وثوق ملت به گفتمان اعتدال

تدبیر24»انتخاب دوباره «حسن روحانی» به ریاست جمهوری اسلامی ایران که روز جمعه 29 اردیبهشت ماه رقم خورد از دید بسیاری از ناظران نقطه اوج روندی است که از خردادماه سال 92 آغاز شد و در وعده گاه های مشارکتیِ نظام سیاسی با مردم تاکنون تشدید یا به بیانی بازتولید شده است.
رویش و اوج گیری گفتمان ها در مقاطع گوناگونِ چهار دهه تاریخ جمهوری اسلامی ایران تابع شرایطی ویژه بوده که بخشی از آن را می توان ناشی از تحولات و نیازهای داخلی و بخشی را متاثر از متغیرهای خارجی چون جنگ تحمیلی، تحریم های بین المللی و ... دانست.

** گفتمان و فراگفتمان انقلابی و امتداد آن
مبنایی ترین گفتمان این چهار دهه گفتمان انقلابی است که 15 سال پیش از به ثمر رسیدن نهضت اسلامی و پیروزی انقلاب پا گرفت و در سال های نخستینِ پس از استقرار جمهوری اسلامی به شکوفایی خود رسید؛ گفتمانی که می توان رگه ها و آثار آن را در گفتمان های موخر به چشم دید. با توجه به تداوم انقلابی گری و برجستگی ابعادی از گفتمان انقلابی در هر کدام از گفتمان های آتی برخی از فراگفتمان و فرهنگ انقلابی سخن می گویند.
از نگاه جمعی از صاحبنظران سیاسی، از دل فراگفتمان یاد شده برخی چهره های انقلابی با ترسیم مرزبندی هایی با نیروهای لیبرال، ملی گرا و به خصوص اندیشه های التقاطیِ گروه هایی چون مجاهدین خلق در تشکلی چون حزب جمهوری اسلامی گردآمدند.
با پایان دوره مجلس تکثرگرای اول که در آن علاوه بر نیروهای حزب جمهوری اسلامی، نمایندگانی از فهرست «دفتر همکاری مردم با رییس جمهوری» نزدیک به «سیدابوالحسن بنی صدر» رییس جمهوری وقت، «گروه همنام» نزدیک به «نهضت آزادی»، «جنبش مسلمانان مبارز» و ... حضور داشتند، انتخابات مجلس دوم در فروردین ماه 63 برگزار شد؛ انتخاباتی که منجر به حضور حداکثری نیروهای انقلابی در مجلس شورای اسلامی شد.
انتخاب شهید «محمدعلی رجایی» و سپس آیت الله «سیدعلی خامنه ای» به ریاست جمهوری در دوره ای که پیشبرد دفاع مقدس اولویت اساسی کشور محسوب می شد سبب شد تا دهه 60 دهه اوج گفتمان انقلابی در ایران نام گیرد.

** گفتمان سازندگی و ضرورت های پس از جنگ
نیاز مبرم کشور به بازسازی زیرساخت های اقتصادی و‌ شهرهای آسیب دیده از هشت سال جنگ مهمترین توجیه حاکم شدن گفتمان سازندگی بر دستگاه اجرایی کشور در دوره ریاست جمهوری آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی» بود؛ گفتمانی که مهمترین مولفه های آن تنش زدایی با منطقه و ‌جهان٬ عملگرایی در تصمیم‌سازی های دولتی٬ حرکت به سوی توسعه اقتصادی و استفاده از ظرفیت های جناح ها و‌ گروه های گوناگون یا به عبارتی میانه روی سیاسی بود.

**اصلاحات برای توسعه سیاسی
گفتمان اصلاحات بر اساس اهداف مردمسالارانه انقلاب اسلامی پاسخی به نیازهای جامعه و‌ نیز اقدامی در جهت بهسازی مسیر و ‌بازنگری در فرایندهای سیاسی بود. گسترش روابط خارجی و ادامه‌ روند تنش زدایی٬ تبدیل «گفت وگوهای انتقادی» با کشورهای اروپایی به «گفت وگوهای سازنده»، تمرکز بر هدف توسعه سیاسی در جهت متوازن سازی آن با توسعه اقتصادی٬ نهادینه سازی فرهنگ دموکراتیک و جامعه پذیری سیاسی، تکثرگرایی و‌ تصمیم گیری بر مدار واقعگرایی مهمترین شاخصه های این گفتمان بود.

