میانجیگری یا حفظ منافع ترکیه؟

هر چند رسانه‌های گروهی ترکیه تمایل داشتند که این سفر را با اهدافی میانجیگرانه توصیف کنند اما واقعیت این است که در شرایط کنونی منطقه خلیج فارس، ترکیه نه تنها از پتانسیل لازم برای میانجیگری برخوردار نیست بلکه از دیدگاه سعودی‌ها و اماراتی‌ها یکی از طرف‌های مناقشه به شمار می‌رود و از شروط ضروری برای میانجیگری یعنی بی طرفی هم برخوردار نیست.

با این پیش زمینه به نظر می‌رسد آقای اردوغان با دیدار از  سه کشور عربستان سعودی، کویت و قطر، از ابتدا بیش از آنکه امیدی به توفیق اقدامات میانجیگرانه داشته باشد، تلاش برای حفظ و تداوم منافع ترکیه در منطقه را در دستور کار داشته است. در همین راستا آقای اردوغان تلاش کرد متحد استراتژیک خود یعنی قطر را از مخمصه برهاند یا بتواند  شدت فشارهای وارده بر قطر را کاهش دهد. دیگر اینکه در ابتدای شروع بحران در روابط قطر با چهار کشور عربی دیگر، دولت اردوغان به طور صریح و آشکار از قطر حمایت و موضعگیری کرد و لذا در این سفر تلاش کرد از تاثیرات منفی موضعگیری‌های قبلی ترکیه بکاهد چرا که روابط این کشور با عربستان سعودی نیز از جنبه‌های مختلف به ویژه از جنبه اقتصادی و تجاری برای ترکیه حائز اهمیت است.

ترکیه و قطر، در جبهه سوریه نیز همپیمانان استراتژیک به شمار می‌روند و طبیعی است که  آقای اردوغان نسبت به هرگونه تاثیر منفی این بحران بر همکاری استراتژیک این کشور با قطر در صحنه سوریه، نگرانی داشته باشد.

اعزام نیروهای نظامی ترکیه به قطر که در قالب توافق سال ۲۰۱۴ دو کشور انجام می شود ، بدون تردید موجبات ناخرسندی و عدم رضایت سایر کشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی را فراهم آورده و بر آینده روابط و همکاریهای این کشورها با ترکیه اثرگذار خواهد بود.نباید فراموش کرد که تعطیلی پایگاه نظامی ترکیه در قطر یکی از شروط ۱۳ گانه کشورهای تحریم کننده قطر بوده است و از این منظر ، ترکیه خود بخشی از مشکل به شمار می رود و نمی تواند قسمتی از راه حل باشد.

ترکیه و قطر تعطیلی این پایگاه نظامی را درخواستی غیرمنطقی و غیرقابل اجرا دانسته و دایر شدن آن را بی ارتباط با تحولات اخیر در روابط قطر با چهار کشور عربی دیگر می‌دانند.

موضوع دیگری  که در ارتباط با سفر آقای اردوغان مهم است، مساله اخوان المسلمین است که یکی از نقاط اصلی اختلاف چهار کشور عربی تحریم کننده قطر است و در واقع یک نقطه چالش اساسی در روابط ترکیه با کشورهای تحریم کننده به ویژه امارات متحده عربی به حساب می‌آید. اینکه امارات متحده عربی در چارچوب سفر آقای اردوغان قرار نگرفته نیز ناشی از همین اختلاف است و این در حالی است که در بحث اخوان المسلمین، امارات بیش از سایرین حساسیت و پیگیری دارد.

با توجه به سخنرانی اخیر امیر قطر و اعلام آمادگی برای مذاکره با چهار کشور تحریم کننده این کشور ، به نظر می رسد آقای اردوغان بیشترین تلاش خود را برای قانع  کردن سران سعودی برای نشستن پشت میز مذاکره با قطریها صرف  کرد تا شاید بتواند در این زمینه نقش موثری ایفا  کند اما در نهایت با برخورد سرد سعودی‌ها، ناگزیر به حمایت مجدد از وساطت و مساعی دولت کویت برای برون از این بحران، اکتفا کرد.