سفر انفعالی تیلرسون

تدبیر24»سفر تیلرسون به منطقه بیش از آنکه نشانه پشت‌کردن عراق به‌ ایران یا پشت‌کردن برخی همسایگان به‌ ایران باشد، یا تلاشی برای شکل‌دهی یک کانون فشار تازه علیه‌ ایران باشد، نشان‌دهنده اقدام انفعالی آمریکاست. آمریکایی‌ها نگران هستند که جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی سوار بر تحولات منطقه شود، چون در قضایایی که در منطقه شکل گرفته، مثل موضوع سوریه، عراق و حتی مسائل دیگری که در اطراف مرز عربستان شکل گرفته، هرجا هر اتفاقی که می‌افتد، در نهایت ایران سوار بر تحولات مربوطه می‌شود؛ یعنی به‌عبارتی قدرت نرم ایران است که موقعیت ایران را تثبیت و تقویت می‌کند و این آمریکایی‌ها هستند که در فضای انفعالی به‌سر می‌برند و به‌رغم اینکه بیشترین هزینه‌ها در حوزه‌های مختلف سیاسی و نظامی کرده‌اند، به‌شدت در کنج انفعال قرار می‌گیرند. در شرایط اخیر عراق و سوریه هم آقای تیلرسون و دولت آمریکا نگران هستند موقعیت تازه‌ای برای ایران شکل بگیرد؛ بنابراین سعی دارند جایگاه آمریکا را ترمیم کنند، لذا نباید به‌گونه‌ای تحلیل کنیم که آمریکایی‌ها در موضع فعال به‌سر می‌برند. دغدغه دوم آمریکایی‌ها به‌این صورت است که الان برخی از متحدان منطقه‌ای آمریکا، از اتحادیه اروپا گرفته تا غرب آسیا، معتقدند ‌ایالات متحده به تعهدات ابرقدرتی خود عمل نمی‌کند. لذا می‌بینیم گرایشاتی به سمت شرق پیدا کرده‌اند و برخی از کشورها مثل عربستان و ترکیه حتی به سمت خرید تسلیحاتی از روسیه رفته‌اند و برخی دیگر از کشورها هم به سمت معاهدات امنیتی و همکاری با ایران گرویده‌اند. این هم انفعال دیگری است که آمریکا در آن گیر کرده و تیلرسون سعی در ترمیم این فضا دارد، هرچند دونالد ترامپ اعتقادی به ‌این موضوع ندارد. ترامپ معتقد است متحدان آمریکا باید هزینه امنیت خودشان را به آمریکا بپردازند. موضوع بعدی اینکه در دنیای امروز کشورها براساس منافع ملی خودشان عمل می‌کنند. اینکه عراقی‌ها با هر کشوری وارد مذاکره شوند، طبیعی است. واقعیت این است که در تحولات یک دهه اخیر ثابت شد بخشی از مولفه‌های امنیتی و راهبردی در منطقه وجود دارد که‌ این مولفه‌ها، خاص روابط کشورهای منطقه با هم است. مسائلی مثل داعش نشان داد که اگر کشورهایی مثل عراق و ترکیه، بیش از حد خودشان را وابسته به راهبردهای‌ فرامنطقه‌ای کنند، آن موقع در منطقه دچار مشکل می‌شوند، درحالی که بخشی از مشکلات همیشگی منطقه، راه‌حل منطقه‌ای دارد، در حالی که باید موقعیت مناسباتشان را هم بسته‌تر کنند و در زمینه‌های مختلف عملیاتی و راهبردی با هم کار کنند. معتقدم عراقی‌ها هرگونه رابطه‌ای با آمریکا داشته باشند، جای مناسبات خاص با ایران را نمی‌گیرد. آقای حیدرالعبادی از سه سال پیش که روند آزادسازی شهرهای مختلف عراق آغاز شد، با اینکه آمریکایی‌ها برای همکاری خود اعلام آمادگی کرده بودند، رسما اعلام کرد که حاضر به پذیرش همکاری ایران هست، ولی در همکاری کشوری مثل آمریکا تردید دارد، چون تا آخرین لحظه مناسبات خودشان را با تروریست‌های داخل عراق و داعشی‌ها حفظ کرده بودند. ولی در عین حال می‌بینیم که تیلرسون سعی کرد با ظاهر میانجیگر بین عراق و عربستان، سیاست تازه‌اش را دنبال کند. این موضوع هم به‌راحتی قابل انجام نیست، چون سیاست راهبردی عربستانی‌ها همچنان عدم‌پذیرش واقعیات عراق بعد از 2003 است و از هر امکانی که پیش بیاید، برای ضربه زدن به عراق استفاده می‌کنند. تجربه سوریه نشان داده همین که امکان آسیب‌زدن به دولت بشار اسد فراهم شد، عربستانی‌ها هزینه کردند برای اینکه اسد سرنگون شود. در عراق هم اگر این امکان فراهم شود، حتما عربستانی‌ها باز هم دشمنی خودشان را نشان می‌دهند. منتها عربستانی‌ها در شرایط کنونی چون با آمریکایی‌ها دچار استیصال راهبردی شده‌اند، سعی می‌کنند برخی کشورها مثل عراق را دوباره به حوزه منافع خود نزدیک کنند.