پدیده مداحان جناحی

تدبیر24: ورود برخی مداحان به کشمکش‌های جناحی در سال‌های اخیر، تبدیل به موضوعی بحث‌برانگیز شده است. از روزی که مداحان از محمود احمدی‌نژاد حمایت کردند تا روزی که برای مشایی مراسم «لعن» بر پا کردند و به یکی از اصلی‌ترین منتقدان رییس دولت دهم تبدیل شدند، اظهارنظرهای متفاوتی درباره موضع‌گیری‌های جناحی مداحان مطرح شده است.
مداحانی که ورود آنان به عرصه رقابت‌های جناحی جنجالی شده، تعداد معدودی هستند، هرچند شمار مداحانی که در مراسم‌ و مناسبت‌های مذهبی، جهت‌گیری جناحی آشکار دارند، کم نیست. گروهی از این مداحان، سال 84 زیر پرچم تشکلی مشخص و گروهی 104نفره، حمایتی مطلق از احمدی‌نژاد داشتند. در میان این 104نفر، چهره‌های شناخته‌شده‌ای وجود دارند که نامشان در بسیاری از مناقشات جناحی به چشم می‌خورد. «سعید حدادیان» از جمله این مداحان است. او که روزگاری از حامیان پر و پا قرص محمود احمدی‌نژاد به شمار می‌رفت، بعدها به یکی از منتقدان سرسخت اسفندیار رحیم‌مشایی تبدیل شد تا جایی‌که مشایی، شکایت از وی را به دادگاه برد. حدادیان در مراسمی گفته بود: «اگر مشایی استعفا نمی‌دهد و احمدی‌نژاد نمی‌گذاردش کنار، خدایا مشایی‌ رو بکش ببرش بهشت، خیال ما را هم راحت کن.»
حدادیان درباره ریشه اصلی انتقاداتش به مشایی گفته بود: «در یک محفل و جلسه‌ای در شب اول ماه مبارک رمضان بود و ما چون دوست نداشتیم کسانی که در آنها رگه‌هایی از انحراف می‌بینیم در جلسه‌مان باشند، گفتیم نیایند چراکه می‌خواستیم فضای جلسه‌مان یکدست باشد و در جلسه ما تنها پرچم ولایت برافراشته شود و کسانی که می‌خواهند در کنار ولایت سنگ خودشان را به سینه بزنند، نیایند. بنده در طول عمرم که 47سال و چند روز است تنها دو شاکی داشتم که این دو جناب آقای رییس‌جمهور محترم و مراد ایشان جناب آقای مشایی هستند.» سعید حدادیان اخیرا و در یکی از گردهمایی‌های مداحان گفت: «باید بگویم من مقابل دولت موضع ندارم و از جنجال خسته شده‌ام و به جنجال تن نمی‌دهم.»
حدادیان با پایان دولت دهم همچنان علاقه‌مندی خود را به اظهارنظر در حوزه سیاست حفظ کرده است. او درخصوص انتخاب وزرا سخنانی را مطرح کرده بود؛ از جمله اینکه« اگر نماینده‌ای، لابی غیرشرعی و غیرقانونی کرده باشد مانند کسی است که نان خود را در شراب زده و خورده که حرام است.» او بعدها به خبرگزاری «مهر» گفت: «از رییس‌جمهوری روحانی تشکر می‌کنم که به اظهاراتش در روز عرفه نگاه جنجالی نداشته است.»
حاج منصور ارضی، همچنان پایگاه سنتی خود را در مسجد ارگ حفظ کرده است. او از سال‌های دور به اظهارنظر علیه چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب شهرت داشت. نتیجه اظهارنظر علیه مشایی شکایت دولت دهم از منصور ارضی و البته تبرئه او بود، اما وی این روزها مخاطب خود را دولت روحانی قرار داده است. او در دولت قبل نیز الفاظ تندی را نثار مشایی و احمدی‌نژاد کرده بود و حتی محمدباقر قالیباف، شهردار تهران از گزند زبان او مصون نمانده بود. حاج‌منصور در ماه‌های پایانی سال 87 و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری دهم در مراسمی به احتمال کاندیداتوری عبدالله نوری وزیر اسبق کشور در دولت اصلاحات واکنش تندی نشان داد. ارضی این پیغام را برای کاندیداهای احتمالی اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری دهم فرستاد تا آغاز فعالیت‌های انتخاباتی مداحان را کلید بزند و تایید کند که «تاریخ تکرار می‌شود.» او در همین مراسم ضرب‌وشتم عبدالله نوری و عطاءالله مهاجرانی وزرای دولت خاتمی در سال 77 را یادآوری کرد و گفت؛ «از طرف من به او بگویید اگر جان خود را دوست دارد وارد این میادین نشود.» وی خاطره سال 77 را پیش روی نوری و سایر اصلاح‌طلبان آورد که گروهی خودسر بعد از پایان نماز جمعه تهران به عطاءالله مهاجرانی و عبدالله نوری وزرای وقت ارشاد و کشور حمله کردند. او هنوز هم به هاشمی حمله می‌کند. چندی پیش در بخشی از سخنان خود در خلال مراسم دعای روز عرفه، اظهارات تندی علیه رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام ایراد کرد و برای ادامه عمر هاشمی‌رفسنجانی به دلیل مطرح کردن ادعایی به نقل از امام‌خمینی(ره) درباره حذف شعار مرگ بر آمریکا طلب «مرگ» کرد.
