ظریف گره‌های کهنه سیاست‌ خارجی را باز کرد

روز گذشته، مرد خندان دستگاه دیپلماسی کشور به بهارستان رفت. ظریف که به سردار دیپلماسی ایران معروف شده، برای دفاع از برنامه‌های خود برای دولت دوازدهم در مجلس حضور یافت تا در جمع نمایندگان شاهد روند بررسی صلاحیت خود باشد. البته این جلسه با حاشیه‌ها و نامهربانی‌هایی نیز همراه بود. حتی یکی از نمایندگان در صحن علنی مجلس و در هنگامی که جلسه به‌طور زنده از تلویزیون پخش می‌شد، اقدام به فحاشی و هتاکی علیه رئیس دستگاه دیپلماسی کشور کرد. بسیاری معتقدند که اگر آقای ظریف از وزارت امور خارجه رفتنی باشد، آسیب بزرگی به این دستگاه وارد خواهد شد. برای بررسی این موضوع، علی بیگدلی، کارشناس سیاست‌خارجی با «آرمان»‌ گفت‌وگویی کرده است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.

روز گذشته وزیر امور خارجه در مجلس حاضر شد و از برنامه‌های خود برای دولت دوازدهم دفاع کرد. او در بخشی از سخنرانی خود با اشاره به برجام، بندبند آن را نشانه بی‌اعتمادی به آمریکا خواند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

آقای ظریف به‌دلیل فشارهای عجیب و غریبی که از سوی مخالفان داخلی متحمل می‌شود، مجبور است این واقعیت را نگوید که آمریکایی‌ها هنوز برجام را نقض نکرده‌اند. به هرحال این توافقنامه بسیاری از مشکلات کشور را حل‌و‌فصل کرد و گشایش بسیار عظیمی را برای ایران به دنبال آورد. وضعیت انقباضی از سیاست خارجی و اقتصادی کشور برداشته شد و ما وارد دوران انبساط سیاسی شده‌ایم. این دستاورد مهم برجام بوده است. آقای ظریف به‌دلیل شرایطی که اکنون مخالفان داخلی ایجاد کرده‌اند و به‌ویژه اینکه در کش‌وقوس اخذ رأی اعتماد قرار داریم، نمی‌تواند به این موضوع مهم اشاره کند، چرا که اگر این اتفاق رخ داده بود، جامعه بین‌المللی در برابر آن سکوت نمی‌کرد. تحریم‌هایی که ظرف 20 روز گذشته علیه ایران توسط آمریکایی‌ها وضع شد، هیچ‌ارتباطی با برجام نداشت. این تحریم‌ها در سه محور بود؛ فعالیت‌های مربوط به موشک‌ها، ادعای آمریکایی‌ها درباره حقوق بشر و فعالیت ایران در منطقه که هیچ‌کدام از این موضوعات ربطی به برجام ندارند. ترامپ نیز باتوجه به شرایطی که در منطقه حاکم است، قادر نیست آشوب جدیدی را به‌وجود بیاورد و گردانندگان سیاست کلان آمریکا نیز چنین اجازه‌ای نخواهند داد، چرا که لغو و نقض برجام به‌شدت به‌ضرر حیثیت بین‌المللی آمریکا خواهد بود. ضمن اینکه برجام یک قانون نیست، اما برای دولت آمریکا تعهد محسوب می‌شود، چنانچه اگر این تعهد را زیر پا بگذارد، از نظر اخلاقی و سیاسی یک «گاف» بزرگ محسوب می‌شود. آمریکا سعی در تحریک ایران دارد که هم آزاررسانی خود را گسترش دهد و هم باعث شود لغو برجام از سمت ایرانی‌ها صورت بگیرد. بنده به شدت با این اتفاق مخالفت می‌کنم و ما به هیچ‌وجه نباید پیشدستی‌ و اقدام به نقض یا لغو برجام کنیم.

برخی نمایندگان مجلس روز گذشته با هتاکی و هجمه به وزیر امور خارجه کشور، به نقض برجام توسط آمریکا اشاره کردند. پاسخ شما نسبت به این رفتار آمریکایی‌ها چیست؟

یکی از بحث‌هایی که مخالفان داخلی درباره برجام دارند، این است که آمریکا شبکه بانکی خود را به سمت ایران بسته است. این موضوع هیچ‌ارتباطی با برجام ندارد و در متن این توافقنامه به چنین موضوعی اشاره نشده است. آقای ظریف و جان‌کری نیز هر دو تاکید داشتند که به‌جز مسائل هسته‌ای به هیچ‌بحث دیگری ورود نشود. برجام درباره مساله هسته‌ای است و تنها به این موضوع می‌پردازد. نامهربانی‌هایی که نسبت به این دستاورد ملی وجود دارد، ارتباطی با متن برجام ندارد و تفاوت بزرگی میان این بحث‌ها با متن توافقنامه وجود دارد. بسیاری از این مخالفان داخلی متن برجام را مطالعه نکرده‌اند.

