چرا سقوط قیمت نفت تنها مشکل اوپک نخواهد بود؟

تدبیر24» گزارش جدید اداره اطلاعات انرژی آمریکا که ماه گذشته منتشر شد، به بررسی کاهش قیمت‌ها در سال‌های اخیر پرداخت که شایان توجه است.

آماری که در این گزارش ارایه شده است، برای همه کشورهای تولیدکننده نفت ارقام بزرگی هستند. تولیدکنندگان معدودی، اقتصادهای متنوعی داشته اند که به آنها امکان داده با کاهش قیمت نفت سریعا وفق پیدا کنند اما اکثرا کشورهایی با جمعیت وابسته به خصوص کودکان و جوانان هستند به عنوان مثال نیجریه حدود ۱۱۵ میلیون جمعیت دارد که ۶۱ درصد آن پایین ۲۵ سال سن دارند یا آنگولا که ۱۳ میلیون نفر جمعیت دارد که ۶۳ درصد آنها پایین ۲۵ سال سن دارند.

البته فقدان اقتصادهای متنوع یا تدابیر ضروری برای کنترل جمعیت، تقصیر دولت‌های مربوطه است. بسیاری از این دولت‌ها فاقد تجربه یا کفایت برای مدیریت اقتصادهای ملی خود هستند و بسیاری پول زیادی را در طول سال‌ها بر روی هزینه دفاعی یا اسباب بازی‌های لوکس مورد علاقه ثروتمندان هزینه کرده‌اند مانند کشتی تفریحی ۴۵۰ میلیون دلاری که سال گذشته از سوی شاهزاده محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان خریداری شد. کشورهای معدودی مانند امارات متحده عربی استراتژی‌های جدی متنوع سازی اقتصاد را طراحی کرده اند و برخی نیز صندوق‌های رفاه دولتی و نهادهای سرمایه گذاری برای استفاده درست از درآمد نفتی تاسیس کرده‌اند.

اما تنها نگاهی به ضعف تولیدکنندگان نفت، پاسخ مناسبی نیست.

کاهش قیمت نفت، درآمد کشورهای عضو اوپک را حدود ۷۵۰ میلیون دلار از سطح سال ۲۰۱۲ کاهش داده که بیش از ۶۰ درصد کاهش نشان نمی‌دهد. هیچ یک به طور کامل با این ضرر در درآمد وفق نیافتند. اکثر این کشورها پنداشتند که تغییر قیمت موقتی خواهد بود و بعضی حتی برای پوشش کسری درآمد در برابر هزینه جاری خود به استقراض اقدام کردند و در نتیجه مشکلات بیشتری را برای آینده ذخیره کردند.

رنج واقعی تدابیر ریاضت به اجرا درآمده تازه آغاز شده است و همچنان که دولتها پی می‌برند کاهش قیمت‌ها بیش از اینکه دوره ای باشد، ساختاری است، عمیق‌تر خواهد شد. جدیدترین اقدام برای مدیریت بازار، تمدید توافق کاهش تولید به مدت ۹ ماه دیگر بوده که تاثیر مثبتی نداشته است. قیمت نفت برنت روز جمعه به حدود ۴۸ دلار در هر بشکه سقوط کرد.

این مشکل به شدت بی‌ثبات کننده خواهد بود. حداقل پنج کشور عضو اوپک شامل اقتصادهای بزرگی مانند ونزوئلا و نیجریه در خطر بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی هستند. ناآرامی اجتماعی در حال حاضر در لیبی و در الجزایر مشهود است. در سراسر کشورهای عضو اوپک، گروه رو به رشد از جوانان بیکار و ناآرام بین ۱۵ تا ۳۰ سال وجود دارند. بسیاری از اعضای اوپک مانند نیجریه و ونزوئلا مناقشات سیاسی خاص خود را دارند و به همه این موارد، اختلاف نهفته میان مذاهب پیروان اسلام که دین اکثر کشورهای عضو اوپک است، اضافه می‌شود.

به نظر می‌رسد اوپک به دلیل تغییراتی که در صنعت جهانی نفت روی می‌دهد در حال از دست توانایی برای کنترل قیمت‌هاست. در واقع، کاهش ساختاری قیمت نفت، بی‌ثبات کننده‌ترین رویداد اقتصادی است که از زمان بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ اتفاق افتاده است. در این مورد، تاثیر مذکور به شکل آهسته ای ملموس است و باعث شعله‌ور شدن مناقشات و تنش‌های موجود می‌شود. و همان طور که فروپاشی حباب بازار مسکن، سیستم اقتصادی جهانی را شوکه کرد، مشکلات اوپک نیز به داخل این سازمان محدود نخواهد شد. وقتی مشکلات از طریق مهاجرت، تروریسم و حتی ریسک‌های سلامتی به سرعت جهانی می‌شوند، وضعیت رو به وخامت در داخل اوپک نیز احتمالا به مشکل همه تبدیل خواهد شد.