اقلیت مسلمان روهینگیایی در گذشتههای دور بهصورت مهاجر از بنگلادش به میانمار رفته بودند. سال 1975 بنگلادش بهوجود آمد، اما مسلمانان روهینگیایی به دلیل مشکلات اقتصادی از آن کشور به میانمار مهاجرت کردند و از سال 1975 به این طرف مدام به تعدادشان افزوده شد.
تدبیر24»در اوایل، اختلافات در میانمار آنچنان رنگوبوی مذهبی نداشت و درواقع «اختلافات غیرهمجنسی» نمود پیدا میکرد، اما رفتهرفته از طرف دولت میانمار خلاف این عمل شد، چنانکه دولت میانمار به اهالی میانمار که بودایی هستند اعلام کرده بود که این اقلیت را مورد هجوم قرار دهند، کتکشان بزنند، خانههایشان را خراب کنند و آنها را بکشند. با پدید آمدن اختلافات حاد اینچنینی از مدتها قبل دامنه اختلافات گستردهتر شد تا چند سال پیش که باز هم چنین حالتی پیش آمد؛ منتها نه به این شدت، حالت و گسترش. اما این بار کار به جایی رسیده که باعث شگفتی و خشم جامعه جهانی، مخصوصا مسلمانها، شده است. این درحالی است که در ابتدا ریشههاینژادی و مذهبی وجود نداشته که بر اساس آن بخواهند مسلمانکشی کنند. درواقع ناسازگاری بیشتر در اثر ازدیاد جمعیت بروز کرده؛ یعنی این نگرانی وجود داشت که جمعیت اینها از میانماریها بیشتر شود و چون میانمار هم جمعیت زیادی ندارد، در نهایت روهینگیاییها صاحب مملکت شوند. اما حکومت در دست طرف مقابل بود و با استفاده از نیروی نظامی چند بار مسلمانها را مجبور به ترک خاک کشور کردند. آنها نگران این بودند که روهینگیاییها در نتیجه افزایش جمعیت، در نهایت بر بوداییهای میانمار غلبه کنند. متاسفانه بعد از روی کار آمدن خانم آنگ سان سوچی، این فجایع شدت بیشتری گرفت. درواقع ناسازگارهای جمعیتی و غلبه جمعیت مسلمان بر جمعیت بودایی رفتهرفته مشکلات را گسترش داد. جمعیت مسلمان میانمار در ابتدا حدود 2، 3 میلیون نفر بود. تعدادی که امکانات بهتری داشتند، پس از مدتی مهاجرت کردند و به خارج از کشور رفتند و باقیمانده آنها افراد فقیری هستند که کارشان به اینجا کشیده است. درواقع اختلافات اولیه آنها و قصد اخراج مسلمانها، حالا به اختلافات مذهبی و مسلمانکشی کشیده شده است. حتی از هندیها یاد گرفته بودند و خیلی از بچههای اینها را عقیم میکردند تا زاد و ولدشان متوقف شود، ولی با همه این قضایا، جمعیتشان رو به افزایش بود و باعث نگرانی شد.درواقع آتشزدن خانهها و درگیری از زمان گذشته هم وجود داشت، اما نه به این گستردگی. یکباره تصمیم گرفتند اقدام خشونتبار انجام دهند و همه آنها را اخراج کنند. اما متاسفانه جنایتهای بیشماری هم در این میان رخ داد که بهصورت یک فاجعه بینالمللی درآمده است. هرچند همه کشورهای اسلامی در اینباره اظهارنظر کردهاند، اما اولین کشوری که بهصورت خیلی وسیع از مسلمانان میانمار حمایت کرد، ترکیه بود. اردوغان اولیننفری بود که از این فاجعه با عنوان نسلکشی یاد کرد. بعد از آن، سایر کشورهای مسلمان هم این اقدامات را محکوم کردند، اما با اینکه مسلمانان روهینگیا سنیمذهب هستند، در دنیای عرب شاهد واکنش کمتری هستیم. درواقع اینها مسلمانان هند بودهاند که به پاکستان آمده و چون نزدیک بنگلادش بودند، در این کشور ماندند. منتها چون بنگلادش کشور فقیری بود، مهاجرت کردند و به میانمار رفتند. خانم سوچی که آماج اتهامات بینالمللی قرار گرفته و تا حدود زیادی هم درست است، باید تدبیر عاقلانهای به کار میبرد تا منجر به چنین فجایعی نشود. به همین دلیل افکار عمومی نتوانسته عکسالعمل او را هضم کند. خانم سوچی میتوانست با برنامهریزی دقیق از گسترش این فجایع جلوگیری کند. این ماجرا خیلی پیچیده است و به این راحتی نیست که فکر کنیم صبح بیدار شدهاند و مسلمانها را کشتهاند. آنچه مهم است اینکه، اینها دیگر جای برگشت به میانمار را ندارند و به هیچ وجه بازگشت اینها بهمصلحت نیست، چون دوباره همان اوضاع بهوجود خواهد آمد. شاید بهترین کار این باشد که در کشورهای اسلامی تقسیم شوند. سازمان ملل باید تلاش کند تا آنها بتوانند در بنگلادش باقی بمانند؛ برای اینکه بنگلادش هم یک کشور مسلمان است و از نظر رنگ پوست هم شبیه همدیگرند. احتمال توقف این وضعیت وجود دارد، اما دیگر امکان بازگشتشان به میانمار منتفی است. هرچند بنگلادش وضعیت اقتصادی نامناسبی دارد و توان تامین نیازهای پناهندگان را ندارد، ولی سازمان ملل باید کمک کند و با همیاری سایر کشورهای مسلمان صندوقی ایجاد کند تا به حمایت مالی از آنها اقدام کند. به نظر میرسد که تنها راه، مقیم شدن در بنگلادش با کمکهای کشورهای مسلمان است تا سروسامانی درست کنند و مشغول به کار شوند. به نظرم با نظارت سازمان ملل و نهاد کمیساریای پناهندگی، صندوقی را به این کار اختصاص دهند تا هر کشوری به نسبت تواناییاش کمک کند تا کمکهای این صندوق بتواند در بنگلادش به زندگی پناهندگان سروسامان بدهد. در واقع، با کمک کشورهای مسلمان زیر نظر سازمان ملل مشکل مسلمانان روهینگیایی میانمار حل میشود.
علی بیگدلی،استاد دانشگاه