هنر، ميراث و توسعه گردشگري

تدبیر24: ابراهیم بای‌سلامي-ميراث و هنر، ارتباطی تنگاتنگ و دیرپا دارند. هدف اصلی گردشگری، سیر در تفاوت‌ها، کشف امتیازها و هویت‌هاست و همه اینها در هنر و ميراث فرهنگي متعالی مردم، متجلی است.وجه تمایز فرهنگ، آثار، ابنیه و نمادهای تاریخی و معاصر، با هنر تعریف می‌شود. در فرایند گسترش صنعت گردشگری در جامعه مدرن، حفظ آثار فرهنگي از يك سو و ایجاد جاذبه‌های جدید، تعریف و ترویج و تبدیل آنها به فرصت‌های فرهنگي و تجاری و کسب درآمد، از سوي ديگر اهميت يافته است. در فرايند جهاني‌شدن نيز هنر و ميراث فرهنگي سرآمد امور در ايجاد اشتغال‌زايي، پایداری و رفاه مردم در فرايند میهمانی و میزبانی است. هنر و آثار فرهنگي، ایجاد انگیزه، کشش و دلربایی برخی از مناطق جهان را بیش‌ازپیش کرده است.هنر و ميراث بر حسب سطح و نوع جامعه، متفاوت هستند و ابزار تفکیک، مهندسی ذهن و زبان مردم هستند. تاآنجاکه برخی هنر را تراز و معیار خوب و بد و خدمتگزار اخلاق یا اصل ارزش‌های اخلاقی جوامع، نامیده‌اند. مخاطب اصلی هنر، روح انسان است و هرکس، به فراخور معرفت خویش، در مواجهه با آثار هنری و فرهنگي به تعریف، تفسیر و تأثیر آن می‌پردازد.در واقع، هنر اسانس و روح جامعه است که در ميراث تجسمی و غیرتجسمی آن جریان می‌یابد و یک وجه یا وجوهی از پدیده‌ها را به صورت عالي، ممتاز و متمایز مي‌كند.تجربیات تلخ و شیرین هنرمند و جامعه، در قالب آثار مادی و معنوی متجلی مي‌شوند و عرصه‌های موسیقی، شعر، ادبیات، معماري، نقاشی، آداب‌ورسوم مردم را درمی‌نوردد و در لباس، کلام، داستان، ابنیه و صنایع دستی ،آثار ساختماني، كارگاه‌ها و پل‌ها هويدا مي‌شود. در حوزه تخصصی و دانش‌محور صنعت گردشگری، رویکرد اقتصادی به تعالی فرهنگ و حفظ ميراث جامعه، ركن اصلي و ضرورتي اساسي است و می‌توان ميراث و هنر را با حفظ و ارتقای آن به نشان‌هاي متعالي، معرف هويت ملي، فرصت تجاری و موجب رفاه مردم‌ تبدیل کرد.هنر بر محور زیبایی‌شناسی و امتیازات خاص رشد می‌کند و نباید آن را فقط در پارادایم و حوزه معرفتی كلاسيك و سنتی تعریف کرد. امکانات گسترده جهان معاصر، به‌ویژه با عنايت به گستره رو به افزایش ارتباطات و فناوری اطلاعات (IT)، فرصت کم‌نظیری را برای رشد استعدادهای مردم فراهم آورده است.

در تعریف و تبیین مؤلفه‌های شش‌گانه صنعت گردشگری، جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی، صنعتی و خدماتی نقشی محوری در تعیین و انتخاب مقصد گردشگری دارند که در واقع پنج مؤلفه دیگر؛ یعنی حمل‌ونقل، اقامت و هتل، پذیرایی و رستوران، بازار خرید و صنایع دستی و خدمات اختصاصی مانند تبلیغات، بازاریابی و تورگردانی، همه در راستاي خدمت و برای ارائه جاذبه‌ها فرهنگي هستند. جاذبه‌هاي گردشگري، یا خود اصالت هنری دارند همانند میراث فرهنگی، تاریخی و صنایع دستی یا رایحه و اسانسی از هنر و تبلیغ آن را برجسته، متفاوت و شایسته انتخاب کرده‌اند. به عنوان مثال، نمایش تصاویر زیبا از یک منظره اکوتوریستی یا ارائه یک تعریف هنرمندانه از خدمات آموزشی، سلامت و ورزشی، هر یک به سهم خود موجبات جذب گردشگران را فراهم می‌كند. حتی آداب‌ورسوم ميهمان‌داری یکی از بزرگ‌ترین هنرهاست كه سابقه درخشاني در تاريخ ايران دارد. اهميت و احترام به ميراث و کارکرد هنر و تأثیر فعالیت هنری از اول تا پایان سفر، در همه جای صنعت گردشگري به چشم می‌خورد.در واقع، ميراث فرهنگي و هنر، یک زبان بین‌المللی است که هرکس بر اساس تجارب خویش، آن را درک می‌کند و در فراسوی هر پديده هنري، اشاره‌اي لطيف به سرزمین موعود وجود دارد و هنر، آرمان و آرزوي بشر را در بازجویی نیستان اصل خویش، به تصویر می‌کشد. در هنر نوعی نشئه روح‌القدسی پنهان است که زيبايي و جذابيت خاص آن را تبيين مي‌كند و با معیارهای پوزیتیویستی، امکان تعریف آن وجود ندارد. خلق آثار هنری، لایه‌های مختلف یک فرهنگ و معارف و زیبایی‌شناختی يك ملت را نشان می‌دهد؛ همانند لایه‌های ماهیت و هویت انسان که تو درتو و بي‌نهايت است و به‌راحتی تعریف نمي‌شود.هنر و ميراث فاخر جوامع، نشانه ایمان به واقعيت، ترسيم حقيقت، امیدآفرین و الهام‌بخش است. توانایی‌ها و خلاقیت گذشته، اظهار وجود در حال و ترسیم آرزو در آینده را هنر نشان می‌دهد. با ترسیم مطلوبیت موجود در ميراث و آثار هنري، وجه تمایز تمدن‌ها و فرهنگ‌ها به صورت طولی و تطبیقی با زبانی مشترک، بیان می‌شود و جاذبه‌های متنوع خلق مي‌شود. هنر در بستر گسترش ارتباطات، در فرایند جهان‌وطنی و جهانی‌شدن امور، بر حفظ و ارتقای اصالت و امتیاز هویت متفاوت مردم و گروه‌ها تأكيد مي‌كند و راه را برای سفر و گردشگری در مسیر صلح، دوستی و تعالی جوامع بشری، هموار مي‌كند. به ميزاني كه فرهنگ و هنر در ابعاد زندگي مردم نفوذ كند و در مديريت شهرها و كشورها، به ميراث، آثار هنري و هنرمندان اهميت داده شود؛ در اين فرايند است كه تفاوت‌ها و امتيازها افزايش مي‌يابد و جاذبه‌هاي گردشگري به گونه‌اي فاخر متجلي مي‌شود. شهرهاي آكنده از هنر و ميراث فرهنگي، برترين مقاصد گردشگران خواهند بود.

*عضو شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری