معتادان مهاجر

تدبیر24 :در سال‌های اخیر اعتیاد توسط بسیاری از کارشناسان مسائل اجتماعی، مهمترین آسیب اجتماعی ایران توصیف شده است. تغییر الگوی مصرف مواد مخدر، فعالیت‌های پیشگیرانه در این زمینه را با مشکلات جدی رو به رو کرده است. معتادان مهاجر، چه کسانی که از خارج از کشور به ایران آمده اند و چه معتادانی که از شهرستان به تهران وارد شده اند یکی از مشکلات در حوزه مبارزه با مواد مخدر است.

اعتیاد در کشور ما در حالی تبدیل به مهمترین آسیب اجتماعی شده است که حتی نمی‌توان اطلاعات موثقی در مورد تعداد معتادان به دست آورد. حتی به فرض اینکه آمارهایی هم که از سوی نهادهای مختلف ارائه می‌شود صحت دشته‌ و آمار دقیقی از تعداد معتادان وجود داشته باشد، با این وجود باز هم نمی توان توصیف دقیقی از وضعیت معتادان در کشور به دست آورد. تفکیک افراد معتاد از نظر جنسیت، سن، وضعیت اشتغال و سایر فاکتورهای اجتماعی و فرهنگی هنوز به طور دقیق مشخص نیست. یکی از فاکتورهای دیگری هم که در یک سال اخیر بحث و اظهارنظر پیرامون آن کم نبوده است، حضور معتادان مهاجر شهرستانی و خارجی در تهران است. شش ماه قبل، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر از اعتیاد حدود ۵/۱ تا دو درصد از جمعیت ۷۹ میلیونی ایران خبر داد و گفت: «در کشور ایران تنها ۱۵ درصد معتادان موفق به ترک مواد مخدر می‌شوند و ۸۵ درصد باقیمانده دوباره در دام این بلای خانمان‌سوز گرفتار می‌شوند.» با استناد به این اظهارنظر می‌توان گفت صفت خانمان سوز برای اعتیاد، صفت برحقی است، زیرا شانس نجات از آن بسیار پایین است و پایین‌تر از این هم خواهد شد، چون این روزها جای تریاک، هروئین و حشیش را شیشه و مواد روانگردان گرفته اند که ترک آنها بسیار دشوارتر از مواد مخدر سنتی است. رواج مواد مخدر صنعتی مشکلات پیشین موجود در این حوزه را چندین برابر کرده است. نبود آمار دقیق از تعداد معتادان با گرایش به این مواد بیشتر می‌شود، زیرا علائم این مواد به حدی ناشناخته هستند که در برخی از موارد حتی خود فرد هم خود را معتاد نمی داند. در آینده‌ای نه چندان دور گرایش ۲۵ درصدی به مصرف مواد مخدر صنعتی از این هم بیشتر خواهد شد و مشکلات هم چندین برابر.

افزایش باورنکردنی معتادان مهاجر

زمانی یک جامعه قادر خواهد بود با دستی پر و قوی به مبارزه با مواد مخدر برود که شناخت دقیقی از وضعیت مواد مخدر داشته باشد. این مساله تنها به آمار دقیق از تعداد افراد معتاد معطوف نیست، بلکه باید بتوان از ریز و درشت مشخصات فردی معتادان در کشور خبر داشت. یکی از مهمترین مشکلات در حوزه مواد مخدر در کشور ما که در سال‌های اخیر تشدید هم شده است افزایش معتادان مهاجر در کشور است. این معضل به جایی رسیده که تبدیل به یکی از مشکلات مهم شهر تهران شده است و مبارزه با آن در سال گذشته بیش از هر مقطع دیگری افزایش یافت. مهرماه امسال، هاشمی استاندار تهران گفت: «۶۰ درصد از معتادان متهاجر و کارتن‌خواب در سطح شهر تهران بومی نیستند و از سایر شهرستان‌ها وارد شده‌اند که باید تدابیری اتخاذ شود که این افراد به شهرستان‌های خود بازگردند.» زمانی معضل معتادان مهاجر روی ناخوش خود را بهتر نشان می‌دهد که بدانیم تعداد آنها در سال‌های اخیر به میزانی باورنکردنی افزایش یافته است. آبان امسال، فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ با بیان اینکه بیش از یک هزار و ۵۰۰ زن معتاد متهاجر در تهران وجود دارند، گفت: «این درحالی است که چهار سال پیش حدود ۱۰۰ زن معتاد متهاجر در تهران وجود داشتند.» این آمار از افزایش ۱۵ برابری زنان معتاد متهاجر تنها در یک دوره چهار ساله حکایت دارند که روایتگر وضعیتی ناگوار برای جامعه ایران و به ویژه پایتخت آن است. ساجدی نیا در بخشی دیگر از سخنانش به آمار معتادان متهاجر مرد اشاره کرد و گفت: « بیش از ۱۵ هزار معتاد مرد نیز در تهران کارتن خوابند، این در حالی است که چهار سال گذشته بیش از پنج هزار نفر مرد معتاد در تهران وجود داشت.» از آنجایی هم که ۶۰ درصد از این معتادان متهاجر، مهاجر هستند مشکلات در این حوزه چندین برابر می‌شوند.

