نگاه نسل جوان به پديده جمعيت

تدبیر24: روز گذشته رییس سازمان ثبت احوال کشور، آماری از فرزندآوری زوجین ارایه کرد که پیش تر هم توسط برخی جمعیت شناسان به آن اشاره شده بود. براساس آمارهای ارائه شده، اینکه بیش از ٣٠درصد خانواده ها، تک فرزند یا بدون فرزند هستند. در گذشته، تغییر نه در باروری و نه در مرگ و میر، خارج از نظام طبیعت صورت نمی گرفت و هم نرخ باروری و هم مرگ و میر بالا بوده و همچنین جهت حفظ تعادل جمعیت بر محیط، اثر کنترلی بر یکدیگر داشتند. بشر امروز مداخلاتی در ارتباط با نرخ مرگ و میر انجام داده است.

جمعیت شناسان می گویند بهبود بهداشت و سلامت، کنترل بیمارهای واگیردار و کشنده و مجموعه مداخلاتی که برای کاهش مرگ و میر به شکل علمی صورت گرفته سبب شده در دوره هایی جمعیت به شدت افزایش یابد. در سوی مقابل برای حفظ تعادل حیاتی، در نرخ باروری هم دخالت هایی صورت گرفت.

در ایران پس از انقلاب، نوعی انفجار جمعیتی رخ داد که سبب شد در دهه های ٨٠ و ٩٠، جمعیت جوان کشور به شدت افزایش یابد. این روند خواه ناخواه باعث بروز محدودیت هایی در خدمات مختلف آموزشی در تحصیلات ابتدایی و متوسطه و مدارس دو شیفت و موج درخواست ورود به دانشگاه شد و امروز به حوزه اشتغال و تشکیل خانواده رسیده است. افزایش نرخ بیکاری، تشکیل خانواده را منتفی کرده یا به تاخیر انداخته و پس از ازدواج نیز مسایل اقتصادی و تورم، فرزندآوری را دشوار کرده است. نکته دیگر اینکه سطح انتظار افراد نیز تغییر یافته است.

گسترش آموزش عالی که برای پاسخ به نیاز اولیه و ایجاد تاخیر در نیاز اشتغال صورت گرفت، جمعیتی را پدید آورده که نسبت به زندگی بسیار معقول رفتار می کنند. افزایش سن ازدواج نزدیک به ٣٠سال در دخترها و پسرها، سن مطلوب باروری را کاهش داده است. از طرفی به دلیل تغییر معیارها در نسل تحصیلکرده جوان، فرزندآوری اولین هدف زندگی آنان نیست. ارتقای سطح زندگی، تحصیلات تکمیلی و ایجاد شرایط با رفاه مطلوب برای فرزند احتمالی، فضا را دگرگون کرده است. در واقع نوعی کنترل مبتنی بر نگاه منطقی ایجاد شده که قبلا وجود نداشت و این اقتضای زمانه امروز ماست. نگارنده با قیاس هر مقطع زمانی با مقاطع دیگر، کاملا مخالف بوده و خواستار درک صحیح و منطقی از پدیده های جامعه شناسی و جمعیتی است.

عمده جامعه شناسان می گویند امروز ممکن است برادر و خواهر و اعضای درجه یک خانواده، بسیار کمتر از یک همکار یا دوست نزدیک با فرد ارتباط داشته باشند. تلقی پیشین، ارتباطات را تنها از طریق خانواده و روابط سببی و نسبی دنبال می کرد اما با تحولات دنیای مدرن، ممکن است یک دوست، از خانواده مفید تر جلوه کند و نوع تعاملات و ارتباطات انسان از چارچوب طایفه، قوم و خویشاوندان فراتر برود. دایره تعاملات در اجتماعات مدنی، عضویت در انجمن های صنفی و تخصصی و ایجاد شبکه ارتباطاتی جدید، گاهی چنان پیوندهایی پدید می آورد که قابل تصور نیست. البته امروز در برخی کشورهای توسعه یافته که امکانات محیط زیستی، شغلی، منابع آب و کشاورزی و نظام تامین اجتماعی مطلوب را تدارک دیده اند، محرک هایی برای افزایش جمعیت ارایه می شود که پیاده سازی آن در ایران در جای خود قابل بحث و بررسی است و لازم است دنبال شود.