سرانجام مبهم قراردادهای هواپیمایی

تدبیر24 »شرکت هواپیمایی هما در تاریخ ۲ دی ماه ۹۵ قرارداد خرید ۱۰۰ فروند هواپیما را با شرکت ایرباس به امضا رساند. بر اساس این قرارداد که میان فابریس برژیه، مدیر هواپیماسازی ایرباس و فرهاد پرورش، مدیرعامل ایران ایر به امضا رسید، قرار شد از ابتدای سال ۲۰۱۷ میلادی، در یک بازه ۱۰ ساله این هواپیماها وارد کشور شوند. همچنین ایران ایر در قراردادی دیگر در تاریخ ۲۱ آذر ۹۵، قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیمای مسافری با شرکت آمریکایی بوئینگ را به امضا رساند که بر اساس آن مقرر شد از ابتدای سال ۲۰۱۸ هواپیماهای بوئینگ مدل های ۷۳۷ و ۷۷۷ در یک بازه زمانی ۱۰ ساله وارد ناوگان هما شود. آخرین قرارداد نیز میان ایران ایر با شرکت چندملیتی - عمدتا ایتالیایی و فرانسوی-  ATR به عنوان یکی از شرکت های وابسته به ایرباس در تاریخ ۲۱ فروردین ۹۶ به امضا رسید که بر اساس آن مقرر شد ۲۰ فروند هواپیمای ملخی وارد ناوگان هوایی هما شود.

قرارداد ایرباس و بوئینگ بسیار زودتر از انتظار به مرحله اجرا رسید و امتناع برخی کشورها در تحویل گرفتن هواپیماهای سفارش شده، موجب شد بوئینگ و ایرباس تحویل این هواپیماها به ایران را در دستور کار قرار دهند.

در همین راستا تا به حال ۳ فروند هواپیمای ایرباس در تاریخ های ۲۳ دی ۹۵، ۲۱ اسفند سال گذشته و ۵ فروردین ۹۶ تحویل ایران شده و قرار است یک فروند بوئینگ به عنوان اولین فروند از قرارداد ایران ایر و بوئینگ نیز طی دو هفته آینده تحویل ایران شود. همچین قائم مقام وزیر راه و شهرسازی چند روز قبل خبر داد که ۴ فروند ای تی آر نیز تا دو هفته آینده وارد کشور می شود.

با این وجود و علی رغم تاکید مسئولان ایرانی بر قطعی بودن این قراردادها و لحاظ شدن تمام مسائل حقوقی جهت حفظ منافع کشورمان در صورت اعمال تحریم های جدید، اما هنوز منابع خارجی به این قراردادها به دیده تردید می نگرند.

به ویژه آنکه در مورد اخیر هواپیماهای ای تی آر، علیرغم آنکه قائم مقام وزیر راه و شهرسازی رسما از قطعی شدن قرارداد طی روزهای گذشته  و تحویل ۴ فروند در دو هفته آینده خبر داده، ولی هنوز شرکت فرانسوی ـ ایتالیایی ای تی آر هیچگونه موضع رسمی در قبال اظهارات فخریه کاشان نداشته و استراتژِی سکوت را در پیش گرفته است.

این سکوت در کنار ابهامات و تاخیرهایی که در فرایند امضای این قرارداد وجود داشت، آینده این قرارداد را با اما و اگرهای بیشتری مواجه کرده است. چرا که شرکت کانادایی تأمین کننده قطعات ای تی آر در جریان مذاکرات این شرکت با ایران اعلام کرد مسئولیت تامین قطعات برای هواپیماهایی که به ایران تحویل داده خواهد شد را نخواهد پذیرفت و همین مساله باعث شد فرایند مذاکره ایران با این شرکت طولانی تر از حد انتظار شود.

در نهایت نیز گویا شرکت ای تی آر به ایران تعهد داده است که بعد از تحویل هواپیماها، راسا اقدام به تامین قطعات مورد نیاز خواهد کرد و نیازی به حضور و همکاری شرکت کانادایی نیست.

با این وجود گویا هنوز کشمش هایی بین شرکت اصلی با شرکت کانادایی وجود دارد که موجب شده ای تی آر «قطعی شدن قرارداد فروش با ایران» را تأیید نکند و موضع «سکوت» را در پیش بگیرد.

