ضرورت بازنگری در مداحی‌ها

تدبیر24: محرم که فرا می‌رسد شور عزاداری در سراسر ایران و بسیاری از کشورهای شیعه‌نشین به پا می‌شود. بخشی از این شور و حماسه مرهون فعالیت‌های گسترده و دامنه‌دار مداحانی است که هر شب و روز از این مجلس به آن مجلس و از این تکیه به آن تکیه می‌روند تا مرثیه‌ای بخوانند و اشکی از عزاداران سیدالشهدا حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) بگیرند. مداحان و مرثیه‌خوانان، البته سرتاسر سال را کم یا زیاد مجلس‌آرایی می‌کنند اما در دو ماه محرم و صفر بازارشان بسیار گرم است. این بازار شورآفرین مداحی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از گرمی بی‌بدیلی برخوردار شد و به‌ویژه از زمانی که جبهه‌های جنگ و میدان‌های دفاع مقدس نیاز به روحیه‌افزایی داشت، کسان زیادی که صدای خوشی داشتند با ورود به این عرصه، بر رونق مداحی افزودند. افزایش مداحان، شیوه‌های گوناگونی از مداحی را در مجالس روضه‌خوانی شهیدان کربلا رواج داد که بعضا نگرانی متولیان مذهب و عالمان دینی را در قم و مشهد و سایر شهرهای مهم ایران، رقم زد و انتقادهای متعددی از آنان نسبت به رواج بدعت‌های ناپسند در برخی مداحی‌ها شنیده شد که هنوز هم ادامه دارد. واقعیت این است که هرچه مجالس عزاداری به منظور تبیین اهداف قیام اباعبدالله‌الحسین(ع) از شکل موعظه و تاریخ‌گویی به سمت مداحی و تبعات شکلی و فرمی آن تغییر مسیر داد، روضه‌خوانی‌ها و سوگواری‌ها کم‌محتوا و خالی از پندآموزی از حرکت و قیام عاشورا شده است.
بدون شک، شور و احساسات و اشک و اقدامات نمایشی مناسب، حماسه را فراگیر می‌کند و عظمت ایثارگری و جانبازی را در طول زمان به پیش می‌برد اما سپردن تریبون مجالس به نیروهایی که چندان توانایی ارایه ارزش‌های تاریخی و انسانی قیام امام حسین(ع) را ندارند فاقد چنین کارکردی است. برگزارکنندگان مجالس و مراسم عزاداری و نیز مدیران و برنامه‌سازان صداوسیما، به احتمال قوی به یاد می‌آورند که امام‌خمینی در همان ابتدای پیروزی انقلاب، بر ادامه شیوه‌های گذشته عزاداری در محرم و صفر و نیز تاسوعا و عاشورا تاکید زیادی داشتند و سفارش می‌کردند که شکل سنتی مراسم را تغییر ندهند، این شیوه‌های گذشته و شکل سنتی که آن مرحوم بر آن تاکید داشتند چگونه بود؟ پاسخ روشن است:‌ پیش از انقلاب؛ مجالس دهه‌های محرم و صفر که در حسینیه‌ها و منازل و مساجد تشکیل می‌شد، چند نفر روحانی و واعظ بر فراز منبر، هر کدام بر حسب نوع مطالعاتشان ابعاد گوناگون حماسه حسینی را برای مردم شرح می‌دادند و بعضا در فاصله هر دو سخنرانی یک مداح و مرثیه‌خوان جاافتاده چند دقیقه با خواندن اشعار حماسی که احیانا با سینه‌زنی متین و سنگین همراه بود، برنامه را به پایان می‌بردند. وقتی بنیانگذار انقلاب اسلامی به دفعات تاکید داشتند که عزاداری‌ها به همان شیوه ادامه پیدا کند، رونق‌گرفتن مداحی نسبت به سخنرانی‌های پرمحتوا و مواعظ انسان‌ساز چه پیامدهایی داشته و دارد؟ اول اینکه آموزه‌های سرور شهیدان کربلا از قیام علیه حکومت جبار اموی، از عمق به سطح می‌آید و جوانان به جای فراگیری علمی و تاریخی ابعاد حماسه عاشورا، یکسری شعارها و مطالب سطحی دریافت می‌کنند. دوم اینکه مداحان در جامعه مهم جلوه می‌کنند و برخی از اینها به خود حق می‌دهند که به جای رهبران فکری جامعه و عالمان دین به دیگر امور غیر از روضه‌خوانی و سینه‌زنی ورود پیدا کنند، از جمله وارد مسایل سیاسی می‌شوند. یادآوری این نکته ضروری است که مداحان و روضه‌خوان‌ها همانند تمام ایرانیان می‌توانند و باید به مسایل خرد و کلان مملکت از جمله مسایل سیاسی آگاه باشند و در رفتار شخصی به هر چه باور دارند عمل کنند اما درست نیست که مراسم و مجالس عمومی را - به عنوان تکلیف شرعی - آوردگاه باندبازی‌های سیاسی کنند. این آفت‌ها به اضافه مسایل دیگر، باعث شده که با شروع ماه محرم علمای حوزه و مراجع تقلید، لب به سخن گشوده و از اهمیت پرداخت صحیح بر مراسم عزاداری سخن به میان آورند. اگر قرار است به وصایای امام راحل عمل شود باید شیوه‌های عزاداری امروز به همان شیوه‌های سنتی گذشته - اصل‌بودن سخنرانی روحانیون و فرع‌بودن مداحی- بازگردد. این مهم بیش از هرکس به عهده صداوسیماست.
منبع:روزنامه شرق
مصطفی ایزدی . فعال سیاسی