تفاوت گوتيرس با بان‌كي مون

 تدبیر24: داوود هرميداس باوند -به‌طور كلي افراد زيادي ازكشورهاي غربي به دبيركلي سازمان ملل رسيده‌اند. تريگولي از نروژ، پس از آن داگ هامر شولد از سوئد، كورت والدهايم از اتريش يا دکوئیار از پرو. البته از آسيا و افريقا نيز افرادي به اين سمت انتخاب شده‌اند، مثل اوتانت از ميانمار و بان كي مون از كره‌جنوبي، پطروس غالي از مصر و كوفي عنان از غنا. دبيركل‌هايي كه از آسيا آمده‌اند نقشه و طرح خاص و ابتكار عمل لازم را در مديریت خود را نداشتند، اما اروپايي‌ها تا حدودي فعال‌تر بوده‌اند. تريگولي كه دبيركل سازمان ملل شد آغاز جنگ سرد بود و روس‌ها شديدا در مقام مخالفت با وي برآمدند و وي استعفا داد. داگ هامر شولد كه به دبيركلي رسيد، اوضاع شديدتر بود نظرات والدهايم كه تفسيري از منشور داشت كه براساس آن دبيركل داراي صلاحيت‌هاي تصميم‌گيري ويژه است را شرق و غرب نپذيرفتند. به هر ترتيب تصميم گرفته شد كه وي مديريت شود. والدهايم تا حدودي فعال و پويا بود. بان‌كي‌مون از كره جنوبي تعاملات ويژه‌اي در پرتو امنيت و سرمايه‌گذاري آمريكايي داشت. به‌طور كلي بان‌كي‌مون نتوانست ابتكار عملي داشته باشد. حتي در رابطه با مساله يمن اظهارنظري در ارتباط با بمباران افراد غيرنظامي انجام داد كه پس از چندي به دليل فشار وتهديد و پرداخت سهميه سازمان مللي وي رسما از اظهاراتش عذرخواهي نمود. اتخاذ اين موضع در شأن دبيركل سازمان ملل نبود. خاوير پرز دكوئيار از پرو در جنگ بين ايران و عراق نقش بسيار مثبتي ارائه نمود. زماني عراق مدعي بود كه ايران آغازگرجنگ و متجاوز است، دكوئيار رسما دلائل متقني اعلام داشت كه عراق متجاوز بوده و گزارش آن را نيز به شوراي امنيت ارائه كرد. وي پس از اجراي قطعنامه ۵۹۸ سعي نمود رويه‌ بي‌طرفي را در پيش گيرد و درحالي كه شرق و غرب حامي عراق بودند، دكوئيار يك تمايل نسبي به سوي ايران داشت. كوفي عنان غنايي نيز نسبتا دبيركل فعالي بود. دبيركل جديد سازمان ملل از پرتغال است. پرتغال كشور اروپايي است كه در تعاملات اروپا نقش آنچناني نداشته است، چهار كشور انگليس، فرانسه، آلمان و ايتاليا و پس از آن نيز كشورهاي درجه دو مانند هلند، بلژيك، اتريش و سوئد كشورهاي تاثيرگذار درجامعه اروپايي هستند. اما پرتغال كشوري كشاورزي و نماد و نمودي از جنگ جهاني دوم است. تنها مسائل استعماري در گذشته است که سال‌هاست نام پرتغال را زنده نگاه داشته است. در زمان سالازار پرتغال درصدد بود كه مستعمرات آفريقايي خود را حفظ كند كه پس از مرگ وي در ارتباط با خروج از سرزمين‌هاي مستعمراتي خط مشي متفاوتي اتخاذ شد. به‌طوركلي كشورهاي عضو اتحاديه اروپا پايبند به آزادي هستند و هركشوري عضو اتحاديه اروپا شود بايد به اين شرايط احترام بگذارد. دموكراسي، حقوق بشر وحكومت قانون مسائلي است كه اروپايي‌ها بدان معتقد هستند. انتظار اين است گوتیرس به عنوان دبيركل جديد بتواند نقش موثرتري از بان كي مون ايفا نمايد. اين مهم به همكاري اعضاي دائم شوراي امنيت نيز بستگي دارد. دبيركل زماني مي‌تواند موفق باشد يا طرح‌ها و پيشنهاداتش مورد موافقت قرارگيرد كه همراهي اعضاي دائمي شوراي امنيت را درپي داشته باشد. اينكه چقدر دبيركل مي‌تواند در روند و حل بحران‌هايي كه به وجود مي‌آيد تاثيرگذار باشد بستگي به شخصيت، توانايي، ابتكار عمل وپيشنهادات سازنده وي دارد. نبايد بدين گونه باشد كه تصميماتي از قبل اتخاذ شود و دبيركل صرفا در پي انجام آن برآيد و در اجرا نيز مثل بان‌كي‌مون شخص موثري نباشد. دبيركل جديد از آنجايي كه اروپايي است به نظر مي‌رسد در مقايسه با بان كي مون شخص فعال و پويا‌تري خواهد بود و اعتماد به نفس بيشتري خواهد داشت. درنتيجه مي‌تواند با قاطعيت بيشتري وظايف خود را انجام دهد. هرچند اين مساله به همكاري پنج عضو دائم سازمان ملل متحد بستگي دارد. درباره حل مساله سوريه نيز بايد ديد كه گوتيرس چقدر مي‌تواند اثرگذار باشد و چه طرح و ابتكارعملي را به كار خواهد بست.

* تحلیلگر مسائل بين‌الملل