلام مورد نیاز و موارد این چنینی تاثیر می گذارند.

* شبکه های اجتماعی را با آموزش صحیح به مردم بشناسانیم
در همین پیوند، دکتر محمدرضا صادقی یکی از روانشناسان کشورمان با اشاره به آسیب های شبکه های اجتماعی در زندگی فردی و اجتماعی می گوید: برخی از این آسیب های شبکه های اجتماعی به دلیل نبود آموزش و تربیت کاربران این شبکه ها است و تبدیل به عادت شدن استفاده از آن اعتیاد آور است و زندگی روزمره را مختل می کند.
وی معتقد است که در کشورمان از ظرفیت شبکه های اجتماعی به خوبی استفاده نمی شود در صورتی که این شبکه ها می توانند آثار مثبت زیادی داشته باشند و به ما در پیشبرد اهداف و تسریع روابط کمک کنند اما به دلیل ناآگاهی از نحوه استفاده صحیح این شبکه ها و نگذراندن آموزش لازم، از آن آسیب می بینیم.
یک روانشناس هم تاکید دارد: همه ما باید بدانیم که در چه شرایطی می توانیم به این شبکه ها دسترسی داشته باشیم.
دکتر ایمانی ادامه می دهد: همه باید از خصوصیات مثبت و منفی آن باخبر باشیم و استفاده های مثبت از آن را ترویج دهیم.
وی گفت: گاهی شاهد هستیم با استفاده از همین شبکه ها، حرکت های علمی، فرهنگی واقدامات خیراندیشانه انجام می گیرد و این قبیل برنامه ها باید بیشتر به اطلاع اقشار جامعه برسد تا با کاربردهای موثر این شبکه ها آشنا شوند.

*کارکردهای مثبت شبکه های اجتماعی
یک جامعه شناس هم می گوید: در خصوص شبکه های اجتماعی مثل خیلی از پدیده های اجتماعی که در کشور ما اتفاق می افتد، معمولا مسئولان سیاسی و تصمیم گیران از جامعه عقب تر هستند.
دکتر مهران صولتی اظهار می دارد: یک پدیده که می تواند ارتباطی یا تکنولوژی باشد، وارد کشور شده و فراگیر می شود و بعد برنامه ریزان در پی نحوه استفاده از آن برمی آیند.
وی با اشاره به اینکه حدود 28 میلیون کاربر در ایران از پیام رسان تلگرام استفاده می کنند، بیان می کند: از نگاه جامعه شناسی الان در مرحله ای نیستیم که خوبی یا بدی استفاده از تلگرام را بررسی کنیم؛ چراکه این شبکه در جامعه ورود پیدا کرده ، مشارکت کاربرها را برانگیخته، یک سویه نیست و کاربرها حتی به اندازه یک لایک کردن در آن مشارکت دارد.
وی با اشاره به تشکیل 100 هزار کانال وگروه های مختلف در تلگرام بیان می دارد: غنی سازی کانال وگروه ها در این شبکه، چیزی است که باید انجام دهیم واز طرفی باید سعی کنیم جامعه را به لحاظ تولید محتوا به آن سطح برسانیم که این افراد وقتی وارد شبکه های اجتماعی می شوند با محتوای اخلاقی تر و ارزشی تر آنهم نه به معنای لزوما ایدئولوژیک تر یا حکومتی تر، که به معنی ارزش های انسانی واخلاقی، مواجه شوند.
صولتی با بیان اینکه توقع ما از این شبکه ها هم نباید زیاد باشد، تصریح می کند: یکی از کارکردهای اصلی این شبکه ها سرگرمی است و بیشتر افراد برای فاصله گرفتن از سختی ها و یکنواختی زندگی و تجربه دقایقی سرخوشی از آن استفاده می کنند و به هرحال به جای توصیه های اخلاقی مبنی براستفاده کردن یا نکردن از این شبکه ها باید در عمل با غنی سازی، کیفی سازی و تولید محتوای غنی تر که البته به راحتی میسر نیست، اقدام شود.
این جامعه شناس تأکید دارد: مشکلات فراوان اقتصادی و نابسامانی های اجتماعی مانع رسیدن به آن درجه از فرهیختگی شخصی یا هدایت جامعه به سمت فرهیختگی در استفاده از این شبکه های اجتماعی شده است ، اما هر تولید کننده محتوا در هرجایی برای رسیدن به این فرهیختگی باید تلاش کند.
وی می افزاید: مضافا اینکه شبکه های اجتماعی در چند ماه اخیر در کشورمان توانستند کارکردهای نوینی را بروز دهند و به عبارتی با پاگذاشتن در اتاق های تاریک که ممکن بود در آن یک سری مفاسد اقتصادی باشد؛ ازجمله موضوع حقوق های نجومی، املاک نجومی شهرداری و... توانستند به نحوی جامعه را حساس کنند وبا فشار افکار عمومی به حکومت، متولیان به سمت بستن این رخنه های فساد بروند واز مردم عذرخواهی کنند.
وی لازمه تغیرات مثبت در جامعه را برانگیختن وجدان جمعی وآگاهی عمومی جامعه برمی شمرد و می افزاید: با این روند است که شبکه های اجتماعی حول بعضی ارزش های انسانی بسیج می شود و با برگزاری کمپین هایی، زندگی افرادی مثل این خانواده بی خانمان بجنوردی را سامان می بخشد.
وی با مثبت برشمردن این کارکرد شبکه های اجتماعی ولزوم توجه بیشتر به آن بیان می دارد: جامعه خودش در صورت تولید محتوای غنی و ارائه آن به سمت حساس شدن اذهان در مقابل نابسامانی ها و نارسایی ها اجتماعی، بیدار شدن وجدان عمومی، بروز وظهور احساسات عمیق نوعدوستی واخلاق مدار که تا به حال مجال بروز نداشتنه است، می رود وبه تحقق جامعه اخلاقی تر نزدیک می شود.
وی بر اندیشیدن جدی به مناسک جمعی، آیین ها، شادی و مشارکت های جمعی تاکید دارد و می افزاید: اگر حضور پرشور جوان ها را در این شبکه ها می بیینیم ناشی از نیاز به دیده شدن آنها و از طرفی به رسمیت شناخته شدن این نسل واحترام به سبک زندگی احیانا کمی متفاوت با نسل های پیشین آنهاست و تنها مجال و فراخنایی که الان دارند، همین شبکه های اجتماعی است.
وی اظهاری امیدواری می کند با تصمیمات کارشناسی این دولت ودولت های بعد و گشایش هایی که در فضای سیاسی و فرهنگی ایجاد می شود، شاهد باشیم که در عمل هم جامعه از آن حالت کرختی وکسالتی که داشته خارح بشود وحسایت های خودش را نسبت به مسائل اجتماعی بروز دهد.
*زیبایی شبکه های اجتماعی برای خانواده محروم بجنوردی
اهالی گنجینه فرهنگ ها این بار شکل زیبایی از استفاده از شبکه های اجتماعی را به منصه ظهور گذاشتند.
یک خیّر نیک اندیش با پذیرش پرداخت اجاره بهای یکسال این خانواده، جمع سه نفره آنان را از دربدری سه روزه رهایی داد.