حسین سازور هم در دسته مداحان سیاسی است. او سال‌ها در هیاتی در میدان خراسان تهران و همچنین مسجد «لرزاده» مداحی کرده و نقدهای تند و تیزی به دولت دهم داشت.
محمود کریمی از حامیان ابتدایی محمود احمدی‌نژاد بود ولی طی سال‌های گذشته مواضع مشخصی اتخاذ نکرده و از فضای اظهارنظرهای تند سیاسی فاصله گرفت. کریمی برخلاف دیگر مداحان مواضع جناحی چندان هیجانی نمی‌گیرد و عادت به موضع‌گیری سیاسی در مراسم مذهبی ندارد ولی گاهی دیدگاه‌هایش را مطرح می‌کند. او در گفت‌وگو با یک مجله درباره نقد به اظهارنظر‌های سیاسی در مراسم مداحی گفت: ‌زمانی که امام در رابطه با کاپیتولاسیون و شاه صحبت و اعلام خطر کردند، سخنانشان سیاسی بود یا مذهبی؟ اینکه امام گفتند به داد اسلام برسید و تشری که به شاه زدند، وسط میدان آزادی که نبود! در مجلس عزاداری امام حسین(ع) بود. امام گفتند که قیام امام حسین(ع) سیاسی بود. زمانی که امام حسین(ع) سیاسی است، ما هم سیاسی هستیم.
حضور پر رنگ مداحان
جنگ تحمیلی اولین نقطه بروز مداحان بود. مداحانی چون صادق آهنگران و غلام کویتی‌پور برای ایجاد روحیه در رزمندگان، اشعاری حماسی با فرم نوحه‌خوانی داشتند. مداحی «ای لشکر صاحب زمان»، با نوای صادق آهنگران در تمام طول جنگ از پرطرفدارترین سرودها به شمار می‌رفت. از سال‌های میانی دهه 70 و با آغاز به کار دولت اصلاحات، استفاده ابزاری از منابر و هیات‌های مذهبی در تعداد مشخصی از جلسات رواج یافت. این اتفاق هر چند اسباب نگرانی بسیاری از دلسوزان سیاسی و مذهبی کشور را فراهم کرد، اما به سبب اصرار برخی محافل بر تخریب چهره‌های مورد نظر خود در مجالس مذهبی ادامه یافت. نخستین هدف حملات مداحان جناحی، هاشمی‌رفسنجانی بود که در سال‌های پس از ریاست‌جمهوری‌اش بارها و بارها مورد حمله قرار گرفت و در کمتر مراسمی که طیفی خاص و مداحی خاص در آن حضور داشتند نامی از هاشمی برده نمی‌شد. با روی کار آمدن دولت اصلاحات این طیف به تخریب دولت پرداختند؛ نقطه آغاز این تخریب‌ها محرم سال 77 بود. آن ایام با سالگرد دوم خرداد 76 مقارن شده بود. سخنرانی‌های مداحان جناحی در مساجد، تکایا و حسینیه‌های بزرگ تهران و دیگر نقاط کشور با محوریت جلوگیری از ترویج اندیشه‌های اصلاح‌طلبانه و تخریب برخی چهره‌های شاخص مانند خاتمی و هاشمی انجام می‌شد. اظهارات سیاسی مداحان تا آنجا پیش رفت که نمایندگان مجلس هفتم هم طرحی را برای «ساماندهی مداحان» ارایه کردند که البته هیچ گاه اعلام وصول نشد و به بایگانی سپرده شد. اما نفس اقدام مجلسیان هفتم، نشان از آن داشت که مداحان بیش از حد وارد حریم منازعات سیاسی شده‌اند. در آستانه هر انتخاباتی مداحان سیاسی دوباره ظهور می‌کردند. جمعی از مراجع تقلید نیز در قالب سخنرانی یا صدور بیانیه از مداحان خواستند از امکانات هیات‌های مذهبی در جهت تبلیغ به نفع جناحی خاص استفاده نکنند. آیت‌الله ناصر مکارم‌شیرازی یکی از همین مراجع تقلید بود. وی در دیدار با مداحان سراسر کشور در واکنش به کمرنگ شدن حضور جوانان در هیات‌های مذهبی به دلیل اجرای پروژه‌های غیردینی گفت: «آینده نظام و اسلام و تشیع به وسیله جوانانی که در هیات‌های مذهبی با برنامه‌ریزی دقیق و شور و عشق خاصی شرکت می‌کنند، بیمه است و هرگاه جوانان از هیات‌های مذهبی دور شدند، باید احساس خطر کرد. مداحان، نباید به مردم در عزاداری چراغ سبز برای گناه کردن نشان دهند، بلکه باید آنها را از عذاب روز قیامت آگاه کنند.» مکارم‌شیرازی اکنون و با تکرار سیاسی شدن مراسم نوحه و مداحی محرم بیانیه‌ای صادر کرد. در بیانیه این مرجع تقلید که نسخه‌ای از آن روز دوشنبه در اختیار ایرنا قرار گرفته، آمده است: «خطبا، مداحان و عزاداران از آمیختن مراسم عزاداری به مسایل جناحی - سیاسی بپرهیزند و از اهانت به این و آن خودداری کنند و اعمال خود را «خالصا لوجه الله» انجام دهند تا از برکات آن بهره‌مند شوند.»
