پدر می خواهید یا شوهر؟!

تدبیر24:  بخشی از فیلم ازدواج بسرعت در فضای مجازی پخش می شود. ازدواج مرد ۸۰ ساله با دختر ۱۹ ساله. یکی دو تا عکس هم هست.بینندگان نچ نچ می کنند و ابروها را با تعجب بالا می اندازند. دختر، جای نوه مرد است؛ مرد ثروتمند. این را حتی نگفته هم می شود فهمید. هیچ جور دیگری نمی شود ۶۱ سال اختلاف سن عروس و داماد را توجیه کرد. عشق؟! بعید به نظر می رسد. دختر در عکس ها لبخند می زند و یک دستش را روی روسری سفید براق نگه داشته است. به خانه بختی می رود که به اعتقاد خیلی ها عاقبت خوشی ندارد اما بعضی ها هم جور دیگری فکر می کنند.

اینکه احتمالاً مرد تا چند سال دیگر فوت می کند و دارایی اش می ماند برای زن جوان که تازه در ابتدای راه است. این، ماجرای تازه ای نیست. ازدواج دختران و زنان جوان با مردان سالخورده که بیشترشان ثروتمند هستند یا دست کم وضعیت مالی مناسبی دارند. مرد، خنده از لبانش نمی افتد. تازه عقد کرده اند. می گوید: «این چند سال نفهمیدم زندگی ام چطور گذشت. حاج خانوم خیلی مریض بود. دو سال آخر که رسماً زمینگیر شده بود. خدا رحمتش کند. زن خوبی بود. بچه های خوبی هم تربیت کرد اما چه می شود کرد. رسم روزگار است دیگر.» ۸۲ ساله است. صورت گرد با موهای ریخته. شادابی و چالاکی اش، سنش را کمتر نشان می دهد. عروس، ۳۰ ساله است.

قبلاً یک بار ازدواج کرده. شوهرش را در تصادف از دست داده است. بچه ندارد. پرستار حاج خانم بوده. دیپلمه است. توی درمانگاه، بهیار بوده. تزریقات و پانسمان. «برای تزریقات حاج خانم به منزل شان می رفتم. خانم خیلی خوبی بودند. روزی که فوت کردند خیلی گریه کردم. من آنجا نبودم. حاج آقا تنها بودند.» زن کم حرف است. همین چند جمله را هم انگار به زور می گوید. حاج آقا با محبت نگاهش می کند. زن جوان حالا از خانه اجاره ای پدرش در قلعه حسن خان، به خانه ویلایی ۸۰۰ متری حاج آقا در شمال شهر تهران نقل مکان کرده. خانه ای که تا ۳ ماه پیش به عنوان پرستار در آن رفت و آمد می کرد. زن، بچه دوست دارد. حاج آقا خودش ۴ تا بچه دارد که همه شان از عروس تازه، بزرگتر هستند. نوه هم دارد. عروس فعلاً به این چیزها فکر نمی کند. آینده را کسی نمی داند.

همیشه هم این طور نیست که دختر یا زن جوان به خاطر فرار از شرایط بد و مشکلات مالی، تن به ازدواج با مرد مسن بدهد.لیلا عاشق شده و با عشق ازدواج کرده. اسم واقعی اش لیلا نیست. ۲۸ ساله. زیبا. لیسانسه. یک سالی می شود که ازدواج کرده. شوهرش ۵۷ ساله است. مدیر یک شرکت بازرگانی. وضع مالی، عالی. «شرایط خانواده خودم بد نبود. متوسط رو به بالا. پدر و مادرم هردو کارمند بودند.

البته پدرم خیلی سال پیش فوت کرده. خودم از زمان دانشگاه کار می کردم و مستقل بودم. با همسرم در یک سفر خارجی آشنا شدم، ترکیه. همسرش چند سالی بود که جدا شده بود و دو تا پسرش هم خارج از کشور زندگی می کردند. به نظرم خیلی مهربان و با ملاحظه بود. اوایل اصلاً احساس عاشقانه ای به او نداشتم. خودش هم بیشتر حس پدرانه ای به من داشت و فکر می کردم چون دختر ندارد و پسرهایش هم اینجا نیستند چنین حسی دارد و طبیعی است. بعد از سفر خیلی حال و احوالم را می پرسید. حتی کمکم کرد کاری را که همیشه دوست داشتم، شروع کنم و به لحاظ شغلی، مستقل شوم. خیلی هوایم را داشت. همین رفتارها و مهربانی هایش بود که باعث شد به او علاقه مند شوم.

