چالشی به نام هدیه خبرنگاری

تدبیر24»گاهی هدایای خبرنگاران در حد محصولات فرهنگی مانند کتاب، بن کتاب، تابلوهای هنری و وسایلی مانند فلش و منبع تغذیه گوشی همراه است که وسیله خبرنگاران محسوب می شود ولی در سال های اخیر متاسفانه نگاه اقتصادی به هدیه خبرنگاری افزایش یافته و هر زمانی که سخن از هدیه خبرنگار می شود فقط به یاد کارت هدیه می افتند و به همین دلیل فرهنگ توزیع کارت هدیه به خبرنگاران به مرحله ای رسیده که گاهی آنان چهره خوشی به هدایای فرهنگی مانند کتاب و نمادهای فرهنگی و هنری نشان نمی دهند.
توزیع هدیه خبرنگاری در نشست های خبری یکی از معضلاتی است که گاهی باعث آبروریزی برای برگزارکنندگان و حتی برای خبرنگاران می شود. به عنوان نمونه چند سال پیش یکی از خبرنگاران که در نشست خبری حاضر نشده بود، با ستاد خبری همان نشست تماس گرفت و خواستار ارسال هدیه برای خود و دو تن از همکارانش شد.
روش برخی نهادها و سازمان ها در سال های اخیر برای موفقیت در پوشش خبری برنامه های خود اینگونه است که در دعوتنامه خبری به صراحت اعلام می کنند که هدیه خبرنگاری به کسانی داده می شود که در نشست حضور داشته باشند.
صف کشیدن خبرنگاران بعد از نشست خبری برای امضا کردن برگه ای مبنی بر تحویل هدیه، راهنمایی شدن به سوی اتاقی که هدیه خبرنگاران داده می شود و حتی انگشت نما شدن خبرنگاران برای دریافت هدیه از وقایع تلخی است که یادآوری آن نیز ناگوار است.
نوع برخورد خبرنگاران با مساله هدیه خبری جالب است. برخی آن را حق خود می دانند و معتقدند این هدیه هزینه ای است که از بودجه فلان سازمان تامین شده و اگر دریافت نکنیم، هزینه آن به سازمان موردنظر برگردانده می شود و یا آن را به دیگران می دهند.
برخی دیگر از خبرنگاران دریافت هدیه خبرنگاری که معمولا کارت هدیه است را حق خود می دانند و بعضی نیز آن را جزو هزینه های رفت و آمد خود حساب می کنند.
اگرچه برخی مراجع تقلید گرفتن هدیه از سوی خبرنگاران را بدون اشکال می دانند ولی بعضی از خبرنگاران معتقدند دادن یا ندادن هدیه تاثیری در نحوه پوشش برنامه های خبری ندارد و آنان به وظیفه خود عمل می کنند و لذا گرفتن هدیه اشکالی ندارد. برخی نیز می گویند هدایای خود را به نیازمندان می دهند. با این حال برخی دیگر این هدایا را باعث نمک گیر کردن خبرنگاران می دانند و دهان آنان را هنگام انتقاد از مسئولان می بندد.
برگزارکنندگان نشست های خبری نیز هنگام تحویل دادن هدیه، آن را هزینه ایاب و ذهاب یا تحفه ای ناچیز از سوی مسئولان مربوطه می دانند و گاهی نیز مسئولان دولتی درباره جایز بودن هدیه خبرنگاری از ردیف بودجه و هزینه های روابط عمومی برای تهیه هدیه خبرنگاری سخن می گویند.
چند سال پیش خبر توزیع کارت های 200 هزار تومانی به برخی خبرنگاران حوزه اقتصادی در تلویزیون خبرساز یا بهتر بگوییم دردسرساز شد و باعث آبروریزی در این زمینه شد ولی می توان گفت مشکل هدیه خبرنگاران یک مشکل دوطرفه است. یعنی از یک طرف سازمان ها و نهادها به ویژه سازمان های دولتی به راحتی از کیسه بیت المال خرج می کنند و حتی به نتایج آن توجهی ندارند و پس از پرداخت هدیه به نحوه پوشش اخبار موردنظر توجهی ندارند و لذا ممکن است این مشکل در یک سازمان بارها و بارها تکرار شود.
