گاز شرق کشور چگونه تامین می‌شود؟

تدبیر24»شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق در ۱۱ آذرماه سال ۱۳۷۷ براساس بند «الف» ماده پنج اساسنامه شرکت ملی نفت ایران تاسیس شد. این شرکت پس از تعیین اعضای اولین هیات مدیره اجرایی کار خود را از فروردین ماه سال ۱۳۷۹ در ستاد مستقر در شهر مشهد آغاز کرد.

محدوده تقریبی فعالیت این شرکت شرق کشور است. در حال حاضر و با توجه به تعداد محدود مخازن تحت سرپرستی تامین گاز مورد نیاز پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد و کارخانه‌های نم‌زدایی قدیم و جدید شرکت ملی گاز ایران در خانگیران به میزان مورد تقاضای شرکت ملی ایران در فصل‌های مختلف سال را برعهده دارند.

مخازن گازی خانگیران

در منطقه خانگیران که در ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر مرزی سرخس واقع شده است، تاکنون سه مخزن گازی مجزا در ساختارهای طاقدیسی که بر روی هم قرار گرفته‌اند و عمق ستیغ‌های آنها بین ۲۸۰۰ تا ۳۰۰۰ متر از سطح زمین است، کشف شده و مدت مدیدی است مورد بهره برداری قرار گرفته است.

بالاترین مخزن گازی لایه گازی شنی/ ماسه‌ای شوریجه D با تراوایی بسیار خوب و لایه گازی پایین تر با ساختار سنگ ماسه‌ای سخت شوریجه B با تراوایی کم و در عمق پایین تر مخزن مزدوران با ساختار سنگ آهکی شکاف‌دار است.

مخزن مزدوران

این مخزن در سال ۱۳۴۷ کشف شد و پس از حفر چاه‌های بیشتر و طراحی و نصب تسهیلات سرچاهی، مراکز جمع‌آوری و مرکز اندازه گیری گاز و ساخت و نصب تاسیسات پالایشگاه گاز ترش شهید هاشمی نژاد بهره‌برداری از آن از زمستان سال ۱۳۶۲ آغاز شد.

در حال حاضر ۳۱ حلقه چاه به سیستم بهره برداری از مخزن مزدوران متصل است. در مواقع نیاز شرکت ملی گاز حدود ۵۰ میلیون مترمکعب در روز از این مخزن بهره برداری شده است. گاز تولیدی منطقه خانگیران پشتوانه اصلی تولید و تامین گاز اصلی در شرق کشور است.

گاز پرفشار مخزن مزدوران گاز ترش بوده که با دارا بودن ۳.۵ درصد گاز سولفوره و ۶.۵ درصد گاز کربونیک که گازی بسیار خورنده برای چاه‌ها و تاسیسات و خطوط لوله محسوب می‌شود.

چاه گازی مزدوران دارای دو بال است. این چاه در عمق ۴۰۰۰ کیلومتری زمین حفر شده است و روزانه چهار میلیون مترمکعب گاز ترش از آن تولید می‌شود.

مخزن گازی شیرین شوریجه B

این مخزن در سال ۱۳۴۷ کشف و بهره برداری از آن در سال ۱۳۵۳ با هدف گازرسانی به شهر مشهد بعد از احداث واحد نم‌زدایی شرکت ملی گاز آغاز شد. در حال حاضر از هفت حلقه چاه این مخزن حدودا روزانه تا ۱.۶ میلیون مترمکعب گاز تولید می‌شود که پس از تفکیک مایعات گازی گاز حاصله تحویل نم‌زدایی جمالی نیا می‌شود. گاز این مخزن شیرین بوده و مایعات گازی و گاز کربونیک آن بیشتر از شوریجه D است.

 مخزن گازی شیرین شوریجه D

این مخزن در سال ۱۳۶۶ کشف و از همان سال بهره برداری از آن آغاز شد. گاز تولیدی این مخزن به علت دارا بودن اندکی ناخالصی گاز کربونیک تا حدودی خورنده است، بنابراین برای حفاظت خطوط لوله و تاسیسات از تزریق مواد ضد خورندگی به چاه‌ها به منظور کنتور خوردگی استفاده می‌شود.

میزان مایعات گازی تولیدی ۱۰ بشکه به ازای هر میلیون پای مکعب می‌باشد. در حال حاضر از ۱۰ حلقه چاه تولیدی از این مخزن روزانه تا ۵.۶ میلیون مترمکعب گاز قابل تولید است.

میدان گازی شیرین گنبدلی

میدان گازی گنبدلی شامل مخزن گازی گنبدلی که در فاصله ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سرخس و در نزدیکی مرز ترکمنستان واقع شده است. اولین چاه اکتشافی حفر شده در سال ۱۳۴۸ نتیجه‌ای نداشت. حفاری مجدد در سال ۱۳۶۰ منجر به کشف این مخزن گازی شد و بهره برداری از آن در سال ۱۳۶۵ آغاز شد.

از مجموع ۱۰ حلقه چاه حفاری شده در این مخزن در حال حاضر از سه حلقه چاه تولیدی روزانه یک میلیون مترمکعب بهره برداری می‌شود. جنس مخزن ماسه سنگ با تراوایی بالا با ذخیره گازی قابل استحصال در حدود ۱۳ میلیارد مترمکعب است که تا پایان سال ۱۳۹۱ حدود ۶۵ درصد آن برداشت و مخزن دچار افت فشاری در حد ۲۳۰ اتمسفر نسبت به فشار اولیه شده است.

با این حال با توجه به مرزی و مشترک بودن مخزن با استفاده از راهکارهای فنی و مهندسی تولید از آن بی وقفه ادامه دارد. گاز این مخزن شیرین و مقداری کمتر از یک درصد گاز کربونیک دارد.