پیشنهاد ازدواج را هم خودم دادم. اولش مخالفت می کرد. به خاطر اختلاف سنی و شرایط مان. مادرم هم کاملاً مخالف بود. بعد از مدتی همسرم هم اعتراف کرد که از همان ابتدا به من علاقه مند شده اما ابراز علاقه و ازدواج با من به نظرش کاملاً غیرمنطقی بوده.» لیلا از زندگی اش راضی است. شوهرش را دوست دارد. می گوید: «کیفیت زندگی به نظرم مهم تر است. ممکن است به نظر دیگران شرایط زندگی من کمی عجیب باشد اما اهمیتی ندارد. مهم این است که خودم خوشحال هستم.»

پول، عشق، نیاز عاطفی، ناپختگی یا هر دلیل دیگری که داشته باشد، باز هم دلیل نمی شود با دیدن مردی مسن که همسری بسیار جوان تر از خود دارد، با تعجب نگاهش نکنیم.

چه دلایلی سبب می شود دختری جوان با مردی مسن ازدواج کند؟ مردی که می تواند جای پدر یا گاهی پدربزرگ او باشد. این، سؤالی است که در مواجهه با چنین زوج هایی به ذهن می رسد.

سمیرا شیخی، روانشناس و مشاور خانواده به نکات جالب توجهی در این رابطه اشاره می کند: «البته به لحاظ روانشناسی تأیید شده نیست که بگوییم افراد با چه کسی ازدواج کنند یا آنها را از ازدواج با شخصی منع کنیم. این مسأله کاملاً به دو طرف بستگی دارد. در واقع به تعداد آدم ها، روانشناسی وجود دارد. ما در مشاوره قبل از ازدواج، به پختگی دو طرف تأکید داریم و سن عقلی را در نظر می گیریم. به عنوان مثال ممکن است آقایی ۴۰ ساله باشد اما سن عقلی او در حد ۳۰ سال. در این صورت اگر بخواهد با دختری ۲۰ ساله ازدواج کند، از نظر ما بلامانع است چون از لحاظ ادراک و هوش هیجانی همسطح هستند. البته نتیجه گیری در مورد سن عقلی، منوط به برگزاری جلسات با مشاور خانواده و انجام تست های مربوط است.»

اینکه چرا دختران و زنان جوان با مردانی بسیار مسن تر از خود ازدواج می کنند، دلایل مختلفی دارد. بسیاری از دخترها به دلیل اینکه پدر خود را زود از دست داده اند یا رابطه عاطفی محکمی با پدرشان نداشته اند، از حمایت های لازم برای رشد، بهره کافی نبرده اند

شیخی ادامه می دهد: «اینکه چرا دختران و زنان جوان با مردانی بسیار مسن تر از خود ازدواج می کنند، دلایل مختلفی دارد. بسیاری از دخترها به دلیل اینکه پدر خود را زود از دست داده اند یا رابطه عاطفی محکمی با پدرشان نداشته اند، از حمایت های لازم برای رشد، بهره کافی نبرده اند. بنابراین به دنبال یافتن همسری هستند که نقش حمایتگر داشته باشد که این ویژگی معمولاً در مردانی که سن شان خیلی از آنها بیشتر است وجود دارد. دلیل دیگر، کاملاً مالی و انتفاعی است. مردان مسنی که به ازدواج با دختران جوان اقدام می کنند، معمولاً وضع مالی خوبی دارند و از اینکه پول شان را برای رفاه همسر جوان شان خرج کنند، هیچ ابایی ندارند. برخی زنان جوان هم این حمایت مالی را به معیارهای دیگر ترجیح می دهند. برخی دیگر از دختران که معمولاً کم سن و بی تجربه اند، دنبال عشق هستند و دلشان می خواهد آن را به هر قیمتی به دست آورند. مردان مسن که باتجربه اند می توانند حمایت های روانی و عاطفی از این دختران جوان داشته باشند و به همین دلیل مورد توجه آنها قرار می گیرند.»

