گردش مالی میلیاردیِ یک شغلِ رو به زوال

تدبیر24:  روزنامه «ایران» نوشته است؛ آخرین اسناد تاریخی نشانگر آن است که ایرانیان از حدود 4000 سال قبل کله پاچه می‌خورده‌اند. در سال ۱۳۹۲ خورشیدی، هیأت باستان‌شناسی ایران و ایتالیا در گورهای کشف شده در محوطه باستانی چَلو در استان خراسان شمالی، ظروفی سفالی یافتند که در آن بقایای کله و پاچه دیده شد. این گورها مربوط به سه هزار و ۷۰۰ سال تا چهار هزار و ۲۰۰ سال قبل هستند و به گفته کارشناسان، در کنار برخی اجساد، ظرفی به شکل کاسه گذاشته شده است که در آن بقای سر گوسفند و چهار پاچه قابل رؤیت است. این موضوع نشان می‌دهد که احتمالاً کله پاچه، غذای محبوب آنها بوده که پس از مرگ به آنها هدیه شده‌است.

کله پاچه، محبوب همگان

کله پاچه هم‌اکنون نیز غذای محبوب بسیاری از ایرانی‌ها است. اگر در گذشته این غذا فقط در میان قشر کارگر و طبقات فقیر پایین شهر طرفدار داشت، امروزه فقیر و ثروتمند، پیر و جوان و زن و مرد از مشتریان همیشگی آن شده‌اند. فروش کله پاچه نیز از شکل سنتی و قدیمی خود فاصله گرفته و با پیشرفت فناوری به روز شده است به طوری که امروزه حتی با استفاده از اینترنت نیز می توان سفارش این غذای لذیذ را داد و دقایقی بعد آن را درمنزل یا محل کار تحویل گرفت.

مصرف روزانه 15000 دست کله پاچه در تهران

آخرین بررسی‌های آماری از میزان کشتار دام در کشتارگاه‌های کشور نشان‌دهنده ذبح 9 میلیون و 196 هزار گوسفند و بره در کشتارگاه‌های کشور طی سال 93 است که با توجه به آمار فروش روزانه 13 تا 14 هزار دست کله پاچه در طباخی‌های تهران در همان سال، مشخص می‌شود که تهرانی‌ها در سال 93 تقریباً نیمی از کله پاچه گوسفندهای ذبح شده صنعتی و سنتی در کشور را خورده‌اند. این آمار در ایام ماه مبارک رمضان امسال به روزانه 15 هزار دست کله پاچه رسیده است و بر این اساس قرار است تهرانی‌ها امسال حدود 5/5 میلیون دست کله پاچه بخورند که با نرخ اعلامی 40 هزار تومانی هر دست کله پاچه از سوی اتحادیه مربوطه، گردش مالی صنف طباخان تهرانی در سال‌جاری به 220 میلیارد تومان خواهد رسید.

قابل تأمل اینکه نرخ 40 هزار تومانی اعلام شده در واقع حداقل قیمت هر دست کله پاچه در تهران است و این قیمت بسته به اینکه در کدام نقطه از شهر قرار داشته باشید تا 55 هزار تومان نیز افزایش می‌یابد که گردش مالی سالانه این صنف را به بیش از 300 میلیارد تومان افزایش می‌دهد. به گفته حسین رواسی رئیس اتحادیه طباخان استان تهران، کله‌پزها مشتری کشتارگاه‌ها هستند که پس از خرید هر دست کله پاچه باید مبالغی را نیز برای پاک کردن هر دست کله پاچه هزینه کنند و با لحاظ نرخ حمل و نقل و دستمزد کارگر و پول آب و برق و... سود حاصله با گردش مالی محاسبه شده متفاوت و بسیار کمتر است. در واقع، سود طباخ‌ها مخلوطی است از هزینه و درآمد شاغلان این صنف که در محاسبات ما، این سود برای هر دست کله پاچه بسته به اینکه طباخی در کدام منطقه تهران باشد از 11هزار تا 20 هزار تومان متفاوت است.

رشد 300درصدی قیمت‌ها طی 10 سال گذشته

نرخ رسمی و مصوب برای یک دست کامل کله پاچه در حال حاضر 40 هزار تومان است در صورتی که قیمت‌های مصوب اتحادیه طباخان در سال 1386 برای هر دست کله پاچه 8 تا 10 هزار تومان بود. این قیمت‌ها در سال 87 حدود 10 درصد افزایش یافت و روند رشد قیمت این غذای مطبوع به گونه‌ای ادامه یافت که طی 10 سال گذشته بیش از 300درصد گرانتر شده است. این نرخ هم‌اکنون در مقایسه با سال 1386 بیش از چهار برابر شده و به 40 هزار تا 55 هزار تومان رسیده است. هم‌اکنون قیمت یک دست کامل کله پاچه از 40 تا 55 هزار تومان بوده و یک عدد زبان 8000 تومان، هر عدد پاچه 3000 تومان، مغز 6000، هر چشم 1500 تومان و یک کاسه آبگوشت نیز 1000 تومان به فروش می‌رسد.