معتادان مهاجر خارجی در تهران

اما مشکل زمانی از این هم بیشتر می‌شود که پای معتادان مهاجر خارجی هم وسط می‌آيد؛ معتادان مهاجری که رقم قابل توجهی از آنها افغان‌هایی هستند که غیرقانونی در ایران زندگی می‌کنند. بر اساس آمارهای منتشر شده در سال‌های اخیر حدود ۹۴ درصد از مهاجران ساکن در ایران افغان هستند. یک سال قبل، رحمانی فضلی وزیر کشور اعلام کرد: «بر اساس آخرین آمار حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار مهاجر افغان در ایران حضور دارند، که حدود یک میلیون از آنها به صورت غیرمجاز در ایران هستند.» هر چند که این آمار هم با توجه به نبود اطلاعات درست محل بحث است، اما یکی از مهمترین مشکلاتی که حضور این مهاجران غیرقانونی در کشور ایران ایجاد کرده است ورود آنها به قاچاق مواد مخدر است. از آنجایی هم که افغانستان بزرگترین تولید کننده تریاک در دنیاست به نظر می‌رسد این مشکل چندان هم دور از انتظار نباشد. مهاجر غیرقانونی ای که به دلیل نداشتن اسناد هویتی از حداقل‌های زندگی محروم است مجبور به روی آوردن به کارهای غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر و بعضا هم مصرف آن می‌شود. بر کسی پوشیده نیست که یکی از مهمترین پیامدهای حاشیه‌نشینی اعتیاد است و حاشیه نشینی این مهاجران غیرقانونی زمینه مساعدی را برای گرایش به مصرف مواد مخدر به وجود می‌آورد. از سوی دیگر، بر اساس آمارهای نهادهای بین‌المللی از جمعیت ۳۰ میلیونی افغانستان حدود سه میلیون آن معتاد هستند و به تبع آن تعدادی از مهاجرانی هم که به صورت غیرقانونی وارد کشور ایران می‌شوند معتاد هستند. با این اوصاف مشکل همسایگی در جوار بزرگترین تولید کننده تریاک دنیا برای کشور ایران چندین برابر می‌شود. این مشکل بیش از هرجایی پایتخت را درگیر خواهد کرد، زیرا بر اساس آمارهای ارائه شده تعداد زیادی از مهاجران غیرقانونی در تهران زندگی می‌کنند. زمانی که حتی آمار دقیقی از تعداد مهاجران غیرقانونی وجود ندارد، به تبع آن تعداد معتادان آنها از این هم ناشناخته‌تر خواهد بود.

بازگشت معتادان مهاجر به کشور خودشان

روز گذشته، معاون شهردار تهران از بازگشت معتادان خارجی جمع‌آوری شده به کشورهای خود خبر داد. حجت الاسلام میثم امرودی با بیان این که ٦٠ درصد معتادان سطح مددسراها شهرستانی‌ها هستند، گفت: در حال حاضر، در حال انجام اقدامات لازم برای بازگرداندن آنها به شهرهای خود هستیم. او با اشاره به این که برای بازگرداندن معتادان شهرستانی، منتظرهستیم تا قوه قضاییه حکم لازم را صادر کند، خاطرنشان کرد: تا کنون جلسات متعددی برای تسریع در بازگشت معتادان شهرستانی تشکیل شده است و امیدواریم هرچه سریع‌تر این اتفاق رخ دهد. به گزارش ایسنا، امرودی با اعلام این که طرح انضباط شهری، طرحی دو ساله است، افزود: تا کنون چهار ماه از این طرح گذشته و حدود پنج هزار معتاد در مددسراها بسر می‌برند و معتادان پس از بهبود یافتن به محیط خانواده و کار باز می‌گردند.