کسی چه می داند؟

تدبیر24: لحن نامه، هرگز شکل یک نامه نگاری مرسوم سیاسی را ندارد و بیشتر شبیه یک پُست وبلاگی یا فیس بوکی است که می خواهد مخاطب خود را چندی غافل گیر کند و از او «لایک» بگیرد. استراتژی ای که اجرای آن از سوی فردی همچون آقای بذرپاش که از ارادتمندان به سلوک سیاسی محمود احمدی نژاد است؛ به هیچ وجه عجیب نیست. بذرپاش در این نامه، درست به شیوه مرسوم احمدی نژاد در مواجهه با رقیبانش، پرسش هایی را پی در پی و با ضرب آهنگی تند و مطالبه گرایانه از عارف پرسیده است و به نظر می رسد، بیش از آنکه در جست وجوی پاسخی برای آنها باشد؛ در حالی که برای خودش، پاسخ را پیشاپیش کشف کرده، در پی آن است که پرسش هایش را به کرسی بنشاند.

در این مقال، در پی نقد این شیوه و کشف تبار آن در سلوک سیاست پیشگان تاریخ، نیستیم که صد البته یقین دارم بیان آن آقای بذرپاش را خوش نخواهد آمد. این را نیز نمی خواهم به محک نقد بگذارم که اساسا این نحوه ادبیات را چه نسبتی است با گفت وگو و دیالوگ سیاسی؟ چرا که در آنصورت، باید از خود پرسید، مرام سیاسی آقای بذرپاش، اساسا چه رویکردی به «گفت وگو» دارد و آیا منطق کنش ایشان و همفکرانشان در روزگار سیاست ورزی شان، با گفت و شنود سیاسی دوسویه، میانه ای داشته است یا خیر؟ صرفا خواستم تأکید کنم که آنچه را «اهمیت» و ویژگیِ خاصِ نامه آقای بذرپاش به عنوان یک سیاست مرد اصولگرا به آقای عارف، سیاستمدار باسابقه اصلاح طلب دانستم، به لحن و شیوه نامه مختصر ایشان بازنمی گردد، چه آنکه لحن و نحوه خطابه نامه، هرگز واجد ویژگی تازه ای نیست.

از نقطه نظر نگارنده اما، نامه آقای بذرپاش، صرفا یک نامه «مختصر» نیست، بلکه اتفاقا می تواند «مفید» هم باشد. البته فایده آن را نه تنها برای مخاطب خاصش - جناب عارف- می دانم؛ بلکه برای خود آقای بذرپاش و همفکرانشان نیز می توان فوایدی را در نظر داشت. پیش از این در یادداشتی با عنوان «بهره سیاست از زندگی مردم»، که در همین روزنامه (روزنامه مردم سالاری) انتشار یافت؛ به استقبال رویکرد انتقادی رسانه های اصولگرا از دولت روحانی در موضوع «گرانی نان» رفتم و نوشتم که چگونه در این رویکرد - که اتفاقا روزنامه بذرپاش از جلوداران آن بود- نشانه هایی را از تغییر پارادایم مواجهه سیاسی اصولگرایان با رقبایشان دیده می شود. عبور از هماوردی و مبارزه سیاسی، در میدان ایدئولوژی ها، باورها و نیت ها - که سالهاست به رویه مرسوم این جریان تبدیل شده است- به عرصه «زندگی مردم».

در همان یادداشت گفتم که چگونه این تغییر رویکرد، گام بلندی است در عبور از عصری که مناقشه سیاسی، همواره صرفا بر سر اصولی بود که هیچ گاه از سوی طرفین مناقشه تعریف نمی شد. عصری که سیاست ورزی انضمامی بر سر مسائل ملموس و صد البته مهم و حیاتی برای مردم - که حتی در دهه شصت می شد ردپایی از آن دید- را یکسره نادیده می گرفت و با تعریف زمین رقابت سیاسی، در نقطه مرزِ ساختارسیاسی - جایی که همواره مناقشه بر سر بیرون و درون و خودی و غیرخودی است- موج هایی که می شد در سطح اجتماعی، مهار شود را به سطح کلان سیاسی و امنیتی، منتقل کرد و عملا بحران هایی را بر ساختارسیاسی جمهوری اسلامی، «تحمیل» کرد. کافی است که به فهرست مسائل اختلافی میان نیروهای سیاسی در دهه هفتاد و خصوصا هشتاد، نگاهی بیندازیم. مناقشه بر سر مشروعیت و مقبولیت، نزاع بر سر حدود اختیارات و دعوا بر سر چرخه قدرت حاکمیت.

موضوعاتی که هرچند برای رشد محافل فکری و فرهنگی - خصوصا ارتقای آنچه دانش بومی علوم انسانی می دانیم- ثمراتی داشت؛ اما هرچه منتظر ماندیم، کسی به نقش این مناقشات در فراز و نشیب های زندگی روزمره، و موضوع فوق العاده حائز اهمیت «حکمرانی مطلوب»، پاسخ نداد. نخستین نمونه های این تغییر رویکرد را باید در تلاش رهبر معظم انقلاب در نامگذاری های سالانه ایشان دانست. تلاشی که از سالهای میانی دهه هشتاد آغاز شد. تمرکز بر موضوعاتی نظیر «الگوی مصرف»، «کار»، «اسراف و صرفه جویی»، «تولید ملی»، «سبک زندگی» و... که نمونه هایی از مهم ترین مسائل فی مابین دولت و مردم در ساختار سیاسی و مدنی ماست. موضوعاتی که کانون پیوند سیاست و حاکمیت، به زندگی روزمره است. اما با نهایت تأسف و تعجب باید پرسید که چرا توجه چندانی به این موضوعات، آنهم در دورانی که حاکمیت، نه در اختیار همفکران آقای عارف، که در دست دوستان آقای بذرپاش بود؛ صورت نگرفت؟

و امروز، چگونه می توان خوشنود نبود از اینکه، خطاب اصولگرایانی نظیر آقای بذرپاش با دولت غیرهمسو، و چهره های اصلاح طلب، هرچه که هست؛ حول موضوعاتی وابسته به زندگی مردم و دغدغه معیشت آنها می گردد. و به جای آنکه آقای عارف، از سوی آقای بذرپاش، با سوالاتی از قبیل نسبت همکاران و هفکرانش با فلان موسسه جاسوسی و نشست و برخاست اصلاح طلبان با چهره های مدنی و دانشگاهی و پرسش های دیگری از این دست مواجه شود؛ از او نظرش را درباره معیشت مردم، وام ازدواج، مسکن جوانان، شرایط اشتغال، وضع تولید، قیمت آب و برق و گاز و نان و... می خواهند. تکرار می کنم که بهتر است این تحول را به فال نیک بگیریم و با نیت خوانی های آنچنانی، شیرینی آن را به کام سیاست ایران، تلخ نکنیم. کسی چه می داند؟ شاید همان اندازه که مردم ما مطابق یک باور قدیمی، که همواره تشدید هم شده است، سیاست را در همه ابعاد زندگی شان دخیل می دانند؛ دیرزمانی نپاید که فضای نقد سیاسی و دیالوگ میان سیاست مداران نیز به جای خطابه های بی مایه و تهمت زدن های بی پیگرد و ادعاهای آنچنانی راجع به مدیریت زمین و زمان، بر مسائل زندگی مردم، و دغدغه «حکمرانی خوب»، استوار گردد.