ایران و ترکیه در آستانه همکاری مشترک؟

تدبیر24»درحالی‌که در دوره صدام برای حفظ تمامیت ارضی عراق بالای مدار 36درجه که محل اسکان کردها بود، با هم همکاری مشترک با سوریه داشتند، پس از صدام، سیاست‌های ترکیه به‌تدریج در مقابل ایران ابتدا در عراق و سپس در سوریه قرار گرفت، به‌ترتیبی که ترکیه برای سرنگونی بشار اسد و ایران برای حفظ رهبر سوریه جنگیدند و اکنون اسد موقعیتی قوی‌تر پیدا کرده است. ترکیه تا قبل از این سیاست، کشوری مرفه و موفق از نظر تجاری و اقتصادی بود و با صلح با کردهای پ.ک.ک، نویدبخش آینده‌ای درخشان برای خود و مردمش به‌شمار می‌رفت، اما با ورود به صحنه سوریه و حمایت از گروه‌های افراطی تروریستی، به‌تدریج جایگاه مستحکم خود را در میان ملت‌های منطقه از دست داد، به‌طوری که مردم ترکیه هم دوقطبی شده و پ.ک.ک هم مجددا سلاح به‌دست گرفت و حاصل آن ازدست‌رفتن جایگاه اقتصادی ترکیه در منطقه بود. چنانچه برادران ترکیه تصمیم بگیرند و در آن صادق باشند، می‌توانند گذشته را جبران نموده و یک‌بار دیگر مجد و عظمت ترکیه را احیا نمایند. بی‌شک در این اوضاع بهم‌ریخته خاورمیانه به‌ویژه در سوریه و در اقلیم کردستان عراق، دو کشور ایران و ترکیه بسیار به‌ هم نیاز دارند و هرگونه همکاری آنها می‌تواند به بازگشت ثبات و آرامش به منطقه کمک شایانی بنماید. اگر سیاست‌های ترکیه در سوریه ناموفق بوده و امروز جای ترکیه را آمریکا و نیروهای کرد سوریه گرفته‌اند، می‌توان آن را با واقع‌بینی تصحیح کرد و اجازه نداد مشکلات بیشتری برای منافع و امنیت ملی ترکیه به‌وجود بیاید. سوریه همواره یکی از شرکای تجاری ترکیه بوده و ترکیه از محیط جنگی سوریه ضررهای متعددی متحمل می‌شود، باید آن را هرچه زودتر جبران نمود و در پرتو آن از کشتار بیشتر مردم سوریه جلوگیری نمود. به‌نظر می‌رسد همکاری سه‌جانبه روسیه، ایران و ترکیه در ایجاد صلح و ثبات در سوریه موفق بوده و در پرتو آن باید همکاری ایران و ترکیه شدت بیشتری بگیرد تا نتایج چشمگیرتری هم کسب گردد. در اقلیم کردستان عراق که پس از همه‌پرسی و ژست استقلال‌خواهی آقای مسعود بارزانی، آثار و تبعات امنیتی فراوانی برای سه کشور و به‌ویژه برای ترکیه و عراق به‌وجود آورده، همکاری هر سه کشور با یکدیگر ضروری می‌نماید. این بار دوم است که سه کشور با هم همکاری کرده و برای عملیاتی‌شدن برنامه‌های مشترک مشکلی وجود ندارد. یقینا قدرت‌های خارج از منطقه به گل‌آلودشدن آب در اقلیم کردستان عراق دل بسته‌اند و اگر نیروی نظامی در این اقلیم پیاده نمایند، در راستای راهبرد گفته‌شده به‌شمار می‌رود. بنابراین ایران و ترکیه نباید برای همکاری مجدد در عراق به خود تردید راه دهند، زیرا هرگونه تردید در اقلیم کردستان عراق، این اقلیم را به سوریه دیگری تبدیل می‌نماید که گروه‌های افراطی و تروریستی با حمایت قدرت‌های فرامنطقه‌ای سربلند کرده و برای سال‌ها خاطره داعش را تکرار خواهند کرد. دولت بغداد اکنون به‌تنهایی توانایی اقدام در قبال حفظ تمامیت ارضی خود را ندارد و ایران و ترکیه باید این مسئولیت را بر دوش گیرند تا شرایط به دولت بغداد کمک نماید و بتواند از خود در برابر خطرات امنیتی به‌وجود‌آمده در اثر استقلال‌خواهی اقلیم کردستان دفاع کند. سفر آقای اردوغان می‌تواند برای هردو کشور ایران و ترکیه سرآغاز همکاری‌های متعدد در زمینه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی باشد و احیاکننده همکاری‌های دیرین گردد که علاوه بر بخش‌های دولتی، بخش‌های خصوصی را نیز تحت تاثیر قرار داده و به اقتصاد هر دو کشور رونق خواهد داد. ایران و ترکیه نباید خود را از این موهبت محروم نمایند تا نقش منطقه‌ای هر دو کشور نیز تقویت شده و شرایط خاورمیانه را خود رقم زنند.

سید علی خرم؛ استاد حقوق بین‌الملل