** عدالت اجتماعی؛ از وعده تا عمل
اقبال مردم به شعارهایی در زمینه تحقق عدالت اجتماعی همچون لزوم «دیده شدن پول نفت سر سفره های مردم»٬ مقابله با رانت خواری و فساد اقتصادی٬ رسیدگی به وضعیت محرومان و فرودستان جامعه و‌ استکبار ستیزی در سطح بین المللی مهمترین دلایل پیروزی «محمود احمدی نژاد» در انتخابات نهم ریاست جمهوری بود؛ شعارهایی که با گذشت هشت سال چندان به مرحله اجرا در نیامد و به دلایلی چون تنش زایی در روابط خارجی٬ سوء تدبیر در دولت داری و ایجاد الیگارشی سیاسی در راس قوه مجریه نتوانست اهداف اعلانی خود را محقق سازد. در این میان، طرح هایی چون هدفمندی یارانه ها٬ توزیع سهام عدالت٬ مسکن مهر و ... نیز در فضای گسترش تحریم های هسته ای علیه تهران، جامعه ایرانی را به سوی عدالت اجتماعی رهنمون نساخت.

** اعتدال؛ انتخاب نهایی مردم
پایان دادن به دوره تحریم و تهدیدهای خارجی و خروج از تنگناهای اقتصادی همراستا با حرکت به سوی توسعه سیاسی و ارزش های اصیل فراگفتمان انقلابی انگیزه ای شد تا مردم در خردادماه 92 برنامه ها و خط مشی روحانی را تحت عنوان گفتمان اعتدال برگزینند. نتیجه انتخاباتی که پس از آن نیز برگزار شد به نوعی نشان دهنده حمایت مردم از این گفتمان بود.
گفتمانی که پس از فراز و فرود دهه های اخیر رای اعتماد مردم را دریافت داشته به نوعی برآیندی از نقاط عطف گفتمان های آزموده شده است. تسلیم ناپذیری ایران در گفت وگوهای هسته ای و احقاق حقوق مسلم کشور در برابر قدرت های جهانی، نمودی از تداوم ارزش های انقلابی گری در دولت یازدهم بود.
بهره جویی از نیروها و چهره های کارآمد جریان ها و گروه ها شناسنامه دار کشور در اداره دستگاه اجرایی، میانه روی، عملگرایی در پیگیری اهداف و منافع ملی و تلاش برای ایجاد انسجام سیاسی و ملی مهمترین میراثی بود که از گفتمان سازندگی به اعتدالگرایان انتقال یافت.
تلاش برای نهادینه سازی حقوق شهروندی، مقابله با محدودیت های پیش روی آزادی های سیاسی و مدنی، قانونگرایی، تمرکز بر ظرفیت های مردمسالارانه قانون اساسی و توجه اساسی به مطالبات فرهنگی مردم و رفع موانع پیش روی آن نیز اهدافی بود که از زمان دولت اصلاحات مطرح و در دولت یازدهم دنبال شد.
تمرکز ویژه بر توسعه روستایی، قرار دادن میلیون ها تن تحت پوشش بیمه درمانی سلامت، تلاش برای رفع مشکل حاشیه نشینی، افزایش حمایت دولت از خانوارهای نیازمند در چارچوب افزایش یارانه ها و برنامه ریزی برای توزیع بسامانِ سهام عدالت نیز نشان داد که می توان عدالت اجتماعی را به مرحله عمل درآورد. به همین دلیل، دیگر ویژگی برجسته گفتمان اعتدال را همانگونه که دکتر روحانی در مناظره های انتخاباتی بیان داشت باید پرهیز از وعده و اقدام عملی در دستیابی به اهداف و برنامه های عملیاتی و کارشناسانه عنوان کرد؛ رویکردی که حاصل پیوند تعهد و مسوولیت پذیری با فن سالاری و عملگرایی به شمار می آید.
با توجه به آنچه گفته شد گفتمان و روحیه اعتدال را می توان نگاه و مشی کلان نگر به سوی تحقق اهداف راهبردی و چشم اندازهای بلندمدت کشور دانست که به دنبال انتخاب و تصمیم های بهینه در عملکرد دستگاه اجرایی است.