در واکنش به این رفتار دلواپسان، سوالی مطرح می‌شود که اگر آمریکا نیز برجام را نقض کند، آیا باز هم منافع ایران از این توافقنامه تامین خواهد شد؟

باید تاکید کرد که برجام یک قانون نیست؛ توافقی بین وزیر امور خارجه ایران با هم‌رده‌های او از کشورهای 1+5 بوده است. این یک توافق سیاسی است که ضمانت اجرایی نیز ندارد. بنابراین آمریکا هر زمان قادر است که از آن جدا شود و از دید قانون مورد مذمت نیست. تنها از منظر اخلاقی و سیاسی است که آمریکایی‌ها مورد فشار قرار می‌گیرند. پس اگر یک روز آمریکا بخواهد از برجام جدا شود، مشکلی برای ایران ندارد و تنها باعث بی‌آبرویی آمریکا خواهد شد. این توافق با سایر کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا بود که ما می‌توانیم منافع خود را از طریق این کشورها تامین کنیم. ضمن اینکه اتحادیه اروپا در حال فاصله گرفتن از آمریکا است. حضور خانم موگرینی در ایران پیام بسیار مهمی به آمریکایی‌ها داشت. او با این حضور پیامی به سینه آمریکایی‌ها زد که ایران را رها نخواهند کرد و کشور ما را با برجام می‌پذیرند. اتحادیه اروپا همان‌طور که آمریکا دنبال فشار به ایران است، دنباله‌رو آمریکا نخواهد بود. آقای مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و خانم مرکل، صدراعظم آلمان نیز بر همین موضوع تاکید ویژه‌ای کرده‌اند. بنابراین اگر آمریکا از برجام بیرون برود، ما اتحادیه اروپا را داریم. هرچه روابط ایران با اروپایی‌ها بیشتر، نزدیک‌تر و سازنده‌تر باشد، ترامپ و آمریکا بیشتر در انزوا قرار می‌گیرند. بعد از جنگ جهانی دوم، حدود 30‌درصد سرمایه‌های کلان اتحادیه اروپا در مالکیت آمریکا بوده است و اکنون برخی کشورها ترس و نگرانی دارند که تحت تنبیه آمریکایی‌ها قرار بگیرند؛ به همین دلیل این موضوع کمی نگران‌کننده است که برخی شرکت‌های بزرگ اروپایی که قصد امضای قرارداد با ایران را دارند، در ورود به بازار ایران احتیاط به خرج بدهند، چرا که ممکن است آمریکایی‌ها در این شرکت‌ها سهامدار باشند. اما به‌طور کلی سیاست اتحادیه اروپا در حال فاصله گرفتن از آمریکا است و این به‌نفع کشور ما و دستگاه دیپلماسی است. تیم دیپلماسی جدید نیز باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشند که اتحادیه از ایران دوباره فاصله نگیرد.

حضور دوباره آقای ظریف در دستگاه دیپلماسی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من فکر می‌کنم از آقای ظریف شایسته‌تر در ایران نداشته باشیم، چرا که او تحصیلات، تجربه و شناخت بسیار زیادی درباره دیپلماسی دارد. عملکرد او نیز بسیار روشن و موفق بوده است. اگر برخی محافل داخلی با اصل برجام موافق نیستند، بحث جداگانه‌ای است، اما توجه داشته باشیم که او فضای بسته و خفقان بین‌المللی دوران احمدی‌نژاد را برای ایران باز کرد. او بسیاری از بندهای کهنه‌شده به پای ایران در عرصه بین‌المللی را گشود. من اصرار دارم راهی که آقای ظریف آغاز کرده است، در کشور ادامه پیدا کند و همچنین سطح روابط و مراودات ایران با اتحادیه اروپا افزایش یابد تا آمریکا را منزوی کنیم. همچنین با این اقدام، امنیت خوبی برای سرمایه‌گذاران اروپایی ایجاد شده و برای سرمایه‌گذاری تشویق می‌شوند. من معتقدم آقای ظریف همین برنامه را با همان کیفیتی که در دوره نخست وجود داشته باید ادامه دهد. ضمن اینکه پیام‌هایی از حل اختلاف‌های ایران با برخی کشورهای منطقه به گوش می‌رسد که امیدواریم حضور دوباره آقای ظریف منجر به این موضوع نیز بشود.