تهدیدی جدید علیه لایه اوزن کشف شد

تدبیر24»لایه اوزن طی یک دهه گذشته با مخاطراتی روبرو بوده است و اکنون نیز تهدیدی جدید علیه آن کشف شده است که می تواند بازسازی شکاف موجود در آن را بیشتر به تاخیر اندازد.
محققان پی برده اند انتشار مواد شیمیایی مورد استفاده در حلال ها و پاک کننده های رنگ و برخی مواد دارویی مانند دی کلرومتان در سال های اخیر دوبرابر شده است.
اگر تولید این موارد ادامه و افزایش یابد، می تواند روند بازسازی اوزن را در مناطق قطب و دیگر مناطق بین 5 تا 30 سال یا حتی بیشتر به تاخیر اندازد.
رابین شوفیلد کارشناس محیط زیست در دانشگاه ملبورن استرالیا می گوید این یافته ها بسیار نگران کننده هستند.
رایان حسینی شیمی دان جو در دانشگاه لنکستر انگلیس معتقد است: منابع طبیعی از ماده دی کلرومتان محدود است؛ بنابراین افزایش انتشار مواد شیمیایی ناشی از آن احتمالا منبع انسانی دارد.
وی افزود: بین سال های 2000 تا 2012 غلظت بخار این گاز در ارتفاع کم به طور متوسط هر سال هشت دهم درصد افزایش یافته است، همچنین در سطح جهانی غلظت بین سال های 2004 تا 2014 تقریبا دوبرابر شده است.
حسینی و گروه محققان همکار وی پیش بینی می کنند انتشار فعلی دی کلرومتان در حد یک میلیون تن متریک در هر سال باشد.
بر پایه این خبر سلول های این ماده نیز مانند مواد شیمیایی دیگر همچون کلروفلوئوروکربن در اثر تابش نور خورشید از هم جدا می شوند. وقتی اتم های کلر آزاد می شوند، با هر مولکول اوزن که برخورد کنند آن را از بین می برند.
توافقی بین المللی در سال 1987 به نام پروتکل مونترال در حفاظت از لایه اوزن به ممنوعیت تولید و استفاده از کلروفلوئوروکربن و بسیاری مشتقات آن در کشورهای صنعتی منجر شد؛ اما این توافق دی کلرومتان را درنظرنمی گیرد. زیرا در آن زمان محققان تصور نمی کردند این ماده در جو به اندازه ای باقی بماند که خود را به لایه استراتوسفور برساند.
شواهد اخیر نشان می دهند مولکول های این ماده می توانند به لبه بیرونی استراتوسفور برسند که شامل لایه اوزن می شود.
حسینی و همکارانش برای تعیین تهدیدهای فعلی و آتی به لایه های بعدی اوزن ناشی از دی کلرومتان از شبیه سازی های رایانه ای استفاده کردند. تحلیل های آنها نشان می دهد در سال 2016 نزدیک به سه دهم درصد از آسیب تابستانی این لایه در مناطق قطب جنوب می تواند ناشی از دی کلرومتان باشد.
این میزان کم به نظر می رسد اما در سال 2010 ماده شیمیایی دی کلرومتان تنها به 1.5 دهم درصد از لایه اوزن این ناحیه آسیب رسانده بود. محققان پیش بینی کرده اند در صورتی که انتشار این ماده شیمیایی به اندازه یک دهه گذشته ادامه یابد، بهبود شکاف لایه اوزن با تاخیر 30 ساله روبه رو خواهد شد.
اما اگر انتشار آن به اندازه فعلی باشد، بازگشت لایه اوزن به حالت قبلی با پنج سال تاخیر مواجه خواهد بود. شبیه سازی هایی که تاثیرهای دی کلرومتان را درنظرنمی گیرند، نشان داده اند لایه اوزن در ارتفاع بالا در مناطق قطب جنوب تا سال 2065 به وضعیت قبل از دهه 1980 برمی گردد.
با وجود این مطالعات یورن مارتین سینهوبر شیمی دان جو در موسسه فناوری کارلسروهه آلمان می گوید: تحلیل های این گروه بسیار حائز اهمیت است. می دانیم غلظت دی کلرومتان بسیار افزایش یافته است؛ اما این سوال وجود دارد که در درازمدت میزان انتشار این ماده چقدر خواهد بود. این امر در سال های قبل وضعیت های بسیار مختلفی را تجربه کرده است و به سختی می توان گفت به کدام سمت خواهد رفت.
با آنکه ممکن است افزایش سریع انتشار ماده شیمیایی دی کلرومتان یک روز متوقف شود احتمال افزایش آن از میزان فعلی هم وجود دارد.
حسینی و گروه محققان همکار وی همچنین پیش بینی کرده اند که اگر انتشار این ماده در یک دهه قبل دوبرابر بود، می توانست تاثیر مخرب تری بر لایه اوزن در ارتفاع بالا بگذارد به شکلی که این لایه در نواحی قطبی تا سال 2100 تعمیر نمی شود.
همه این موارد نشان می دهد دانشمندانی که مشغول بررسی و بازبینی پروتکل مونترال هستند، باید تنظیم و تعدیل انتشار مواد شیمیایی جدیدتری مانند دی کلرومتان را در نظر داشته باشند.