رسانه‌ها بیشتر از مردم از زلزله‌ ترسیده‌اند

تدبیر24»در حالی که مردم تهران پس از وقوع زلزله ۵.۲ ریشتری یکی از پر التهاب‌ترین شبهایشان را کوچه‌ها و خیابان‌ها پشت سر می‌گذاشتند و مدام اخبار را از رسانه‌های رسمی و غیررسمی دنبال می‌کردند، موج اخبار پراسترس و التهاب نیز بیشتر و بیشتر می‌شد. اخباری که گاهی حتی از زبان مسئولین گفته و در برخی از رسانه‌های رسمی نیز منتشر می‌شد. البته این جریان همچنان ادامه دارد و با وجود گذشت چند روز از وقوع زلزله نیز همچنان برخی از رسانه‌ها با بهره‌گیری از موج زلزله تهران در حال جذب مخاطب بیشتر هستند.

در همین راستا امیدعلی مسعودی، رییس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه سوره در گفت‌وگویی با ایسنا در این باره اظهار کرد: در اطلاع‌سانی خبر زلزله می‌توان گفت که رسانه‌های رسمی و بویژه صداوسیما نسبت به گذشته عملکرد بهتری داشتند و از همان لحظات نخست کار اطلاع‌رسانی را آغاز کردند. اما در  این میان عدم انسجام و پراکندگی موضوعی نیز دیده می‌شد. از یک سو گفتن برخی واقعیت‌های علمی درباره زلزله اجتناب ناپذیر است و سوی دیگر بیان این واقعیت‌های علمی در شرایطی که مردم وحشت‌زده از خانه‌هایشان بیرون زده‌اند، اقدام چندان درست و مناسبی نیست.

او با بیان اینکه «در کشور ما نگاه حرفه‌ای به خبر و رسانه وجود ندارد»، گفت: تعداد خبرنگاران متخصصی که دقیق و عالمانه سخن بگویند و حرفه‌ای عمل کنند بسیار کم است و همین موضوع هم باعث می‌شود در مواقع بحرانی همچون وقوع زلزله، شرایط بدتر شود.

این استاد ارتباطات با تاکید بر لزوم آموزش نحوه برخورد با زلزله در رسانه‌ها، یادآور شد: زمانی که زلزله رخ داد ما بعضا شاهد بودیم که درباره امری عبادی صحبت می‌شد. طبیعی است که ما باید به فریضه دینی خودمان یعنی خواندن نماز آیات عمل بکنیم، اما در آن شرایط بحرانی نیاز به طرح مسائل کاربردی دیگری هم احساس می‌شود. در سال‌های خبرنگاری به مناظق زلزله‌زده بم و رودبار رفتم و شاهد بودم درحالی که برخی از ساختمان‌های مستحکم سالم باقی مانده بودند، شهر خراب شده بود. سوال این است که ما چقدر به مردم آموزش داده‌ایم که دنبال خانه‌های مستحکم باشند و در شرایط بحرانی چه کارهایی باید انجام بدهند؟ جقدر صداوسیما و رسانه‌ها درباره خانه‌های ضدزلزله صخن گفته‌اند؟ چراکه وظیفه رسانه‌ها تنها به پس از وقوع زلزله باز نمی‌گردد، بلکه بخش مهمی از آن به آگاه‌سازی مردم درباره این دست از حوادث است.

مسعودی با بیان اینکه «مردم در شب زلزله تهران سرگردان و ترسیده بودند»، گفت: اما در این شرایط کسی نبود که به آنها آرامش بدهد و این بحران را مدیریت کند. در تمام دنیا خبرنگاران بحران همانند سایر بخش‌های مهم دیگر خبری آموزش‌دیده‌ هستند و بخوبی می‌دانند که در شرایط بحرانی باید چه اخباری را منتشر کنند و به چه موضوعاتی بیشتر بپردازند. این درحالی است که پس از وقوع زلزله تهران اخباری در شبکه‌های اجتماعی یا برخی از رسانه‌ها دیده می‌شد که از وقوع زلزله‌ بزرگ‌تر خبر می‌دادند و کسی نمی‌گفت که زلزله اصلاً قابل پیش‌بینی نیست. ما نباید در شرایطی که مردم وحشت‌زده هستند به آنها بگوییم هشیار باشید یا در خیابان‌ها بمانید؛ این یعنی تشدید اضطراب مردم. در حالی که باید به مردم آرامش داده می‌شد و سپس در مراحل بعدی ساختمان‌های امن شهر را معرفی می‌کردند و آموزش‌های ایمنی لازم داده می‌شد.

رییس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه سوره با بیان اینکه «رسانه‌ها و مسئولین باید به ایمن‌سازی خانه‌ها بپردازند»، افزود: ما از اتفاقاتی‌ که برایمان رخ داده درس نمی‌گیریم. دز زلزله بم مسجد جامع که روی گسل هم قرار داشت اصلا تخریب نشده بود. این نشان می‌دهد که اگر سازه‌ای محکم ساخته شود در برابر زلزله نیز مقاوم خواهد بود. اما چقدر در شهرهای دیگر به این موضوع توجه می‌شود؟ از سوی دیگر مسئولین ما توجهی به تحقیقات علمی نشان نمی‌دهند. به عنوان مثال نزدیک به ده سال پیش از زلزله بم، دانشجوی جغرافیای دانشگاه تهران به اسم آقای محلاتی تحقیقی را انجام داد به اسم «جغرافیای شهر بم» که در آن اعلام کرد در شهر بم زلزله‌ای رخ خواهد داد که همه چیز را تخریب خواهد کرد. اما این به معنی نیست که هر ادعایی را نیز باور کنیم. اگر کسی می‌گوید دو هفته دیگر تهران زلزله‌ می‌آید، باید بگوید که براساس چه اطلاعات و آماری سخن می‌گوید؟

او یادآور شد: مردم باید یاد بگیرند که هیچ حرفی جز آنچه بر اساس مستندات علمی زده می‌شود را باور نکنند. متاسفانه در شبکه‌های اجتماعی برخی از افراد فرصت‌طلب برای اینکه کاربران بیشتری را به خودشان جلب بکنند، مطالب غیرواقعی را طرح کردند باعث ایجاد التهباب بیشتر شدند. در این شرایط هم به جز دو روزنامه «آرمان امروز» و «همشهری»، هیچ روزنامه‌ دیگری نتوانست در روز پنجشنبه (۳۰ آذر ماه) خودش را به خبر زلزله تهران برساند. اما می‌تواستند ویژه‌نامه‌هایی را در روز جمعه با تحلیل‌هایی از زلزله  و با محوریت آرامش دادن به مردم منتشر کنند که متاسفانه این اتفاق نیفتاد. این نشان‌هنده ضعف آموزش خبرنگاری در کشور ماست.

مسعودی با بیان اینکه «رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در کاهش بحران دارند»، اظهار کرد: اما متاسفانه به این موضوع توجهی نشان داده نمی‌شود. در این شرایط باید حتما به آموزش حرفه‌ای خبرنگاری، هماهنگی میان مسئولین و ایجاد ستاد خبری بحران زلزله توجه کنیم. به هر حال ما باید خودمان نه برای امروز و فردا، بلکه در کل را برای هر اتفاقی آماده کنیم و آموزش‌های لازم را ببینیم تا خسارت جانی چندانی نبینیم.