برجام؛ آزمون منطق سیاسی آمریکا و اتحادیه اروپا

تدبیر24»با وجود سیاست ها و اظهارات ضد برجامی دولت آمریکا، اتحادیه اروپا خود را متعهد و پشتیبان توافق هسته ای با ایران می داند. کشورهای اروپایی تلاش می کنند تا به رغم مخالفت آمریکا، در عرصه های گوناگون سیاسی و اقتصادی رویکردهای تعاملی با ایران را دنبال کنند و این اتحادیه را به عنوان وزنه ای قابل توجه در عرصه سیاست بین الملل نشان دهند.
تحلیل ها حاکی از آن است که کارشناسان اروپایی «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) را توافقی صرفا میان ایران و آمریکا نمی دانند بلکه کشورهای اروپایی شرکت کننده در مذاکرات نیز به عنوان بخشی از جامعه جهانی خود را در امضا و اجرای کامل آن موثر و نقش آفرین می بینند.

**تعهد کامل اروپا به برجام
مقام های اروپایی در دوره گفت وگوهای هسته ای انرژی فراوانی را برای به نتیجه رساندن مذاکرات صرف کردند. از این رو اتحادیه اروپا اکنون در پاسخ به چالش آفرینی های کاخ سفید با اتخاذ موضعی مستقل، بر لزوم ادامه اجرای توافق از سوی همه طرف ها تاکید می کنند.
تارنمای خبرگزاری رویترز در مورد تعهد طرف ها به توافق هسته ای (برجام) در گزارشی نوشت: «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ابراز اطمینان کرد که ایالات متحده هم به رغم اظهارنظرها در مخالفت با توافق هسته ای سال 2015 به آن پایبند خواهد بود و این بدان معنی است که شرایط فعلی ادامه خواهد یافت.
وی در نشست خبری در حاشیه کنفرانس صلح اسلو تاکید کرد: مطمئن هستم اگر ایالت متحده در موضع خود بازبینی انجام دهد سرانجام تصمیم منطقی را اتخاذ می کند.
موگرینی همچنین افزود: اتحادیه اروپا در هر صورت تضمین می دهد که به این توافق متعهد می ماند؛ سیاست و خط مشی این اتحادیه آن است که به تعامل با ایران ادامه دهد.
همچنین تارنمای خبرگزاری «ترند» آذربایجان در گزارشی نوشت اتحادیه اروپا چند روز قبل تعهد ایران در اجرای توافق هسته ای را مورد تایید دوباره قرار داد و بر اهمیت این توافق در عرصه های گوناگون از جمله فعالیت آژانس بین المللی انرژی اتمی مهر تایید زد.
این اتحادیه در تایید این موضوع بیانیه ای را هم صادر کرد. علاوه بر این اروپا فعالیت شورای حکام آژانس را نیز امری ضروری دانسته و بر موضع اتحادیه در زمینه اجرای توافق ها و نظارت هسته ای بر پایه پیمان ان.پی.تی مورد تاکید قرار داده است.

