اهداف سفر سرلشکر باقری به آنکارا

تدبیر24» این بازی صحنه سیاست است که ابهام را در آن همیشگی می‌نماید. نه دیوار نقطه آخر و نه سفر نقطه آغاز تحولی بنیادین در روابط ایران و ترکیه است. سرلشکر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در راس هیات نظامی بنابر دعوت حلوصی آکار همتای ترک، به آنکارا سفر کرد. گفت‌وگو و همکاری در خصوص تحولات منطقه، مبارزه با تروریسم، امنیت مرزهای مشترک و مذاکرات آستانه مهم‌ترین محورهای سفر باقری در گفت‌وگو با مقام‌های سیاسی و نظامی ترکیه بود. انجام این سفر اگرچه در دستور کار روابط بوده اما همزمانی تقریبی آن با شروع احداث دیوارهای مرزی توسط ترکیه محل تعمق است. در گذشته نیز ترکیه هر زمانی که در نظر داشت اقدامی را علیه ایران انجام دهد در رویکردی محاسبه شده سعی می‌کرد تابلوی مثبت از روابط را به نمایش گذاشته و از واکنش‌های ایران جلوگیری کرده یا از دامنه منفی آن بکاهد. رجوع به روند پرونده و نحوه استقرار سپر موشکی در ترکیه و اعلام هدف نبودن ایران توسط مقامات این کشور و اظهار هدف بودن ایران توسط دبیرکل ناتو و رئیس‌جمهور وقت فرانسه، شاید بتواند راهنمای کسانی باشد که احتیاط نموده و از یک سفر مقام نظامی، تحلیلی راهبردی ارائه ندهند. اخبار منتشرشده نشان می‌دهد گفت‌وگو‌ها و توافقات سفر بیشتر ماهیت نظامی و امنیتی داشته است. گزارشات دریافتی حاکی از آن است که جلوگیری و مقابله با تحرکات حزب کارگران کردستان، مذاکرات در مورد وضعیت کردهای سوریه، همه پرسی اقلیم، وضعیت عراق و سوریه، داعش، حشدالشعبی، افزایش ضریب امنیتی مرز‌ها و... از جمله محورهای مذاکرات بوده است. برخی رسانه‌ها یکی از توافقات سفر را، توافق دو کشور برای عملیات مشترک عنوان کرده‌اند. با توجه به ملاحظات مختلف، توافق در مورد عملیات‌های مشترک دور از ذهن بوده، اما عملیات‌های همزمان چون مسبوق به سابقه است می‌تواند جزو توافقات باشد. عملگرایی آنکارا در سیاست‌های اتخاذی، سیاست چندوجهی و رویکرد منافع محور در سال‌های اخیر سبب شده است ترکیه حتی در شرایط بحرانی بتواند تهدیدات را به فرصت تبدیل نماید. حمایت ترکیه از داعش حتی برای متحدان غربی این کشور نیز امری روشن بود. اما ضرورت‌های ناشی از شرایط عامل تغییر سیاست‌های آنکارا به‌گونه‌ای گردید که در حال حاضر ترکیه ظاهرا در صف اول مبارزه با داعش قرار گرفته است. در هر توافق سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی با ترکیه باید توجه شود که آنکارا تنها و تنها، ملاحظات خود را داشته و در بسیاری از اوقات این ملاحظات در راستای ملاحظات کلان غرب بوده است. لذا با توجه به شرایط متغیر و در حال گذر منطقه و تحولات سیال سیاسی پیش رو، نگاه کارشناسانه به توافقات و تعمق در تبعات آن، برای تهران امری الزامی است. نباید حال را دید و با آن به تصمیم‌سازی رسید. تغییر شرایط منطقه، ایران، ترکیه، نظام بین‌الملل، ملاحظات و سیاست‌های دو کشور در خصوص بسیاری از موضوعات متفاوت و بعضا چون عراق و سوریه در تضاد با یکدیگر است. سیاست‌های نظامی و امنیتی کشورها، حاصل تصمیمات آنی نبوده و توافقات مقطعی می‌تواند به سیاست‌های بلندمدت کشور‌ها آسیب جدی وارد نماید. ترکیه دیروز اعلام استقلال دولت در شمال عراق را عامل جنگ می‌دانست و امروز از این سیاست فرسنگ‌ها فاصله گرفته است. تحلیل و درک سیاست‌ها و رویکردهای کشور‌ها ازجمله ترکیه حاصل تحولات سیال گذرا نبوده و باید در هر تحلیلی به درک راهبردی از جایگاه کشور‌ها در نظام بین‌الملل، منطقه و شرایط داخلی و از همه مهم‌تر نگاه آن به ایران، توجه ویژه داشت. سفر مقام عالی نظامی ایران در این سطح به ترکیه پس از انقلاب، مهم است، اما نباید از آن به تغییر راهبردی رویکرد‌ها رسید. ترکیه عضو ناتو و مورد حمایت سرمایه جهانی اگرچه امروز دچار مشکل با اروپا و آمریکا شده است اما این مشکلات از نوع مشکلات ایران با غرب نبوده و گذرا و تاکتیکی است. ترکیه هیچ‌گاه وارد ریسک تخریب روابط خود با غرب به بهای نزدیکی با ایران نخواهد شد. البته مانور روی روابط ایران، می‌تواند ضمن تأمین منافع ترکیه در ارتباط با ایران، به اتخاذ امتیازات منجر شده و قدرت چانه‌زنی برای آنکارا در مذاکرات را افزایش دهد.

صادق ملکی، کار‌شناس و تحلیلگر سیاسی