فقه سیاسی وچالش با ایالات متحده آمریکا

تدبیر24 : آیات وروایات کثیری دلالت دارند که هرگونه رفت وآمد، ارتباط، دادوستد، قرارداد، عهدنامه وطرح که سبب سلطه بیگانگان برمسلمانان می شود اعم ازسیاسی-اجتماعی،اقتصادی، فرهنگی ونظامی، ناروا و جایزنمی باشد. فقیهان ازاین موضوع تحت عنوان قاعده نفی سبیل با استناد به نص صریح آیه « لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلاً » یاد می کنند. مفهوم مخالف این کلام این است که هرگونه رفت وآمد، ارتباط ، دادوستد،عهدنامه، طرح وبرنامه جهت کسب اطلاع وآموزش دیدن، تبادل فرهنگی وگردشگری، اقتصادی، بازرگانی، تجاری  که موجب تسلط وذلت مسلمانان نشود؛ مانعی ندارد. زیرا دراحادیث می خوانیم آموزش ببینید اگرچه بامسافرت کردن به چین باشد ویا اینکه درجنگ های که مسلمانان اسیر داشتند پیامبر(ص) اسیرانی که ده مسلمان را باسواد می کرد، آزادش می کرد.همچنین درتاریخ اسلام تجارت وبازرگانی برای معیشت امری متداول ومرسوم بود.

 فقه برنامه جامع تنظیم روابط انسان درعرصه های گوناگون اجتماعی وفردی است وبنا به فرمایش حضرت امام خمینی(ره) فقه عبارت است از«تئوری اداره جامعه ازگهواره تا گور»است. فقه حکومتی مجموعه قواعدوقوانین فقهی وحقوقی است که عهده دارتنظیم روابط میان آحاد مسلمانان با یکدیگروبا ملت های غیرمسلمان براساس ارزش های اسلامی وانسانی است وفقه سیاسی خارجی ناظر به تنظیم روابط ومناسبات جهان اسلام با دیگرجوامع بشری است.

 ازقاعده نفی سبیل درابعادگوناگون سیاسی-اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی وفقهی ودرجای جای فقه می توان ازآن بهره برد. بی تردید درشرایط حاضر که سلطه ونفوذ کشورهای بیگانه واستعماری درشکل های مختلف استعمارجدیدوقدیم برمسلمانان وبلاد آنها سایه افکنده است یکی ازبهترین راهها برای نجات وبیرون رفتن ازاین وضع ذلت باراست. این قاعده هرگونه عملی را که سلطه ونفوذ بیگانه رادرپی داشته باشد غیرمشروع وحرام می داند ومبارزه با آن را لازم وواجب می شمارد.

 درتاریخ تحولات سیاسی ایران، روزگاری که بحران ملی شدن نفت برصحنه سیاست ایران سایه انداخته بود ودولت انگلستان خودرا مالک بیش از50درصد سهام شرکت نفت ایران وانگلیس می دانست وقانون ملی کردن نفت ایران را به دلیل آنکه درآن غرامت کافی وعادلانه درنظر گرفته نشده بود درتعارض با حقوق بین الملل واقدام ایران را مصادره اموال می شمرد واختلاف بین ایران وشرکت نفت ایران وانگلیس را به صورت اختلاف بین المللی درآورد. دراین شرایط که حاکمیت ایران نقض می شد، ایالات متحده به عنوان میانجی پا به صحنه گذاشت. پذیرش میانجیگری آمریکا ازسوی ایران، نماینده این برداشت ایرانیان آن روزگاربود که آمریکا هم درطول انقلاب مشروطیت که ایران جولانگاه تاخت وتاز روس وانگلیس وفرانسه شده بود وهم دردهه1940که اتحاد شوروی برای گرفتن امتیازنفت شمال به ایران فشارمی آورد وبه خصوص درجریان اختلاف ایران وشوروی برسرعقب نشینی نیروهای اشغالگر روس ازشمال ایران درسالهای 1945- 1946پشتیبان آرمان ملت گرایی ایران بود ودکترمحمد مصدق نخست وزیر مردمی وملی ایران اعتقاد داشت که دولت آمریکا می تواند نقش یک میانجی صادق را دراختلاف ایران وانگلیس بازی کند. بدینسان درذهن تاریخی ایرانیان علیرغم کشورهای روسیه ، انگلستان وفرانسه،  آمریکا کشوری دوست، دمکراتیک وناجی تلقی گردید.

