رفاه ذهنی چیست؟

در عین حال خودارزیابی‌های شناختی و ادراکی افراد در ارتباط با وضع کلی سلامت جسمی، حالات ذهنی و روانی، تلقی افراد از عدالت و نابرابری و میزان مواجهه با هیجانات مثبت شامل میزان تجربه حسی مستمر احساسات مثبت (شادی، لذت و خوش‌بینی) و تجربه احساسات منفی (ناراحتی، استرس، نگرانی و خشم) یا همان بهزیستی ذهنی (subjective well-being) نیز با مصاحبه‌های عمقی ثبت و ضبط می‌شود.

در این میان گزارش سالانه موسسه گالوپ با استفاده از طراحی پرسشنامه‌های ویژه در خصوص میزان خواب و استراحت، احساس احترام، دامنه شادی‌های روزمره، انجام فعالیت‌ها بر اساس علایق شخصی و تعداد دفعات تجربه احساس درد جسمانی، غم، نگرانی و عصبانیت در بین مردم کشورهای مختلف و درجه احساسات و عواطف ملل مختلف جهان را بر اساس شدت شاد و غمگین بودن می‌سنجد.

همچنین درگزارش جهانی شادی و شاخص کامیابی لگاتوم در کنار درآمد و تولید ناخالص ملی مقولاتی چون حمایت‌های اجتماعی، اعتماد، بخشندگی، ادراک فساد، حکمرانی خوب، آزادی انتخاب، تحمل و مدارای اجتماعی در افزایش کامیابی جوامع موثر قلمداد شده است و بر همین اساس تعدادی از موسسات و سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی مثل سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نیز اقدام به اجرای پیمایش‌های ملی و منطقه‌ای در خصوص سنجش ابعاد جسمی، روحی، روانی و ذهنی شهروندان کشورهای عضو خود با هدف دستیابی به وضعیت پایدار شادکامی و نشاط اجتماعی، بازشناسی بیشتر ارزش‌های فرهنگی نهفته، سرمایه اجتماعی، انسجام و همبستگی اجتماعی کرده‌اند تا سیاستگذاران و محققان امکان شناسایی هزارتوی عوامل و مولفه‌های محیطی در هم تنیده تاثیرگذار بر بهزیستی فردی و جمعی مشترک را بیابند.

همچنین با وجود این که آمارهای ویژه بازتاب‌دهنده کیفیت توسعه اجتماعی و انسانی جامعه شامل وضعیت بهزیستی اجتماعی و روانی، روند نزولی یا صعودی تحرک اجتماعی عمودی، مدل رفتاری گذران وقت مبتنی بر رفاه ذهنی در جامعه و شکاف احساس شادی و خوشبختی در میان طبقات و اقشار مختلف در کشور به محاق رفته است ولی هنوز بسیاری از شاخص‌های اجتماعی و آمارهای تهیه شده به‌ وسیله مرکز آمار نظیر آمار و ارقام مربوط به نرخ بیکاری و اشتغال جوانان، نحوه توزیع درآمد در جامعه، مصارف خوراکی و غیر خوراکی خانوارها، حساب‌های اقماری سلامت، الگوی گذران وقت و فعالیت‌های تفریحی و نتایج سرشماری نفوس و مسکن مربوط با ویژگی‌های جمعیتی، امید به زندگی، پراکندگی طلاق، تعداد افراد هرگز ازدواج نکرده، سالخوردگی جمعیت و نحوه تصرف مسکن قادر است اطلاعات بسیار جامع و دقیقی از سطح رفاه عینی، کمّی و ملموس کشور ارایه دهد.

سایر آمار و داده‌های تولید شده به‌ وسیله دستگاه‌های اجرایی شامل حوزه‌های سلامت، بهداشت و درمان، پرونده‌های قضایی، آسیب‌های اجتماعی، آموزش و محیط زیست نیز ابعاد غیر اقتصادی رفاه ملی را که ترند‌های در حال جریان درون ساختارهای اجتماعی و فرهنگی کشور است بازمی‌نمایاند.

به نظر می‌رسد با توجه به کافی نبودن اتکای صرف به رونق و رشد اقتصادی به عنوان تنها عامل تامین و تضمین‌کننده رفاه و توسعه همه‌ جانبه کشور لازم باشد شاخص‌ها و نماگرهای تهیه و تولید شده ناظر به رفاه مادی و شرایط فیزیکی جامعه به سمت استخراج رفاه ذهنی و بهزیستی اجتماعی گروه‌های مختلف سنی و جنسی جامعه نظیر کودکان، زنان، جوانان و سالمندان به‌ صورت جداگانه معطوف شود.

از سوی دیگر برای نیل به توسعه و پیشرفت پایدار اقتصادی و اجتماعی فزاینده می‌توان با به‌ کار گیری ابزارهای نوین آماری نسبت به بررسی وضعیت نشاط و سرزندگی عمومی، مشارکت اجتماعی و سیاسی، روحیه جمعی جامعه، ذایقه‌ها و سلایق میان نسلی و احساس پیشرفت و ارزشمندی افراد مبادرت ورزید تا به جهت مغفول ماندن آیتم رفاه ذهنی در آمارها و با تغییر پارادایم در نظام آماری کشور امکان تهیه و تدوین سنجه‌های کاربردی‌تر در ارتباط با چگونگی تغییر در کیفیت زندگی، توزیع جغرافیایی شادکامی، بازخوانی آمارها درخصوص افزایش یا کاهش سطح استاندارد و مطلوب زندگی فراتر از آمارهای خرد و کلان همچون نرخ جرم و قتل، سطح سواد، شیوع بیماری‌ها، سطح سلامت عمومی و در نتیجه تولید شاخص‌های ملی شادمانی فراهم شود تا متعاقب آن برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران با تمسک به آمار و شاخص‌های برآمده از رفاه ذهنی واقعی مردم امکان انجام برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مناسب برای سنجش و شناسایی عوامل موثر بر وضعیت‌های ناملموس و ناخوشایند روحی و روانی نظیر ناامیدی و عدم قطعیت نسبت به آینده را بیابند.»