نهادهای حمایتی، متولی پرداخت یارانه به نیازمندان

 تدبیر24»واقعیت مطلب این است که از آذر سال 1389 طرح هدفمندی یارانه‌ها ناقص اجرا شد. چون قرار بر این بود که 50درصد منابع حاصل از طرح هدفمند کردن یارانه‌ها بین مردم توزیع شود و 30درصد باقیمانده به بخش تولیدی برسد و 20درصد هم برای جبران هزینه‌های دولت باشد، ولی عملا نه‌تنها این قانون به ‌این شکل اجرا نشد، بلکه از سایر منابع دولت نیز به اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها تخصیص یافت و موضوع همین شده است که دولت از ابتدای اجرای طرح تا امروز بیش از 300هزار میلیارد تومان پرداخت کرده و عملا هم اتفاق خاصی جز همان سال‌های اول و دوم، تاثیری بر ضریب جینی نداشته است. امروز با بررسی این طرح، مشاهده می‌شود که طرحی اثرگذار نیست یا کارایی اصلی خود را از دست داده است. ضمن اینکه از ابتدا هم قرار نبود که الی‌الابد این پول پرداخت شود. از طرف دیگر دولت یا دولت‌ها مکلفند به هر طریقی که می‌توانند اقشار آسیب‌پذیر را حمایت مالی کنند. در ایران هم کمیته امداد و سازمان بهزیستی سازمان‌هایی هستند که متولی حمایت از اقشار مستضعف جامعه‌اند. به نظر می‌رسد با توجه به کسری بودجه پنهانی که دولت در سنوات گذشته - و تا امروز - داشته و مرتبا برای جبران کسری بودجه، به فروش اوراق مشارکت یا اسناد خزانه پرداخته، باید یارانه‌ها را به معنی واقعی هدفمند کند. برای اینکه چنین اتفاقی بیفتد باید یارانه‌ها را به جامعه هدف برساند. امروز جامعه هدف همان کسانی‌اند که تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند یا در صف پیوستن به ‌این کمیته و یا سازمان بهزیستی هستند و یا کشاورزانی که جزو دهک‌های پایین درآمدی هستند و یا بازنشستگان صندوق‌های کشوری و لشکری که از سقف معینی کمتر حقوق می‌گیرند. برای مثال، امروز خط فقر را دو و نیم میلیون تومان برآورد کرده‌اند. طبیعی است که پرداخت به اقشار شناسایی‌شده می‌تواند هدفمند باشد. کاری که دولت چند سال پیش در ابتدای دولت یازدهم انجام داد که افراد به شکل داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف دهند، ولی در عمل چیزی جز پنج، شش درصد داوطلبان انصراف ندادند. با توجه به موضوع، روشن می‌شود که تاکنون نه انصراف داوطلبانه موفقیت‌آمیز بوده و نه دولت توانسته دهک‌های پردرآمد را حذف کند. بنابراین باید فکری اساسی بشود. چون بیش از 40هزار میلیارد تومان یارانه سالانه، دیگر قابل تداوم نیست. لذا اگر کمیته امداد و صندوق‌های بازنشستگی لشکری و کشوری، به نحوی نیازمندان واقعی را تحت پوشش قرار دهند، پرداخت یارانه‌ها حداقل به نصف کاهش پیدا خواهد کرد و می‌تواند بخشی از کسری بودجه دولت را جبران کند. معمولا دولت‌ها در سال‌های بعد از انقلاب در دور دوم خود طرح‌های اقتصادی واقع‌بینانه‌تری دارند و با جسارت بیشتری طرح‌ها را اجرا می‌کنند. به نظر می‌رسد دولت اگر بخواهد این کار را امروز اجرا کند، دیگر ملاحظات سیاسی نخواهد داشت. هرچند ممکن است برخی ملاحظات دیگر وجود داشته باشد. لذا هرقدر سریع‌تر طرح هدفمندی یارانه‌ها را به معنی واقعی هدفمند کند و به دهک‌های پایین درآمدی جامعه تخصیص دهد، به نفع اقتصاد ملی خواهد بود. از دولت تدبیر و امید انتظار می‌رود که واقع‌بینانه با مسائل کلان اقتصادی مواجه شود. هریک از دولت‌های بعد از انقلاب در چند زمینه به معنی واقعی کلمه شاخص بوده‌اند. مثلا مرحوم هاشمی به معنای واقعی کلان‌نگر بود و در کلان‌نگری، آینده‌نگر هم بود. دولت اصلاحات به معنی واقعی برنامه سوم را واقع‌بینانه تنظیم کرد و به همین دلیل موفق‌ترین برنامه‌های پنجساله ما، برنامه پنجساله سوم بود. یا دولت مهرورزی در واقعی کردن قیمت حامل‌های انرژی موفق بود، اما در توزیع آن موفق عمل نکرد. دولت‌های یازدهم و دوازدهم در تنظیم روابط خارجی و رفع تحریم‌های ظالمانه موفق بود. اگر همه‌ این ویژگی‌های در یک دولت تجمیع شود، آن دولت، دولت توسعه یافته خواهد بود و می‌تواند کشور را به سمت توسعه هدایت کند.

هادی حقشناس، استاد دانشگاه