**اروپا سدّ راه ترامپ
تارنمای تحلیل سیاست خارجی «لبلاگ» (LobeLog foreign policy) در مورد تاثیر سیاست های خاورمیانه ای ترامپ بر توافق هسته ای نوشت این توافق از چند جهت مورد تهدید قرار دارد و ممکن است با توجه به سیاست های ضد ایرانی ترامپ و برخی تحولاتی که در مدت اخیر در خاورمیانه صورت گرفته است چالش های جدی برای برجام ایجاد شود.
در نشست پژوهشی که چند روز قبل با عنوان «حفظ و بقای توافق هسته ای» و با شرکت چند کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی در موسسه «شورای آتلانتیک» برگزار شد نیز عنوان شد تحولات چند هفته اخیر در خاورمیانه، ضرورت حفظ و بقای توافق هسته ای «برجام» را مورد تاکید قرار می دهد.
از زمان انتخاب «دونالد ترامپ» به عنوان رئیس جمهوری آمریکا، طرفداران توافق هسته ای با ایران نقاط قوت برجام را گوشزد کرده اند. با وجودی که ممکن است دولت واشنگتن از آن حمایت نکند اما بسیاری از کارشناسان تصریح می کنند 5 کشور دیگر هم در گفت وگوهایی که در نهایت به امضای این توافق منجر شد مشارکت داشته اند.
سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلستان هنوز بر ادامه توافق تاکید دارند. به ویژه اینکه اتحادیه اروپا از مدافعان سرسخت برجام است و تمایلی ندارد که در مقابل خواسته های آمریکا تسلیم شود. لبلاگ در این زمینه آورد فدریکا موگرینی این توافق را بسیار معتبر می داند و می گوید: اتحادیه اروپا بسیار تمایل دارد تا این توافق پابرجا بماند و تاحد زیادی دوست دارد راه خود را ادامه دهد حتی اگر دولت ترامپ نخواهد از برجام و تعهدش به آن پشتیبانی کند.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین عنوان کرد: میان این اتحادیه با واشنگتن فاصله وجود دارد اما وی تا حدود زیادی خوش بین است زیرا اروپا در حال بازطراحی روابط فراآتلانتیکی خود با آمریکا است.
گزارش لبلاگ همچنین افزود: انتخاب دوباره حسن روحانی به عنوان رئیس جمهوری ایران نشانه ای امیدوارکننده برای بقای این توافق بوده است. این انتخاب می تواند نقطه شروعی در روابط میان ایران و غرب باشد.
تارنمای دفتر اروپایی اندیشکده «کارنگی» نیز چندی قبل در تحلیلی مشابه ایران را فرصت خوبی برای اروپا توصیف کرد و عنوان داشت: اروپا نمی خواهد این فرصت را از دست بدهد.
این موسسه پژوهشی ابتدا با بررسی نتیجه انتخابات ایران تحلیل خود را شروع کرد و نوشت: پیروزی روحانی در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری با 23.5 میلیون رای امیدواری ها برای ادامه سیاست تعاملی را که از سال 2013 آغاز شد، بیشتر کرد. اگرچه به رویکرد دولت آمریکا تردیدهایی وجود دارد اما اتحادیه اروپا بازیگر اصلی در این خط مشی است. این اتحادیه اکنون می تواند با برداشتن گام های استوار در مسیر سیاست خارجی، خود را از زیر سلطه ایالات متحده بیرون آورد و اهمیت و جایگاه خود را در سیاست جهانی به نمایش بگذارد.
برای اروپا و جامعه بین المللی انتخابات ایران همه پرسی در تایید توافق هسته ای تفسیر می شود که نتیجه آن ادامه سیاست خارجی ایران است. این نگاه در سخنان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم وجود دارد که انتخابات تاییدی پرقدرت برادامه این خط مشی می داند. وی همچنین تاکید کرد که اتحادیه اروپا آماده ادامه فعالیت ها برای اجرای کامل برجام، افزایش تعامل و ارتقای صلح با توجه به خواست مردم ایران است.
به نوشته کارنگی اگرچه به نظر می رسد واشنگتن تمایلی برای مصالحه بر سر تحریم ها ندارد اما اتحادیه اروپا پیشقدم شده و کانال هایی را برای تامین مالی و برخی پرداخت ها ایجاد کرد و همچنین اقدام هایی را برای تجارت با ایران ضمن درنظرگرفتن تحریم ها در پیش گرفته است.
براساس این تحلیل، خواست و نیّت دیگر موگرینی برای افزایش تعامل با ایران، همکاری دوجانبه با یک بازیگر سوم است. در این چارچوب اتحادیه اروپا تلاش دارد فراتر از موضوع هسته ای که باعث گفت وگوهایی 12 ساله شد حرکت کند. ممکن است این اتحادیه با ایالات متحده اصطکاک هایی داشته باشد زیرا کاخ سفید و کنگره آمریکا اعتقاد دارند تجارت با ایران، نظام ایران را تقویت می کند؛ به همین دلیل آن ها تلاش می کنند تعامل با ایران را محدود سازند.
بنا به تحلیل این اندیشکده ایجاد صلح در منطقه با محدودسازی هسته ای ایران حاصل نمی شود بلکه ارتقای جایگاه ایران در سیاست های منطقه ای می تواند در این امر موثر باشد. این البته چالش مهمی در سیاست خارجی اتحادیه اروپا است.این موسسه آورده است افزایش روابط دوجانبه (با تهران) موجب بهبود اوضاع خواهد شد. اروپا این امر را پیش از این و در سال 2003 نیز نشان داد. اگر اتحادیه اروپا و اعضای آن موفقیت های دیپلماتیکی را کسب کنند، آن ها می توانند اهداف دیگر خود را نیز در مقابل ایالات متحده محقق ساخته و ثبات خود را در یک موضوع مهم امنیتی ثابت کنند. در این صورت اروپا خود را به عنوان عضوی که قادر به اقدام مستقل در عرصه سیاست جهانی است نشان خواهد داد.