ائمه جمعه تريبون‌ها را «مدني» كنند

تدبیر24»برخی تریبون‌ها از نقش وحدت‌آفرین دور شده و گاه به محلی برای انتقادهای تند علیه دولت و دیگر مسئولان تبدیل شده‌اند. اظهارات و مواضع برخی در برابر اعتراضات اخیر منجر به دلخوری‌هایی در جامعه گردید که واکنش نهادها و مسئولان امنیتی را در پی داشت. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی خمینی نوه امام خمینی به این مساله اشاره کرد که برای اصلاح جامعه لازم نیست در تریبون‌های عمومی به تندترین روش برخورد کنیم. در این راستا و درباره کارکرد مراکز فرهنگی در جامعه و روش انتقاد و اصلاح، غلامرضا ظریفیان معاون وزارت علوم دولت اصلاحات و فعال سیاسی اصلاح‌طلب با «آرمان» گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

مدت‌هاست که برخی از تریبون‌ها به جای همگرایی و اثرگذاری مطلوب با روش‌های تند به سرزنش و یا برخورد با جامعه می‌پردازند. اساسا تریبون‌های عمومی چه کارکردی باید در جامعه داشته باشند؟

کارکرد هر یک از مراکز و نهادهای فرهنگی با یکدیگر متفاوت است. به‌طور مثال صداوسیما و سایر حوزه‌های فرهنگی علاوه بر اینکه مشترکاتی دارند، کارشان با کار ائمه جمعه متفاوت است. باید اذعان داشت که ائمه جمعه از نظر وحدت آفرینی می‌توانند در اوج باشند و نباید به آسانی از این نقطه کانونی فاصله بگیرند. نماز جمعه سپهری معنوی و جایگاهی برای ارائه معارف دینی با تکیه بر اخلاق است. ضمن اینکه ائمه جمعه باید در مباحث اجتماعی و سیاسی هم آگاهی بخش باشند. امام جمعه ممکن است به‌دلیل موقعیت خود نقد هم داشته باشد اما در مجموع این نقد باید در جهت وحدت آفرینی، معرفت‌زایی و اخلاقی‌تر کردن جامعه باشد. همان‌طور که در خطبه‌های حضرت رسول اکرم (ص) این ویژگی‌های مهم وجود داشت، ائمه جمعه نیز باید در همین راستا حرکت کنند. اگر ائمه جمعه از این کارکرد و نقش اصلی خود فاصله بگیرند، قطعا از موقعیت و رسالت خود دور شده، در این صورت کارکرد خود را هم از دست می‌دهند.

نگاه جناحی و حزبی تا چه ‌اندازه می‌تواند در این موضوع موثر باشد؟

وقتی مشکلی به وجود می‌آید هر فرد مسائل را از دیدگاه خود می‌بیند. بی‌توجهی به منافع ملی سبب می‌گردد شخص سخنی به زبان بیاورد که به جای اصلاح، به وخامت اوضاع بینجامد. علاوه بر این، به‌دلیل عدم وجود نهادهای مدنی، مسئولان عمدتا جبهه‌ای عمل می‌کنند و این عامل باعث می‌شود که برخی به‌دنبال مچ‌گیری یکدیگر باشند. بنابراین ضروری است تریبون‌های عمومی به‌ویژه ائمه جمعه برای حفظ وحدت ملی منافع عمومی را همواره در دستور کار خود قرار دهند.

آیا مواضع تند در شرایط بحرانی، نظیر آنچه که در اعتراضات اخیر دیدیم، وضعیت را بحرانی‌تر نمی‌کند؟

همان‌طور که برخی از نهادهای امنیتی و دستگاه‌های رسمی اعلام کردند که نگاه‌های ناامید‌کننده برخی منجر به ناامیدی و کاهش اعتماد افکار عمومی شده است، بدون تردید افراد و تریبون‌های مهم و اثرگذار باید در شرایط بحرانی وحدت آفرین باشند. به‌طور کل کارکرد نهادهای مدنی، مراکز فرهنگی و رسانه‌ها این است که به جامعه کمک کنند و صدای جامعه باشند. علاوه بر این مراکز فرهنگی و نهادها باید آسیب‌ها و دغدغه‌های مردم را منعکس کنند اما در سال‌های اخیر شاهد نقش‌آفرینی موثر این نهادها نبوده‌ایم. مراکز فرهنگی نباید به‌گونه‌ای عمل کنند که به افزایش ناامیدی، تولید خشم و نفرت در جامعه بینجامد، بلکه این مراکز و نهادها باید در جامعه توازن و تعادل ایجاد کنند.

آیا روش‌های تند تاثیر معکوس ندارد؟

عملکرد منفی مراکز فرهنگی حیات جمعی جامعه را به خطر می‌اندازد. این وضعیت سبب می‌گردد افکار عمومی نسبت به آینده امیدی نداشته باشند. در نتیجه نفرت افکنی و تولید خشم در جامعه منجر می‌شود که مردم تصویر نامطلوب و بدبینانه‌ای به وضعیت موجود و مسئولان داشته باشند.

بنابراین روش صحیح اصلاح و انتقاد در جامعه چگونه باید باشد؟

رسالت تریبون‌دارها به‌ویژه ائمه جمعه بسیار خطیر و حساس است. روش صحیح انتقاد و اصلاح از سوی رسانه ملی و ائمه جمعه باید به‌گونه‌ای باشد که اظهارات و سخن‌ها به مطالبه‌گری مدنی جامعه برای رفع کاستی‌ها کمک کند. نباید روش اصلاح و انتقاد به‌گونه‌ای باشد که منجر به مرزبندی، کینه، نفرت و صف‌بندی شود. در عین حال ضروری است که حتی ابراز محاسن از سوی تریبون‌های عمومی و رسانه‌ها به هیچ‌روی اغراق‌شده و متملقانه نباشد، زیرا این خود منجر به بی‌اعتمادی افکار عمومی می‌شود. در نتیجه جامعه وقتی از نماز جمعه دور می‌شود، باید احساس عمق، معرفت و مسئولیت بیشتر کند.