دروازه ای به عصر یخبندان

تدبیر24 »نام این مکان از رودخانه ی مجاور آن به نام باتاگایکا (انشعابی از رودخانه ی یانا) گرفته شده است. این حفره که زمین شناسان آن را نوعی فرورفتگی دمایی می دانند از ذوب شدن پرمافراست (لایه ی منجمد دائمی زمین) ایجاد شده است. برخلاف باور مردم یاکوتی حفره ی باتاگایکا ارتباطی با دنیای زیرزمینی ندارد. اما امثال این فرورفتگی ها که روز به روز تعداد آنها در نیمکره ی شمالی بیشتر نیز می شود، به نوبه ی خود ترسناک هستند چرا که نشان می دهند فرایند گرم شدن زمین همچنان ادامه دارد.

فرورفتگی باتاگایکا در دهه ی 1960 پدیدار شد زمانی که یک تکه بزرگ جنگل به خاطر مصارف صنعتی از وجود درختان پاک شد که رویدادهای زیست محیطی و زمین شناسی فاجعه باری را در پی داشت. از آنجا که پوشش گیاهی مانند یک لایه عایق عمل می کند و باعث می شود که زمین خنک بماند؛ زمانی که پوشش گیاهی برداشته شد، گرمای تابستان به لایه های عمیق تری نفوذ کرده و باعث ذوب شدن پرمافراست گشت و بدین ترتیب این ناحیه شروع به فرو رفتن نمود. این حفره از آن زمان تاکنون در حال گسترش است و هر سال بزرگ و بزرگتر می گردد و این به عنوان علامتی از تغییرات آب و هوایی قابل رویت است.

دکتر جولیان مورتون، استاد دانشگاه ساسکس بر این باور است که رشد مگاحفره ی باتاگایکا ادامه پیدا خواهد کرد تا دیگر یخی زیر آن باقی نمانده باشد یا اینکه با رسوبات پر شود. اگر آب و هوای سیبری گرم تر شود که احتمال آن زیاد است، ما هر روز شاهد پیدایش و رشد مگا حفره های جدید در این منطقه خواهیم بود.

« در حقیقت باتاگایکا چشم اندازی فراهم می آورد به آنچه در گذشته اتفاق افتاده و آنچه که احتمال دارد در آینده اتفاق بیفتد. با گرم شدن آب و هوا (که به طور حتم اتفاق می افتد) لایه ی منجمد دائمی زمین گرم شده و هر روز تعداد این فرورفتگی ها، حفره های آب و فرسایش سطح زمین بیشتر و بیشتر خواهد شد. شواهد موجود در طول چند دهه ی گذشته نشان داده اند که وقوع چنین پدیده ای در نیمکره ی شمالی از نظر وسعت و شدت افزایش چشمگیری داشته است.»

در تصاویر ماهواره ای از خط ساحلی شمالی سیبری، تعداد زیادی دریاچه مشاهده می شوند که در اثر ذوب شدن پرمافراست تشکیل شده اند. آب موجود در این دریاچه ها به نسبت زمین یخ زده ی اطراف گرم تر است و از یخ زدن زمین زیر خود جلوگیری می کنند. به مرور زمان این دریاچه ها عمق بیشتری پیدا کرده و باعث ذوب شدن یخ های بیشتری می گردند.

ذوب شدن پرمافراست عوارض بسیار جدی تری از تشکیل این حوضچه های آب دارد. خاک یخ زده دارای مقادیر زیادی متان است؛ گازی گلخانه ای که به مراتب از دی اکسید کربن قوی تر می باشد. اگر پرمافراست ذوب شود و متان به اتمسفر آزاد شود، دمای کره ی زمین به شکلی بی سابقه بالا خواهد رفت و این موضوع کره ی زمین را وارد سناریویی بسیار وخیم می کند.

البته نگرانی در مورد ذوب شدن پرمافراست امروز آنقدر اورژانسی نیست چرا که بخش هایی از سیبری همچنان دمای منفی 50 درجه دارند.

حفره ی باتاگایکا مانند یک مقطع عرضی از پرمافراست، نگاه اجمالی بینظیری به تاریخ عصر یخبندان در شمال شرقی سیبری فراهم می آورد. تخمین زده می شود که خاک این حفره 200 هزار سال قدمت داشته باشد و تا به امروز نشان داده که گنجینه ای از فسیل است. دیرینه شناسان بقایای یخ زده ی یک گاومیش کوهان دار، یک گاو نر، ماموت و یک اسب 4400 ساله را در این منطقه یافته اند.

بار آخری که سیبری دچار چنین فرورفتگی عظیمی شد 10 هزار سال پیش بود که در آن زمین از عصر یخبندان دوران پارینه سنگی به دوران حال حاضر گذار کرد.