آقازاده‌ای که هنوز آقا و الگوست

 تدبیر24»احتمالا اکثریت جامعه‌ ایرانی نمی‌دانند که امام‌خمینی(ره) در زمانی که رهبر ایران نبود و مرجع تقلید بزرگ و مورد احترام بود و در نجف مستقر بود، فرزندش را از دست داد؛ حداقل جوانان که کمتر اطلاعات تاریخی انقلاب را دارند. آیت‌ا... سیدمصطفی خمینی پسر بزرگ آیت‌ا... خمینی بود. امام خمینی دو پسر داشتند. مرحوم مصطفی خمینی، متولد ١٣٠٩ که در آبان ۱۳۵۶ در نجف در گذشت و مرحوم حاج سیداحمدآقا، که همراه امام در بعد انقلاب بود و در سال ١٣٧٣ او هم درگذشت. امسال چهلمین سال وفات آیت‌ا... مصطفی خمینی است. خدا رحمت واسعه‌اش را بر او نازل کند. به‌بهانه چهلمین سال، این یادداشت را نوشته‌ام. ازچند جهت آیت‌ا... مصطفی خمینی زندگی قابل‌توجهی داشت که برای چهل سال بعد از پر کشیدنش هم هنوز می‌شود به آن توجه کرد: ۱- آیت‌ا... مصطفی خمینی همراه هوشمند امام در طول مبارزات از سال ۴۲ تا سال ۵۷ بود. این سیر آرام و دیدن اتفاقات گوناگون در کنار امام خمینی، پشتوانه قدرتمندی بود که در نجف جلو هیجانات افراطی را می‌گرفت و امام را در جایگاه مرجعیت مترقی نگه می‌داشت. این خصلت بعد انقلاب می‌توانست کمک بزرگی به جلوگیری از روند جوزدگی‌ها و احساس‌گرایی بعد انقلاب نماید، زیرا مصطفی فرزند امام بود و هیچ‌یک از هواداران امام خود را نه از نظر علمی ونه از نظر سیاسی برتر از او نمی‌دانستند و اعتماد امام را هم داشت. او تنها کسی محسوب می‌شد که اگر زنده می‌ماند، در مسابقه مارکسیسم‌زدگی نیروهای انقلاب و ورود روحانیون طرفدار امام به‌این مسابقه، می‌توانست آن را مهار کند و انقلاب را از آسیب‌های زیادی حفظ کند؛ همان نقشی که مرحوم آیت‌ا... اشراقی و مرحوم مطهری هم در همان چارچوب داشتند. این از مسائلی است که یک نکته از این معنا را فقط می‌شود اشاره کرد. ۲- مصطفی خمینی به فرزند آیت‌ا... بودن بسنده نکرد. خودش به تحصیل پرداخت. تفسیر می‌گفت. فقه می‌گفت. شاگردهای مستقل از پدر داشت. اینها در بین آقازادگان کم‌نظیر است. وقتی کسی خودش اهل سواد باشد، سابقه خانوادگی‌اش می‌تواند معنای عمیقی در زندگی او داشته باشد. آیت‌ا... حسن خمینی نیز یکی دیگر از نمونه‌های آقازادگانی است که در این خانواده خودش آقاست. اما آقا‌زادگان بی‌پشتوانه علمی معمولا عرض خود می‌برند و زحمت حوزه‌ها و مردم می‌دارند. ۳- من از کودکی همیشه یک ویژگی از حاج آقا مصطفی می‌شنیدم که ندیده و در سنین نوجوانی مرا عاشق خود کرده بود. دوستان و همسن‌ها و حتی مخالفانش می‌گفتند مصطفی خمینی آدم طناز و شوخ‌مسلکی بود. این خصلت در خیلی از روحانیون سنتی وجود داشت. داستان‌های شیرینی از بزرگان روحانی در مورد رفتارهای طنازانه حاج آقا مصطفی می‌شنیدم. گعده‌های طولانی و شب‌نشینی‌های بامزه‌شان معروف بود. آن‌قدر تصویری که در این سال‌ها از روحانیت در ذهن‌ها شکل گرفته، ‌رسمی و دور از لطافت است که شنیده‌های خودم از زندگی مرحوم حاج آقا مصطفی را هم نمی‌نویسم مبادا در این فضا خلاف شئون روحانیت تلقی شود. این شئون خودساخته تبدیل به دیوار بتونی بین مردم و روحانیت شده است. آیت‌ا... مصطفی خمینی نمونه بارز یک روحانی سنتی بود که جزئی از زندگی مردم به‌شمار می‌آمد. این خصلت آقامصطفی را نیاز امروز جامعه می‌دانم که بتوانند با بزرگان روحانی زندگی کنند و فاصله‌ها کم شود. ۴- آیت‌ا... مصطفی خمینی مرگ ناگهانی عجیبی داشت. در سال ۵۶ که تازه اعتراضات مردم علیه حکومت شاه آغاز شده بود، ایشان به‌طور ناگهانی در نجف فوت کرد. خیلی در ایران و عراق خبر مهمی بود. هم به‌خاطر فقدان خود آیت‌ا... و هم به خاطر انتسابش به امام خمینی. نکته مهم سیاسی در پر کشیدن حاج‌آقا مصطفی این بود که بهانه‌ای به دست آمد تا امام که ممنوع‌التصویر بود، در کوی و برزن مطرح شود و مورد خطاب قرار گیرد. مراجع بزرگ و روحانیون سرشناس که رژیم هم با خیلی از آنها رودربایستی داشت، پیام‌های تسلیتی به امام دادند. جلسات مهمی در تهران و شهرستان‌ها و خارج از کشور گرفته شد. سخنرانان ممنوع‌المنبر در این محافل منبر رفتند و فضایی در جریان مذهبی با محوریت امام به وجود آمد. یکی از منبرهای تاریخی را دکتر روحانی در مسجد ارک رفت. در آن منبر برای اولین‌بار از آیت‌ا... خمینی با عنوان امام خمینی یاد شد. در یک تحلیل تاریخی فوت مرحوم مصطفی خمینی در آغاز مبارزه، امام را به صورت طبیعی در راس رهبری مبارزه قرار داد. امید می‌رود که راه بزرگان اصیل و قدیمی دینمدار به جای روش‌های غلط و اشتباه بنشیند.