استمرار سياست نظم‌گريزي امريكاي ترامپ

تدبیر24»قبل از پرداختن به گزينه‌ها و احتمالات موجود، اشاره به نكاتي چند در خصوص جايگاه و اهميت اين اقدام و اظهارنظر ترامپ ضروري است:

اول اينكه به گونه‌اي كاملا روشن و شفاف، توافق هسته‌اي محصول يك خردجمعي و درايت جهاني است كه در قالب توافق ميان جمهوري اسلامي ايران با گروه كشورهاي موسوم به ١+٥ تبلور يافته است. لذا توافقي دوجانبه نيست كه يك طرف براي خود حق اعمال نظر و تحميل راي و نقض يك طرفه را قايل شود ولو اين كشور، ايالات متحده باشد. اصولا بر اساس حقوق و مقررات بين‌المللي كه توافق هسته‌اي مبتني و مستند به آن تهيه شده و بر طبق قطعنامه ٢٢٣١ شوراي امنيت شمول جهاني يافته، چنين حقي براي هيچ‌يك از طرف‌هاي معاهده در نظر گرفته نشده تا براي كل توافق و ديگر طرف‌هاي اين توافق بين‌المللي تعيين تكليف كند.

نكته دوم اينكه دولتمردان امريكا و مشخصا دونالد ترامپ، رييس‌جمهور اين كشور از ماه‌ها قبل از انتخابات سال گذشته رياست‌جمهوري در امريكا، بر طبل قانون‌گريزي و برجام‌ستيزي مي‌كوبيدند، لذا اظهارات و هياهوهاي آنها درخصوص توافق هسته‌اي با ايران، موضوع بديع، تازه و عجيبي نيست. اتفاقا در مسير تكاملي اين اظهارات، نوعي تغيير و تحول ضمني نيز به چشم مي‌خورد چرا كه ترامپ بارها از پاره كردن برجام سخن گفته در حالي كه با كارآموزي و تجربه‌اندوزي چندماه اخير و تحت فشار واقعيات بين‌المللي و حمايت قاطع غالب كشورهاي مهم و تاثيرگذار از برجام، در لحن و محتواي اظهارات ترامپ نسبت به توافق هسته‌اي نيز نشانه‌هايي از تغيير و تعديل به چشم مي‌خورد.

نكته سوم اينكه جنجال‌آفريني و اقدامات و اظهارات نسنجيده ترامپ، صرفا محدود و منحصر به موضوع توافق هسته‌اي با كشورمان نيست. در واقع در مدت ١٠ ماه رياست‌جمهوري ترامپ، دنيا به خوبي با سياست‌ها و توييت‌هاي كينه‌توزانه و اقدامات جنگ‌افروزانه و قانون‌گريزي‌هاي ترامپ آشنا شده‌اند و 

اساسا يكي از كاركردهاي رييس‌جمهور امريكا، همين بي‌اعتباركردن جايگاه رياست‌جمهوري امريكا نزد افكار عمومي جهانيان است. ترامپ در همين مدت كوتاه سعي فراوان كرده تا تمام دستاوردها و سياست‌هاي باراك اوباما را نابود كند و بدين‌ترتيب شاهد خروج يك‌جانبه امريكا از توافق بين‌المللي پاريس در خصوص آب و هوا، خروج امريكا از توافق تجاري پاسيفيك، دگرگوني در طرح بيمه درماني موسوم به «اوباماكر» و اعلام و اعمال سياست‌هاي جنگ‌افروزانه در قبال كره شمالي، سوريه و منطقه غرب آسيا و بازگشت دوباره به عصر نظامي‌گري در افغانستان و عراق و غيره بوده‌ايم.

و سرانجام نكته آخر اينكه اعلام نظر ترامپ فاقد كمترين ارزش حقوقي است زيرا در برجام اساسا چنين حقي براي رييس‌جمهوري امريكا تعريف و تعيين نشده تا درباره پايبندي كشورمان در قبال توافق هسته‌اي اعلام نظر كند و براي برجام نسخه بپيچد. اعلام نظر ترامپ يك موضوع داخلي فيمابين كاخ سفيد و كنگره است و تعهدي براي ديگر طرف‌هاي برجام ايجاد نمي‌كند. كما اينكه روسيه و چين و سه كشور اروپايي به همراه مسوول سياست خارجي و امنيتي مشترك اتحاديه اروپا بارها و بارها تعهد و پايبندي خود را نسبت به توافق هسته‌اي با وجود فشارهاي ترامپ مورد تاكيد قرار داده‌اند. واقعيت اين است كه با توجه به ضديت واضح و آشكار ترامپ با نهادها و ترتيبات بين‌المللي، مخالفت‌هاي وي با مقررات و معاهدات و توافقات جهاني زير پاگذاشتن بسياري از مفاد حقوق و تعهدات بين‌المللي، سياست‌هاي جنگ‌افروزانه و ستيزه‌جويانه در قبال كشورهاي مستقل دنيا از كره شمالي گرفته تا ونزوئلا و ادبيات خارج از عرف ديپلماتيك وي در قالب توييت‌ها و سخنراني‌هايش از جمله سخنان سراسر خصمانه عليه كشورمان در مجمع عمومي سازمان ملل متحد؛ بخش اعظم افكارعمومي دنيا و جمع كثيري از مقامات و رهبران كشورهاي دنيا، حتي در جهان غرب و در ميان دوستان و متحدين غربي و اروپايي امريكا كوچك‌ترين همراهي و همبستگي با ترامپ را از خود نشان نمي‌دهند.

به هرتقدير، اعلام نظر ترامپ در خصوص برجام از سه حالت و احتمال خارج نيست:

١- اعلام پايبندي ايران به توافق هسته‌اي و در نتيجه تمديد تعليق تحريم‌ها براي سه ماه ديگر

٢- اعلام عدم پايبندي ايران به برجام و در نتيجه خروج يكجانبه امريكا از برجام

٣- عدم اعلام نظر صريح در اين خصوص و انداختن توپ به زمين كنگره براي تعيين تكليف موضع امريكا در قبال توافق هسته‌اي كه در اين صورت كنگره دو ماه فرصت خواهد داشت تا در اين خصوص اعلام نظر كند.

براساس قراين و شواهد و تحليل‌هاي موجود، امكان و احتمال ِگزينه سوم خيلي بيشتر از دو گزينه ديگر است. بديهي است كه جمهوري اسلامي ايران خود را براي هر وضعيتي مهيا و آماده كرده و كوچك‌ترين نگراني از بابت آينده خود ندارد. زيرا نظام و دولت با وجود تعهد كامل نسبت به توافقات و تعهدات بين‌المللي خويش و اينكه هيچگاه آغازگر نقض توافقات و تعهدات خود نخواهد بود آماده ارايه پاسخ به هر گزينه احتمالي است.