برجام، سندی جهانی-ملی

تدبیر24» دهه فجر انقلاب اسلامی امسال در حالی سپری می شود که بذر امید در دل های مردم بیش از پیش ریشه دوانده است و شجره جمهوری اسلامی طی این سال ها به درختی تنومند بدل شده است؛ درختی که در تندباد حوادث و کوران بحران ها پابرجا مانده و مفهوم ایستادگی را مصداق بخشیده است. یکی از ثمرات و تازه ترین باردهی این درخت را می توان در مقاومت جانانه دولت و ملت بر حقوق هسته ای کشور به چشم دید که در نهایت به برجام و فروریزش ساختار ظالمانه تحریم ها انجامید. به عبارتی یکی از رخداد های مهم و تاثیر گذار در تاریخ جمهوری اسلامی را باید برجام و توافق هسته ای با کشورهای 1 + 5 دانست.
در توصیف چگونگی به ثمر نشستن برگ و بار برجام باید گفت، مردمی که در خرداد ماه سال 1392، تعامل، همسازی و همگرایی را بر تنش زایی و واگرایی رجحان دادند و «حسن روحانی» را سکاندار اداره امور کشور ساختند، نیک می دانستند چه مطالبه ای دارند. پیروزی روحانی در برهه ای رخ داد که مردم بیش از هر موضوعی، خواستار برونرفت از تنگناهای بین المللی و جلوگیری از تشدید چالش های اقتصادی و معیشتی بودند. بدون شک از مهم ترین دستاوردهای دولت یازدهم نیز به نتیجه رساندن مذاکرات با 1 + 5 و برجام بوده است.
برجام امید را در دل مردم ایران برای حل مشکلات و معضلات فراوانی که تحریم های ظالمانه مسبب آنها بود، زنده کرد. در این پیوند، رییس جمهوری هفته گذشته در جمع مردم استان البرز مهم ترین وظیفه همگانی را نگهداشت امید مردم دانست و گفت: دست منتقد سازنده را می بوسیم، اما تخریب امید ملت، خیانت به کشور است.
اجرای برجام سبب وارونگی روندی شد که تحریم های هسته ای برای به صفر رساندن درآمدهای ایران به ویژه در حوزه نفتی می پیمود. پس از برجام، دولت یازدهم و تیم مجرب وزارت نفت توانست از پسِ یک رقابت دیپلماتیک در اوپک تولید روزانه ایران را افزایش دهد و سهم کشور از تولید و صادرات جهانی نفت را به وضعیت پیش از آغاز تحریم ها بازگرداند؛ اقدامی در راستای تحقق ثبات در بازار انرژی و اقتصاد کشور که این مهم جز در سایه توافق هسته ای و شرایط پسابرجام حاصل نمی شد. اگر با عینک واقع نگری به برجام بنگریم، نمی توانیم منکر دستاوردهای این سند ملی باشیم.
برجام افزون بر زمینه سازی تحول در وضعیت ترانزیت و ترابری ایران، محدودیت‌های مبادلات مالی و پولی که در سال ٢٠١٠ وضع و در سال ٢٠١٢ تشدید شده بود برداشت. به این ترتیب، توافق هسته ای سبب شد ممنوعیت افتتاح شعب بانک‌ها و موسسه های اعتباری ایرانی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ممنوعیت همکاری با بانک‌ها و موسسه های اعتباری ایران به ویژه بانک مرکزی و همچنین ممنوعیت افتتاح دفاتر نمایندگی موسسه های مالی اروپایی در ایران از بین برود. به واسطه برجام اکنون ارایه خط اعتباری صادرات، ضمانت‌نامه و بیمه‌نامه به افراد و موسسه هایی که قصد تجارت با ایران را دارند بی مشکل انجام می شود.
برجام نه تنها سبب ساز لغو چند گونه ممنوعیت و تحریم بلکه موجب برداشته شدن مجموعه ای از تحریم ها شده است. از جمله آنها تحریم‌های مربوط به واردات فرآورده های پتروشیمی ایران، تحریم‌های مربوط به صادرات تجهیزات کلیدی بخش های نفت، گاز و پتروشیمی، تحریم‌های مربوط به سرمایه گذاری در بخش های نفت، گاز و پتروشیمی، تحریم‌های مرتبط با کشتیرانی و کشتی سازی، تحریم‌های مربوط به بخش حمل و نقل و تحریم‌های مربوط به طلا، فلزات گرانبها و الماس، اسکناس و سکه است.
برجام نه به عنوان یک قرارداد با یک کشور، بلکه توافقی با 6 کشور به شمار می رود که در قالب قطعنامه ای در شورای امنیت سازمان ملل تثبیت شده است. از این رو نقض برجام هزینه های سنگین سیاسی و بین المللی بسیاری برای نقض کننده آن به همراه خواهد داشت و از این رو بسیاری از لفاظی ها در این باره آشکارا از واقعیت فاصله بسیاری می یابد. در داخل نیز بسیاری بر این واقعیت وقوف دارند که برجام یک مطالبه عمومی است و تمامی الزامات و علل و عواملی که موجب پذیرفتن آن شد همچنان با قوت بیشتری باقی است.
فرجام سخن آنکه برجام، همانند دیگر توافق های شکل گرفته در جهان حاصل فرایندی از مذاکره و رد و بدل کردن امتیاز در یک دعوای دیپلماتیک بود. ذات هر قراردادی بر بده و بستان استوار است و هیچ امتیازی بدون دادن یک امتیاز به حریف به دست نمی آید. هیچ کس مدعی نیست که برجام بی عیب ترین و کامل ترین توافق شکل گرفته است، اما برای قضاوت بهتر در این باره لازم است که شرایط و اوضاع کشور را پیش از آغاز مذاکرات هسته ای با فضای پس از آن مورد مقایسه قرار دهیم. مخالفان برجام و آنانی که تلاش در ناامید کردن مردم دارند، باید به این پرسش پاسخ دهند که چه راهکار دیگری به جز گفت وگو در برهه حساس گسترش تحریم ها وجود داشت که از نگاه دولت دور ماند!

خبرنگار ایرنا: سمانه سعادت