سیداحمد خاتمی، امام‌جمعه موقت تهران چندی پیش گفته بود: «ورود به چالش‌ها و دعواهای سیاسی به مصلحت مداحان اهل‌بیت(ع) نیست؛ البته من نمی‌گویم آنها نسبت به اصل انقلاب بی‌طرف باشند. آنها باید به اصل انقلاب و ولایت وفادار باشند، ولی ورودشان به چالش‌ها و دعواهای سیاسی با ادبیاتی که باید در مجالس عزاداری حاکم باشد، همخوانی ندارد و فکر می‌کنم ورود نکردن به این مسایل به مصلحت این جمع هنرمند دینی است.»
محمدرضا باهنر، نایب‌رییس مجلس هم در این‌باره گفته است: «با توجه به اینکه در آستانه ماه محرم قرار داریم باید توجه کنیم که مراسم‌ها وارد بحث‌های کم‌عمق سیاسی نشود چراکه زمان دولت احمدی‌نژاد نیز این تجربه نشان داد این رویکرد موفقیت‌آمیز نیست، از این‌رو امیدواریم مداحان در این زمینه غیرملموس صحبت کنند و با تدبیر بیشتری به این مسایل ورود داشته باشند.»
محسن غرویان، استاد حوزه علمیه قم با اشاره به طرح مباحث سیاسی در مراسم مداحی محرم گفت: «مداحان و مبلغان نیز باید از طرح مباحث جناحی و گروهی سیاسی پرهیز کنند و تنها کلیات محورهای اندیشه سیاسی اسلام را بیان کنند. گاهی می‌بینیم که مداحی به اصل تبدیل شده و منبر و خطابه به حاشیه رفته که این مساله خطای بزرگی است و باید جلوی آن گرفته شود.»
عبدالله حاج‌صادقی، جانشین نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه در این‌باره معتقد است: «مداحان سیاسی باشند، اما سیاست‌زده عمل نکنند.» عبدالحسن نواب، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران هم می‌گوید: «کسی مخالف این نیست که مداحان سیاسی باشند و در راستای بیداری جامعه موعظه‌هایی را انجام دهند یا نصیحت کنند ولی خود آنها باید مراقبت اقداماتشان باشند که منجر به ارتکاب منکر نشود.»
رضوی‌یزدی عضو مجمع روحانیون مبارز با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر برخی مداحان از مرز مسوولیت‌های خود تجاوز کردند و به مسایل سیاسی و تاریخی ورود پیدا می‌کنند، گفت: «تصور می‌کنم آنها از برخی مراکز سیاسی و بنگاه‌های اجرایی، حمایت و گاه تحریک می‌شوند وگرنه مداحان به‌طور کلی علاقه‌مند نیستند که به اینگونه مسایل ورود پیدا کنند.»
روز گذشته آیت‌الله حسین مظاهری در استفتایی درباره مراسم عزاداری محرم اینگونه اعلام نظر کرد: «راه صحیح و مشروع عزاداری، راهی است که در آن، افراط و تفریط وجود نداشته باشد بلکه باید به شکل متعارف و به شیوه سنتی که از سابق به ما رسیده، باشد. همچنین در عزاداری باید از انجام کارهای غیرمتعارف که مورد تایید شرع مقدس نیست و موجب وهن تشیع و عزاداری است، پرهیز شود.»
با توجه به فرارسیدن ماه محرم به نظر می‌رسد باید در انتظار کنش‌ها و واکنش‌های سیاسی این مداحان در هیات‌های عزاداری امام حسین(ع) بود. اولین محرم دولت روحانی می‌تواند بیانگر برخورد این قشر در چهار سال آینده باشد. با این همه چهره‌های سیاسی و مذهبی بسیاری دخالت مداحان در عرصه سیاسی در مراسم عزاداری محرم را مذمت کرده‌اند.
منبع:شرق