ریشه تحولات منطقه‌ای

 تدبیر24»حدود سی سال است که سیاست خارجی به‌ویژه در کشور‌های در حال توسعه، مبنای ارتباطات بین‌المللی خود را بر گسترش روابط اقتصادی خارجی بنیانگذاری کرده‌اند. سیاست‌خارجی یعنی روش‌های افزایش صادرات و وزارت خارجه یعنی نهادی که حتی روزانه به دنبال بازارهای جدید صادراتی است. آلمان در غرب و کره‌جنوبی در شرق، مظهر این نوع سیاست خارجی هستند. در سال ۱۹۹۰، بوش پدر از ژاپنی‌ها تقاضا کرد که اتومبیل‌های متنوع خود را در آمریکا و با نیروی کار آمریکایی تولید کنند، زیرا سهم فروش اتومبیل‌های ژاپنی در این کشور نسبت به اتومبیل‌های آمریکایی به مراتب بالاتر رفته بود. روزانه حدود سه‌میلیارد دلار بین آمریکا و کانادا تبادل می‌شود. ضمن اینکه این دو کشور همسایه هستند و روابط استراتژیک دارند، ولی هفته‌ای نیست که آمریکا به نفع صنایع و تولید‌کنندگان خود و به ضرر صنایع کانادا رأی ندهد. ظاهرا ما نشسته‌ایم تا دیگران با ما صحیح، اخلاقی و منطقی رفتار کنند. حدود نیم‌ قرن است کشورها سعی می‌کنند دیگران را به لحاظ اقتصادی به خود وابسته کنند تا در رفتار سیاسی و امنیتی آنها تأثیر بگذارند. هم اکنون، نفت این ظرفیت را از دست داده چون تنوع منابع عرضه‌کننده نفت آن‌قدر فراوان شده که کشورها، انتخاب‌های فراوان دارند. تنها چهار کشور در نظام بین‌الملل هستند که سیاست خارجی آنها، مبنای اقتصادی ندارد. کوبا در این لیست بود اما دیگر نیست. امروز اقتصاد آمریکا از سه منبع می‌تواند درآمد و اشتغال قابل توجهی ایجاد کند؛ IT، تسلیحات و بانکداری. یخچال را کره‌جنوبی تولید می‌کند و تراکتور را چین. لباس را ترکیه تولید می‌کند و کفش را برزیل. گرفتن سفارش برای تسلیحات یعنی آوردن پول به اقتصاد آمریکا برای تحقیق در تکنولوژیIT. این دو یعنی تسلیحات و IT دو روی یک سکه هستند. همه بوئینگ را به عنوان شرکت تولید‌کننده هواپیماهای مسافربری می‌شناسند ولی این شرکت در عین حال، بزرگ‌ترین تولید‌کننده پهپاد برای استفاده نظامی نیزهست. قراردادهای نظامی اخیر میان عربستان و آمریکا، ۱/۳۸۰/۰۰۰ شغل دائم در اقتصاد آمریکا ایجاد خواهد کرد. مهم‌ترین شرکای تکنولوژیک شرکت‌های تولید‌کننده تسلیحاتی آمریکا، شرکت‌های اسرائیلی هستند. لابی شرکت‌های IT رژیم صهیونیستی، نقش مهمی در ترغیب این قراردادها ایفا کردند. اخیرا شرکت آمریکایی Intel، شرکت اسرائیلی به نامMobileye را 15میلیارد و 300‌میلیون دلار خرید. طبیعی است که عربستان، کشور تولید کنندهIT نیست اما در دو سال اخیر به صورت سیستماتیک و با نوع قراردادهایی که با آمریکا، کانادا، ژاپن، فرانسه و آلمان منعقد کرده، مهندسان و تکنوکرات‌های خود را با تکنولوژی‌های جدید آشنا می‌کند. در نهایت، مزیت نسبی عربستان در نفت و پتروشیمی است ولی با بهره‌گیری از ذخایر ارزی، به تدریج و در یک فرایند درازمدت، دانشگاه و جامعه خود را در معرض تکنولوژی‌های جدید قرار می‌دهد. اگر دقت کنید در تحلیل‌های سیاست خارجی جامعه ما، ارقام تقریبا وجود ندارد و آشنایی با اقتصاد بین‌الملل، فوق‌العاده محدود است. ادبیات ۲۰ سال پیش در سیاست خارجی همچنان سیطره دارد. در این نظام بین‌الملل، هیچ‌کشوری به فکر کشور دیگری نیست. همه به فکر خودشان هستند. اگر اقتصاد کشور‌های دیگر را به اقتصاد خود وابسته نکنیم، نمی‌توانیم از آنها رفتار منصفانه و منطقی انتظار داشته باشیم. هیچ‌هدفی برای یک دولت بالاتر از تولید ثروت برای آینده‌ای مطمئن‌تر وجود ندارد. اگر اقتصاد بین‌الملل بخوانیم، مسائل منطقه‌ای را به نوعی دیگر تحلیل و قضاوت خواهیم کرد. اگر برای آینده کشور، اقتصادی فکر نکنیم، فقیر خواهیم شد.