این ابهامات و تردیدها، در مورد دو قرارداد بوئینگ و ایرباس نیز وجود داشت به گونه ای که برخی منابع خارجی عنوان کردند این قراردادها برخلاف اعلام مقامات ایرانی هنوز به قرارداد قطعی تبدیل نشده اند و صرفا یک «MOU» یا  تفاهم نامه هستند و به همین دلیل هم هست که در بخش قراردادهای وبسایت بوئینگ و ایرباس نامی از آنها ذکر نشده است.

البته در کنار این مساله، موضع گیری مقامات آمریکایی نیز تند و خارج از انتظار بود به طوری که انتشار خبر تفاهم میان شرکت هواپیمایی «آسمان» ایران و شرکت هواپیماسازی «بوئینگ» آمریکا برای خرید هواپیما، با واکنش منفی کنگره آمریکا روبرو شد.

«جب هنسارلینگ» عضو جمهوری‌خواه و رئیس کمیته مالی مجلس نمایندگان آمریکا در واکنش به این خبر، ایران را به انتقال سلاح و نیرو به سوریه متهم کرد و به موسسات مالی دخیل در فروش هواپیما به ایران، هشدار داد.

وی در بیانیه‌ای مکتوب با بیان اینکه باید اطمینان یافت که ایران از هواپیماهای مسافربری برای انتقال نیرو به سوریه استفاده نمی‌کند، نوشت: «موسسات مالی آمریکایی و خارجی باید بدانند که هیچ‌کس نمی‌تواند وانمود کند که از ریسک تأمین مالی این توافق‌ها، اطلاع نداشته‌ است.»

بر اساس تفاهم بوئینگ و شرکت هواپیمایی آسمان، قرار است هواپیمایی آسمان ۳۰ فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ مکس خریداری کند که این تعداد قابلیت افزایش به ۶۰ فروند را دارد؛ این قرارداد به گفته قائم مقام وزیر راه کشورمان، مجوز اوفک را نیز دریافت کرده است.

نیویورک تایمز هم در گزارشی به نقل از ریچارد ابولافیا - نایب رییس تحلیل در شرکت مشاوره تحقیقات هواپیمایی تیل گروپ- نوشت: «همواره برسر این مساله درگیری وجود خواهد داشت. ترامپ وعده داده است در برابر ایران موضع محکمی اتخاذ کند اما از سوی دیگر مساله مشاغل تولیدی در میان هستند و گفتن این‌که ما این کار را به اروپایی‌ها می‌دهیم واقعا دشوار است.»

در مورد قرار داد ایرباس نیز، بعد از امضا و تحویل اولین ایرباس، اظهار نظرهای تندی علیه این قرارداد در کنگره امریکا مطرح شد به طوری که پیتر روسکام، یکی از اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا طرحی را ارائه کرد که بر اساس آن تحقیقاتی از سوی مدیر سازمان اطلاعات ملی دولت ترامپ در مورد ایران ایر و دیگر ایرلاین‌های ایرانی انجام خواهد شد.

قرار بود این طرح، کنترل چندانی را بر هواپیمای ایرباسی که قبلاً به ایران تحویل داده شده اعمال نکند، اما گفته شد بر اساس این طرح، ایران ایر نخواهد توانست برای این هواپیماها در خارج از ایران قطعات یدکی یا هرگونه خدمات تعمیر و نگهداری دریافت کند. همچنین اگر شرکتی به ایران قطعات یا خدمات تعمیر هواپیما ارائه دهد، از همکاری با بازار آمریکا محروم خواهد شد.

المانیتور نیز در گزارشی نوشت: «علاوه بر موانع پیش رو برای فروش هواپیماها به ایران، مسئله تامین مالی این قراردادها نیز چالش‌هایی را برای این تراکنش‌ها ایجاد کرد.  

به نظر می رسد علیرغم قطعی بودن این قراردادها و در صورت پایبندی شرکت های هواپیماسازی غربی مبنی بر تحویل کامل همه هواپیماهای مندرج در قرارداد، اما قطعیتی در اجرای قراردادها وجود ندارد و سنگ اندازی مقامات دولتی و نمایندگان کنگره و سنای آمریکا، آینده این قراردادها را با ابهام مواجه کرده است.