گزارش آمانو؛ حقانيت ايران در اجراي برجام

توافق هسته‌اي ايران در دو بعد فني و سياسي شكل گرفت. در واقع برجام نه تنها موجب رفع تحريم‌هاي هسته‌اي وضع شده عليه ايران شد كه در ابعاد فني نيز به رسميت شناخته شدن فعاليت‌هاي هسته‌اي كشورمان را در پي داشت. تاكنون چندين بار مطرح شده است كه مذاكرات هسته‌اي با حضور ايران و ۶ قدرت جهاني برگزار شد اما شايد كمتر به اين موضوع پرداخته شده كه علاوه براين كشورها، دو شخصيت حقوقي به نام اتحاديه اروپا و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز در روند مذاكرات حضور داشتند. در اين ميان آژانس بين‌المللي انرژي در بخش فني و به ويژه با توجه به وظيفه‌اي كه در راستي‌آزمايي اقدامات ايران و گزارش درباره آن دارد از اهميت بالايي برخوردار است. در شرايط فعلي كه ترامپ تلاش مي‌كند برجام را با سخت‌گيري بيشتري اجرا كند تا شايد ايران وادار به نقض برجام شود اهميت گزارش‌هاي اين سازمان دوچندان مي‌شود. گزارش‌هايي كه يوكيو آمانو مديركل آژانس بين‌المللي انرژي تاكنون به شوراي حكام اين آژانس ارائه كرده است همگي بر حقانيت ايران دلالت دارد. مطابق گزارش‌هايي كه تاكنون ارائه شده ايران به تمامي مفادي كه در برجام آمده، پايبند بوده است. اهميت اين موضوع را بايد در اين ديد كه يكي از مكانيزم‌هايي كه شوراي امنيت سازمان ملل متحد مي‌تواند ايران را به عنوان ناقض توافق هسته‌اي معرفي كند، گزارش‌هاي آژانس است. با توجه به موضع اين سازمان و همچنين دفاع اتحاديه اروپا از برجام وضعيت براي دونالد ترامپ در آمريكا كه تلاش مي‌كند به نوعي برجام را به حاشيه ببرد يا آن را نقض كند، بسيار دشوار مي‌شود. علاوه بر اين در ميان شش كشوري كه با ايران مذاكره كرده‌اند و برجام حاصل آن شد، تنها آمريكاي ترامپ است كه آن را يك توافق بد مي‌خواند و ۵ كشور ديگر بر حفظ و پايبندي به آن تاكيد مي‌كنند. چرا كه اتحاديه اروپا، چين و روسيه به عنوان طرف‌هاي ديگر برجام به خوبي واقف هستند كه در شرايط جديد بايد به‌گونه‌اي عمل كنند كه برجام به عنوان مكانيزم همكاري‌هاي بين‌المللي آسيب نبيند. در‌واقع اين بازيگران بين‌المللي تعهداتي را پذيرفته‌اند و به نحوي رفتار مي‌كنند كه بر اساس آن به حيثيت و اعتبار بين‌المللي خود خدشه‌اي وارد نشود. در چنين موقعیتی رئيس‌جمهور آمريكا به خوبي مي‌داند كه از مسير برجام نمي‌تواند به ايران فشار وارد کند، چرا كه همه طرف‌ها و گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر نتيجه بخش‌بودن توافق هسته‌اي دلالت مي‌كند. از طرف ديگر بايد به قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل اشاره كرد كه ضامن اجرايي اين توافق در مهم‌ترين سازو‌كار بين‌المللي است. بنابراين راه ديگري براي دونالد ترامپ باقي نمي‌ماند جز اينكه تلاش كند از مجراي اتهاماتي چون حقوق بشر، آزمايش‌هاي موشكي يا ادعاي واهی حمايت ايران از گروه‌هاي تروريستي اقدام كند. امري كه با توجه به اجماعي كه ميان كنگره و دولت جمهوريخواه وجود دارد، احتمال می رود سياست‌هايي را عليه ايران اتخاذ كنند. اگرچه ترامپ از اين رويه با وضع تحريم‌هاي يكجانبه مي‌تواند ايران را در برخي زمينه‌ها تحت فشار بگذارد، اما بعيد است در اين موضوع نيز ساير بازيگران پراهميت بين‌المللي با او همنوا شوند.

* تحليلگر مسائل بين‌الملل