این ها مهم ترین دلایل دختران و زنان جوان برای ازدواج با مردان مسن است. دلایل مردانه ای هم برای این کار وجود دارد: «بعضی از مردها با بالا رفتن سن شان اعتماد به نفس خود را از دست می دهند و در تلاشند آن را با برگزیدن همسری جوان جبران کنند. در این راه هم از هیچ تلاشی فروگذار نمی کنند و هزینه زیادی بابت این انتخاب شان پرداخت می کنند. در واقع یک جورهایی می شود گفت باج می دهند. مردها خصوصاً بعد از ۶۰ سالگی دوست دارند با کسی زندگی کنند که نشاط و سرزندگی را به خانه شان بیاورد چون همسر خودشان معمولاً همسن و سال شان است و درگیر کهولت سن و بیماری های مختلف شده است. در ضمن مردان در این رده سنی خواستار همسری هستند که از آنها مراقبت کند. به همین دلیل بعضی مردها در این شرایط به ازدواج دوم روی می آورند. همچنین مردها در رده سنی ۴۰ تا ۵۰ سال دارای جذابیت هستند و مورد توجه دختران جوان قرار می گیرند. همین مسأله گاهی آنها را به ازدواج با دختری بسیار کم سن و سال تر از خود سوق می دهد. به علاوه بسیاری از مردها در سن بالا ترجیح می دهند با کسی ازدواج کنند که کم تجربه باشد و به اصطلاح، پرونده عاطفی اش سبک باشد. در واقع ذهن پاک تری داشته باشد. همین عامل هم سبب می شود مردانی که از همسرانشان جدا شده اند، ترجیح بدهند با دختران مجرد ازدواج کنند تا به خیال خودشان دردسر کمتری در ایجاد ارتباط داشته باشند و زندگی شان آرام تر باشد.»

این روانشناس ادامه می دهد: «به هر شکل، ممکن است ازدواجی هم شکل بگیرد که در ابتدا بسیار با عشق هم باشد اما به مرور اختلاف ها پیش می آیند. مرد که سنی از او گذشته، بیشتر ترجیح می دهد استراحت کند اما زن در دوران جوانی و سرزندگی است و اختلافات زن و شوهر از همین جا شروع می شود. دلیلش هم این است که آنها قبل از ازدواج از تجربه دیگران استفاده نکرده اند و به صورت آزمون و خطایی عمل کرده اند. موارد زیادی هم بوده که این زوج ها بعد از برخوردن به مشکلات فراوان، برای مشاوره مراجعه کرده اند که معمولاً مشکل شان در مرحله ای است که کار زیادی نمی شود کرد. در این موارد معمولاً زن به نتیجه قطعی رسیده که طلاق بگیرد اما به دلایل مختلف از جمله عدم حمایت مالی، از این مسأله ترس دارد. به هر شکل توصیه ما این است که افراد در ازدواج فاصله مناسب سنی که بین ۲ تا ۵ سال است را رعایت کنند. مردانی که در سن بالا قصد ازدواج دارند، بهتر است زنانی در رده سنی متناسب با خودشان را برای همسری انتخاب کنند. در کشورهای پیشرفته هم معمولاً مردان در سنین بالا با زنانی همسن و سال خودشان ازدواج می کنند حتی اگر وضع مالی مناسبی داشته باشند. موارد استثنا هم وجود دارد که بیشتر در مورد سلبریتی ها دیده می شود.»

