اندیشه امام موسی صدر بر مشارکت اجتماعی زنان چه بود؟

تدبیر24: عاطفه حبيب اللهي : با وجود گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و در شرایطی که زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند همچنان مناقشاتی درباره حضور اجتماعی و سیاسی زنان وجود دارد. به همین علت در سلسله گزارش هایی به مرور دیدگاه های متفکران روحانی انقلاب اسلامی درباره مشارکت اجتماعی و سیاسی زنان خواهیم پرداخت.

امام موسی صدر از جمله متفکرانی است که اهمیت خاصی برای مشارکت اجتماعی زنان قایل است.

امام موسی صدرزن را محدود و محصور به شرایط و قوانین از پیش تعیین شده نمی‌دید. زن را انسانی والا و توانمندی می‌دید که باید در دو عرصه حضوری فعال داشته باشد، در کانون خانه و در بیرون از آن. هرگز نگفت که زنان در پس پرده‌ها بنشینند و تنها کودک پروری و خانه داری کنند. بخوبی می‌دانست که زن وظیفۀ مهم تربیت و پرورش فرزند را در پرتو آگاهی و حضور است که به بهترین شیوه انجام می‌دهد. او از ساختن انسانی سالم و شاد و آرام و پیشرو برای جامعه حرف می‌زد و این میسر نیست، جز آنکه پرورش دهنده چنین انسانی جامعه و با هم بودن را بشناسد و به خوبی لمس کرده باشد. 

می‌گفت ما زنان را درگیر فعالیت‌های اجتماعی می‌کنیم تا آرام آرام در مسیر حرکت‌های مطلوب اجتماعی، متوجه حقایق دیگری در عالم شوند و دنیا را تنها در لباس نو خریدن و آرایش کردن و از این میهمانی به آن میهمانی رفتن نبیند، تا بفهمند در زندگی چیزهای دیگری هم هست. 

مطابق گفتار آسمانی خالق آدمی که به زنان می‌گوید: «وقتی بیرون می‌آیید زنانگی‌تان را بروز ندهید و برانگیزاننده حرف نزنید که اگر این‌گونه باشید، اولین چیزی که مردان در شما می‌بینند زنانگی است و سایر توانمندی‌هایتان پنهان می‌شود» به پوشش و حجاب و عفت توصیه می‌کرد و معتقد بود که این حجاب قالب و ظاهر است و باطن آنکه مهم‌تر است، عفت وحیاست که اصلی فرهنگی درتمام فرهنگ‌هاست. و این گونه بود که پوشش را دست و پاگیر نمی‌دانست چرا که آن را وسیله‌ای برای بروز توانمندی‌های ارزشی زنان در جامعه می‌شناخت. 

از او که درباره حضور زنان خانواده‌اش در بیرون از خانه می‌پرسیدند می‌گفت:«احساس نمی‌کنم حجاب همسر و خواهرم که درجنوب فعال است، مانع وظایف اجتماعی‌شان شده باشد» و معتقد بود زن اندیشمند و فعال آرام آرام به سمت پوشش مطلوب حرکت می‌کند و نیازی نیست که با چماقی در دست بالای سرش بایستی و مراقبش باشی. تنها فکر او و اندیشه‌اش را تعالی ببخش تا خود مطابق فطرتش به بهترین شکل رفتار کند. این را فقط به زبان نمی‌گفت و اولین کسی که عمل می‌کرد نیز خودش بود، از همین رو هیچ وقت به دخترش درباره پوشش تذکر نمی‌داد و تنها بر شیک پوشی و آراسته بودن در عین سادگی تاکید می‌کرد. 

یکی از مهم‌ترین اقدامات امام موسی صدر در حوزه زنان، تأسیس جامعه زنان بود. در لبنان و به‌ویژه در شهرها، جامعه را با زنان و زنان را با جامعه كارى نبوده و نیست. حتى زنان در مجالس دینى و اعیاد و سوگوارى‌ها نیز شركت نمى‌كردند و به تمام معنى فقط به كارهاى درون خانه مى‌پرداختند.

امام صدر به محض ورود به لبنان وجود این نقیصه را دریافت و بى‌درنگ به اصلاح آن همت گماشت. او در نخستین سال ورودش به لبنان اعلام داشت كه زن‌ها نیز می‌توانند در ایام ماه مبارك رمضان به مسجد بیایند و جداگانه براى خویش مراسم نماز جماعت برپا دارند.

زنان با شور و اشتیاق زایدالوصفى در مراسم مذهبى شركت کردند و در كنار مراسم فوق، برنامه سخنرانى و وعظ نیز براى آنان ترتیب یافت و همین مسئله نقطه‌عطفى در مشاركت زنان مسلمان شد. پس از آن نیز مؤسسات فراوانى توسط زنان تأسیس شد كه به چند نمونه از آن‌ها اشاره می شود:

1.    مدرسه پرستاران و كمك پرستاران؛

2.    كلاس مبارزه با بی‌سوادى؛

3.    كودكستان؛

4.    مدرسه نمونه براى دختران؛

5.    مدرسه تربیت خانه‌دارى و آموزش (خیاطى، كمك‌هاى اولیه، دفاع غیر نظامى) برنامه‌هاى آموزشى، دینى و فرهنگى؛ این مؤسسه به نام خانه دختران «بیت‌الفتات» مشهور بود.

در همه این مؤسسات، مسئله حجاب و آداب و معارف اسلامى شدیداً مورد توجه قرار گرفته و خود نمونه‌اى از یك اجتماع زنده، پرتحرك و نمونه دینى است.

همانگونه که اشاره شد امام موسی صدر بر فعالیت اجتماعی زنان و تحصیل آنان تاکید دارد و اقداماتی را در این زمینه انجام داده است. او با روشن بینی و دوراندیشی به این واقعیت پی برده بود که افزایش آگاهی زنان منجر به تربیت بهتر فرزندان می شود. با این وجود می بینیم که پس از گذشت چند دهه از بیان چنین نظراتی،اکنون مجلس شورای اسلامی با تصویب کلیات طرحی مانند جامع جمعیت و تعالی خانواده سعی در خانه نشین کردن زنان و دختران می کند تا مگر با انجام این کار جمعیت کشور افزایش یابد!

امام موسی صدر در 14 خرداد سال 1307 هجري شمسي در شهر مقدس قم ديده به جهان گشود. امام موسي صدر پس از اتمام سيكل اول و بخش مقدمات علوم حوزوي، در خرداد سال 1322 رسما به حوزه علميه قم پيوست. وي از ابتداي بهار سال 1326 وارد مرحله درس خارج گرديد، و تا اواخر پاييز سال 1338، يعني قريب سيزده سال تمام، از مدرسين بزرگ حوزه هاي علميه قم و نجف كسب فيض کرد. امام موسي صدر در اواخر سال 1338 و به دنبال توصيه هاي حضرات آيات بروجردي، حكيم و شيخ مرتضي آل ياسين، وصيت مرحوم آيت الله سيد عبدالحسين شرف الدين رهبر متوفي شيعيان لبنان را لبيك گفت و به عنوان جانشين آن مرحوم، سرزمين مادري خود ايران را به سوي لبنان ترك کرد. امام موسی صدر مدت طولانی در زمینه های مختلف سیاسی و فرهنگی به فعالیت پرداخت. او در 3 شهريور سال 1357 و در آخرين مرحله از سفر دوره اي خود به كشورهاي عربي، بنا بر دعوت رسمي معمر قذافي وارد ليبي، و در روز 9 شهريور ربوده شد و تاکنون اطلاع دقیقی از امام موسی صدر در دسترس نیست.