قیمت کله پاچه در ماه رمضان سال 92 (آغاز به کار دولت یازدهم) قبل از افزایش 20 درصدی در ماه رمضان از قرار هر دست کله‌پاچه خام 22هزار و 500 تومان، قیمت مصوب کله‌پاچه در تهران 29 هزار تومان و شمیران و شهرری 35 تا 40 هزار تومان، هر عدد چشم 1000 تا 1500 تومان، زبان 6000 تومان، پاچه 2000 تا 2500 تومان، مغز 4000 تا 4500 تومان، گوش و بناگوش 4000 تا 4500 تومان و هر کاسه آب کله‌پاچه 1000 تومان بود. رئیس اتحادیه طباخان در آن زمان گفته بود که قیمت ۲۹ هزار تومان برای یک دست کامل مقرون به صرفه نیست و به همین دلیل برخی اعضا به گرانفروشی روی آورده‌اند.

طباخی، شغلی رو به زوال

یکی از فروشندگان کله پاچه در منطقه نارمک تهران، با اشاره به استقبال مردم شمال شهر از صرف کله پاچه به عنوان صبحانه در سال‌های اخیر، گفت: «تنها پیشنهادی که به افراد متقاضی شروع کار داریم این است که برای کسب سود بیشتر، مغازه خود را در مناطق شمال شهر دایر کنند.»

وی با اشاره به رکود بازار کله پاچه در سال‌های اخیر، افزود: یک سری مشاغل وجود دارند که از رده خارج شده‌اند و دیگر کسی تمایلی برای فعالیت و ورود به آن ندارد، یکی از این مشاغل، طباخی است. شغل طباخی در گذشته از گردش مالی خوبی برخوردار بود، اما این روزها با رکود مواجه شده و حالتی رو به زوال پیدا کرده است. هزینه‌های جانبی کار نیز بسیار بالا است. این هزینه‌ها شامل دستمزد کارگر، بیمه، مالیات و پیش خرید بار می‌شود.

وی، با اشاره به تغییر عادت غذایی مردم اظهار کرد: طباخان ناگزیر شده‌اند ساعت کاریشان را با عادت غذایی مردم تغییر دهند. ما هم می‌خواهیم در ساعت‌هایی که مردم برای تفریح به خیابان‌ها می‌آیند فعال باشیم تا بلکه سهمی از هزینه‌هایی که مردم برای خورد و خوراک می‌پردازند، داشته باشیم. به همین خاطر برخلاف گذشته که کله پزی‌ها فقط صبح‌های زود فعال بودند، الان تقریباً تمام طول روز آماده پذیرایی از مشتری‌ها هستند.

او با بیان اینکه قیمت فروش کله‌  پاچه براساس نوع سرویس‌دهی، مکان پذیرایی و موارد دیگر متفاوت است، در مورد تشخیص کله پاچه درجه یک از نوع درجه دو آن گفت: کله پاچه درجه یک متعلق به کشتارهای جوان و چاق که به آن شیشک گفته می‌شود و کله پاچه درجه دو مربوط به کشتارهای پیر و لاغر است. شیشک‌ها خوشمزه‌تر و مرغوب ترند و هرچه کشتار جوان‌تر و چاق‌تر باشد، کله پاچه طعم ومزه بهتری خواهد داشت.

وی افزود: از روی رنگ، بو و شکل کله پاچه نیز می‌توان به کیفیت آن پی برد. کله‌های سفید نسبت به کله‌های تیره از کیفیت بالاتری برخوردار هستند. همچنین کله‌های درجه دو و نامرغوب دیرپز بوده و برای پخت به مدت زمان بیشتری احتیاج دارند، بنابراین در اثر زمان طولانی پخت، بناگوششان به سمت عقب جمع می‌شود.

این فروشنده کله‌پاچه فصل زمستان و ماه رمضان را، پررونق‌ترین زمان فروش کله پاچه ذکر کرد و افزود: اگرچه علاقه و استقبال مردم به کله پاچه نسبت به سال‌های قبل بیشتر شده است، اما این استقبال و رویکرد غالباً در میان مردم شمال شهر بیشتر بوده است، چرا که امروزه، کله پاچه جزو غذاهای لوکس و شیک به حساب می‌آید در صورتی که در گذشته، کله پاچه غذای مردم پایین شهر و فقیر بود.

وی تأکید کرد: تمام تلاشمان این است که این غذای سنتی برای تمام مردم قابل خرید و مصرف باشد، ولی عده‌ای فقط در پی گران کردن آن هستند که موجب کاهش فروش و تعطیلی برخی واحدهای این صنف بخصوص در جنوب تهران شده است.

او با تأکید بر اینکه شغل طباخی در جنوب شهر خوب نیست، افزود: این شغل در منطقه‌ای که طبقه متوسط و بالا سکونت دارند، شغل سودده‌ای است. به گفته این طباخ، 10 سال قبل حدود 620 مغازه طباخی در تهران مشغول به فعالیت بودند که در این میان 500 واحد مجوز داشته و 120 واحد دیگر، بدون مجوز مشغول به فعالیت بودند. این آمار هم‌اکنون کاهش یافته و به حدود 600 واحد رسیده است.