پدران پیر، نوزادان بی آینده

گرچه ازدواج زنان جوان با مردان سالخورده معمولاً امری غیرعادی در جامعه محسوب می شود اما در بعضی مناطق کشور از جمله سیستان و بلوچستان، این شکل از ازدواج نه تنها غیرعادی نیست، بلکه حتی در شرایطی که مرد از تمکن مالی هم برخوردار نیست، صورت می گیرد. از آن جمله پیرمحمد ۷۸ ساله است ساکن یکی از روستاهای سیستان و بلوچستان. او دو سال پیش بعد از مرگ همسرش، با زنی ۳۳ ساله ازدواج کرده و از او صاحب فرزند شده است. با خنده می گوید: «دختر ۱۸ ساله هم به من می دادند اما خودم خواستم با یک عاقله زن ازدواج کنم.» رباب، حداقل ۱۰ سال بیشتر از سنش نشان می دهد. کنار چشم ها، چین های عمیق به چشم می آیند. با اخم به شوهرش نگاه می کند. می گوید: «روزی ده بار منت سر من می گذارد. پولش نرسید دختره را بگیرد. ندادند که نگرفت.» می گویند اینجا رایج است که مردی سن و سال دار، دختری جوان را به زنی بگیرد. دخترها زود شوهر می کنند. دختری که سنش بگذرد، باید زن مردای پیر بشود. از بی شوهری بهتر است! خودشان این جور می گویند. مردها بچه های بزرگ و نوه دارند اما بیشترشان می خواهند از زن جدید هم صاحب اولاد شوند. به همین دلیل هم هست که تعداد کودکانی که در سن کم پدر خود را از دست می دهند در این مناطق کم نیست. بعضی هایشان اصلاً خاطره یا تصویری از پدر ندارند.»

آمار رسمی ثبت احوال حکایت از آن دارد که در چند استان همچون سیستان و بلوچستان، بخش هایی از خراسان رضوی و خوزستان بیش از سایر مناطق کشور این شکل از ازدواج رایج است که در بسیاری از موارد به فرزندآوری هم منجر می شود. فرزندانی که آینده شان احتمالاً با وجود میراث خواران فراوان پدر، به لحاظ مالی تأمین نیست.

آمار رسمی ثبت احوال حکایت از آن دارد که در چند استان همچون سیستان و بلوچستان، بخش هایی از خراسان رضوی و خوزستان بیش از سایر مناطق کشور این شکل از ازدواج رایج است که در بسیاری از موارد به فرزندآوری هم منجر می شود

بر اساس آمار رسمی سازمان ثبت احوال کشور، سال گذشته میزان زاد و ولد سالمندان بالای ۶۰ سال، بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ نوزاد و افراد بالای ۷۰ سال نیز حدود ۱۰۰ نوزاد بوده است.

کسی از آینده خبر ندارد. بعضی وقت ها اما می شود با توجه به شرایط موجود حدس زد در آینده ممکن است چه اتفاقاتی روی دهد. استفاده از تجربه دیگران و بهره گیری از مشاور و مددکار، کمک بزرگی در شرایط غیرعادی است.

فرید براتی سده، رئیس شورای ملی سالمندان سازمان بهزیستی کشور در این باره می گوید: «ازدواج مردان سالمند با زنان و دختران جوان یک مسأله فرهنگی است که طبقه متوسط به بالای جامعه آن را نمی پذیرد و در مناطق محروم، رایج تر است. ازدواج مردان سالمند با زنان جوان بخصوص در مناطق محروم و به دنبال آن رقم فرزند آوری آنها تأمل برانگیز است، زیرا به هرحال نرخ مرگ و میر در میان افراد بالای ۶۰ سال بسیار بیشتر از جوانان است و هرلحظه امکان فوت آنها وجود دارد به همین دلیل در صورت ادامه این روند شاهد افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار و ایتام در کشور خواهیم بود.»

او ادامه می دهد: «با وجود آنکه ازدواج سالمندی را تشویق می کنیم، اما زمانی آن را مثبت و سازنده ارزیابی می کنیم که در آن مرد سالمند با زن سالمند ازدواج کند و به هیچ وجه ازدواج مردان مسن با زنان و دختران جوان را مصلحت ندانسته و همواره نسبت به آثار مخرب آن هشدار می دهیم. علاوه بر آن در حال حاضر ازدواج مردان سالمند در کشور بیش از ۴ برابر ازدواج زنان سالمند است و این نشاندهنده آن است که مردان سالمند راحت تر از زنان سالمند ازدواج می کنند و تعداد زنانی که در دوران سالمندی از تنهایی رنج می برند، بیشتر از مردان است.»

از این قصه، فیلم ها و سریال ها ساخته اند. قصه عشق پیری و ازدواج هایی که معمولاً سرانجام خوشی ندارند. آخر همان قصه ها هم همیشه یک پیام اخلاقی دارد: کبوتر با کبوتر، باز با باز. با این حال خیلی ها ترجیح می دهند خودشان امتحان کنند.