 خط مشی سیاست خارجی ایران ازاین تاریخ براساس استراتژی اتحادوائتلاف باغرب به خصوص آمریکا بود واین امر را می توان ازطریق انعقاد قراردادهای نظامی وتسلیحاتی با دولت آمریکا وهمچنین وجود پایگاه های نظامی واستراق سمع آمریکا درایران مورد تأیید قرارداد که ایران را تبدیل به ژاندارم منطقه وحافظ منافع آمریکا درخاورمیانه کرده بود به گونه ای که مارک گازیورسکی عنوان « دولت دست نشانده » را به دولت پهلوی داد.

 با وقوع انقلاب ایران درسال 1357 به عنوان انقلابی ساختارشکن، سیاست خارجی دچارتحول بنیادی گردید. پس ازپیروزی انقلاب اسلامی تحت تأثیر فضای انقلابی ایران وبه دنبال آن اشغال سفارت آمریکا درتهران وگروگانگیری اعضای سفارتخانه به مدت 444روزبه تیرگی وسپس قطع روابط گرائید وازآمریکا به عنوان « شیطان بزرگ » نام برده شد.

 با توجه به سیاست آمریکا برای مهارکردن ایران که هرروزشدت می گیرد، واشنگتن در14 نوامبر 1979 در گرماگرم بحران تصرف سفارت آمریکا درتهران دردوران زمامداری کارتر؛ موجودی حساب های ایران نزد بانک های آمریکایی را توقیف ودر7 آوریل 1980 مناسبات دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد. رونالد ریگان وجورج بوش رؤسای جمهوری بعدی این کشوردرجنگ عراق با ایران دردهه 1980 جانب عراق را گرفتند ودولت کلینتون وکنگره هم دردهه 1990 مجازات های ایران راسخت ترکردند. قانون داماتو که  آن دسته شرکت های خارجی را که سالانه 20 میلیون دلاربیشتر درطرح های توسعه نفت وگازایران سرمایه گذاری کنند تهدید به مجازات می کند. با ابتکار رئیس مجلس نمایندگان این کشور نیوت گینگریچ  دایر بر تخصیص 20 میلیون دلاربرای براندازی حکومت ایران، خصومت آمریکا به ایران تکمیل شد.

 با عنایت به مداخله مستقیم حاکمان آمریکا درامورداخلی ایران ازکودتا 28 مرداد سال 1332 وساقط نمودن حکومت ملی مردمی دکترمصدق وبازگرداندن مجدد شاه به قدرت واعمال دیکتاتوری شاه باحمایت آمریکا علیه مردم وبرخورد با جنبش های مدنی وسیاسی تا انقلاب و دشمنی وخصومت ادامه دارآمریکا با ایران، نگاه تاریخی وذهنیت ایرانیان رانسبت به آمریکا تغییر نمود وبا آنچه درگذشته  داشت دچار پارادوکس  گردید.

 درتاریخ 35 ساله بعدازانقلاب اسلامی ایران با توجه به شرایط حاکم وخطمشی حاکمان وتصمیم گیران دردودولت ایران وآمریکا هیچ گونه ارتباطی وجود نداشته ودیواربی اعتمادی روزبه روزبالاتررفته است.