بارها شاهد توزیع کارت ها هدیه بدون نظارت و توجه مسئولان بوده ام و برخی نیز حاتم بخشی می کنند و در این میان حضور خبرنگارنماها که در سال های اخیر و در سایه کم توجهی مسئولان مربوطه رشد فراوانی داشته اند، باعث سوءاستفاده های فراوانی شده به گونه ای که خبرنگاران زحمتکش و فعال را بدنام کرده و بازار خبرنگارنماها هر روز گرمتر می شود.
بارها از همکاران شنیدم که میان مسئولان روابط عمومی و حراست سازمان ها با خبرنگارنماها برای دریافت یک کارت هدیه برخورد و دعوا در گرفته و مسئولان نشست های خبری برای جلوگیری از اینگونه تنش ها به آنان نیز کارت هدیه داده و مسیر را برای دیگر خبرنگارنماها باز کردند.
شاید مهمترین وظیفه در این زمینه به مسئولان روابط عمومی ها و برگزارکنندگان نشست ها و برنامه های خبری برمی گردد. به این معنا که تعداد خبرنگاران هر حوزه مشخص است و سازمان ها و نهادها ضمن شناسایی خبرنگاران خبرگزاری ها فقط با آنان ارتباط داشته باشند و برای تقدیر از خبرنگاران فعال نیز می توانند هدایای خود را برای مسئولان خبرنگاران ارسال کنند تا ضمن اینکه مسئولان خبرگزاری، خبرنگاران پرتلاش خود را بیشتر می شناسند، از میزان توجه مسئولان حوزه های آنان نیز مطلع می شوند.
خطر گسترش خبرنگارنماها هر روز بیشتر می شود. به گونه ای که این افراد ارتباط تنگاتنگی میان خود ایجاد کرده اند و با رصد کردن خبرگزاری ها و سایت ها فقط به دنبال نشست های خبری می گردند و برخی نیز به صورت خانوادگی حضور می یابند. یعنی یک خبرنگارنما با تهیه یک دوربین، خود را به عنوان عکاس و همسر خود را به عنوان خبرنگار معرفی می کند و این افراد حتی برای حضور در نشست های خبری با «ون» رفت و آمد می کنند که این افراد در میان خبرنگاران به عناوینی همچون «دالتون ها» معروف شده اند.
از مشخصات خبرنگارنماها می توان به زمان حضورشان در نشست های خبری اشاره کرد. این افراد گاهی در آخرین دقایق برنامه، آفتابی می شوند و در نشست ها نیز فقط نظاره گر هستند و اگر در حین برگزاری نشست، مطمئن شوند از کارت هدیه خبری نیست، خیلی سریع جلسه را ترک می کنند.
سخن در این زمینه فراوان است ولی جا دارد تا مسئولان سازمان ها و وزارتخانه ها راه حل هایی را برای حفظ آبروی خبرنگاران واقعی درنظر بگیرند تا مبادا در آینده با چالش هایی سخت تر از آن مواجه شوند.
متاسفانه برخی از نهادها برای پوشش اخبار خود، رسانه ها و خبرگزاری ها را دور زده و ضمن شناسایی خبرنگاران حوزه های موردنظر خود به صورت مستقیم با این خبرنگاران تماس گرفته و آنان را به شکل های مختلف تطمیع می کنند. گاهی به صورت رسمی از کارت هدیه سخن می گویند و گاهی مراسم شام و افطاری را مطرح می کنند و برخی از خبرنگاران به صورت ناخودآگاه و برخی نیز آگاهانه با قلم فروشی خود در دام این سازمان ها افتاده و در واقع قلم فروشی می کنند.
شاید در حدود 20 سال پیش بود که شنیدم مدیر اخبار داخلی ایرنا میزی را در اتاق خبر قرار داده بود و خبرنگاران را موظف کرده بود تا هر هدیه ای را که در برنامه خبری دریافت می کردند، روی میز قرار دهند و یک نفر نیز توزیع هدایا را میان همکاران از خبرنگار و دبیر گرفته تا نیروی خدماتی به عهده داشت.
نباید فراموش کنیم در این میان برخی از سازمان ها به بهانه روز خبرنگار طی مراسمی رسمی با حضور مسئولان رسانه ها و خبرگزاری ها از خبرنگاران فعال و کوشای حوزه خود تجلیل کرده و با گرامیداشت سالروز شهادت محمود صارمی به پاس زحمات خبرنگاران متعهد و توانمند یک لوح تقدیر به همراه هدیه ای هرچند مختصر و ناچیز اهدا می کنند که این نوع جلسات برای خبرنگاران یک خاطره خوش و به یادماندنی می شود.