 همانگونه که درآمریکا گروه های باز وکبوتر وجود دارد ونسبت به روابط ومذاکره آمریکا وایران دونگاه متفاوت ومعارض دارند. درداخل ایران نیز پس ازانقلاب تحت فضای انقلاب گروه های آرمانگرا، مصلحت گرا و واقع گرا وجود دارد که درخصوص ارتباط  ومذاکره با آمریکا نگاه متفاوت ومتعارض دارند. زمانی که آرمانگرایان برسرکاربوده اند تنش به اوج خود رسیده است که نمونه بارزآن دوران ریاست جمهوری  احمدی نژاد می باشد. وزمانی که مصلحت گرایان و واقع گرایان درحکومت بوده اند سعی دربازسازی ونوسازی سیاست خارجی ایران و ذوب نمودن یخ روابط وتنش زدایی نموده اند که نمونه بارز آن دوران ریاست جمهوری جناب آقای دکترسید محمد خاتمی می باشد.

 جهت گیری سیاست خارجی آمریکا درتمام ادوارگذشته چه دوران حکمرانی دمکرات ها وچه دوران حکمرانی جمهوری خواهان وچه درنزد لابی وگروههای مرسوم به بازوکبوتر درچارچوب منافع ملی آمریکا قابل تعریف است وجهت گیری سیاست خارجی ایران چه دردوران آرمانگرایان، مصلحت گرایان و واقع گرایان درچارچوب قاعده نفی سبیل قابل تعریف می باشد.

با اذعان به این که دردنیای کنونی پیشرفت وتوسعه با حاکمیت آزادی ومردمسالاری درداخل کشورها وارتباط وتعامل سازنده با نظام بین الملل حاصل خواهدشد ولی ارتباط ومراوده با تمام کشورهای دنیا ازکوچک وبزرگ اختیاری وجزواحکام ثانویه می باشد که تابعی ازمنافع  ومصالح راشامل می شود. درجهان اسلام وایران نیز درهمین چارچوب وبراساس قاعده نفی سبیل دنبال می گردد مگراین که درخصوص موضوعی وارتباطی خاص براساس فتوای مجتهدی حکمی صادرشده باشد که برای همگان واجب الاتباع باشد همانند فتوی به ملی شدن صنعت نفت توسط آیت الله خوانساری جهت قطع دست اجانب و بیگانگان ازاقتصاد کشورایران وتحریم استعمال توتون وتنباکو با انگیزه کوتاه کردن دست استعمارگران بویژه انگلیس بافتوای میرزای شیرازی ویا بیانیه تاریخی امام خمینی(ره) درباره کاپیتولاسیون (مصونیت قضایی اتباع آمریکایی) که با اسلام ناسازگار وآن را تحریم نمود ومصادیق دیگرکه براساس قاعده نفی سبیل حکم واجتهاد شده است.

 حال که در 13 آبان سالگرد تسخیر لانه جاسوسی آمریکا به دست دانشجویان پیروخط امام (ره) وروزملی مبارزه با استکبارجهانی قرارداریم ودولت اعتدال زمام اجرایی کشور را به دست دارد وگفتمان اعتدال را دنبال ونشان داده که دولتی واقع گرا و دارای دیپلماسی فعال و پویا برای حل مشکلات سیاست خارجی درچارچوب عزت، حکمت ومصلحت وقاعده نفی سبیل است وبا پشتوانه رأی وخواست مردم وارائه طریق مقام عظمای ولایت مبنی برنرمش قهرمانانه وشجاعانه درشرایط حاضر پای میز مذاکره حاضروبرحقوق مسلم وحقه ایران تأکید دارد، اورا یاری وپشتیبانی نمائیم تا باردیگردست اوباما را که برای دوستی درازشده بنا به فرمایش امام بزرگوار(ره) که فرمود درصورتی که « آمریکا آدم بشود ودست ازشیطنت بردارد» برای ازسرگیری مناسبات بین دوکشورراه بازاست با شاخه زیتونی دیگردولتمردان آمریکایی را محک بزنیم وصداقت وحقانیت خودرا باردیگرزبانزد جهانیان نمائیم.