به چه قیمتی بخندیم؟/نقد برنامه‌های طنز تلویزیون

تدبیر24»تاجبخش فنائیان در گفت‌وگو با ایسنا درباره‌ی تغییر مفهوم طنز در بازه‌های مختلف زمانی، گفت: برنامه‌های طنز به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در قالب‌های نمایش یا برنامه‌هایی مانند «خندوانه» و «دورهمی» هستند. طنز هم اشکال مختلف دارد که استندآپ کمدی جزئی از آن است. طنز در دوره‌ای به خصوص در ایران متکی به رفتار و کلمات رکیک بود که در قالب سیاه‌بازی خودمان یا نمایش‌های مضحکه‌ای اجرا می‌شد. این کلمات و رفتارهای رکیک برای تماشاگر خنده ایجاد می‌کردند زیرا یک خواسته و افکار پنهانی را برملا می‌کردند.

این کارگردان با اشاره به ظرفیت اصلی طنز اظهار کرد: در واقع طنز ظرفیت دیگری دارد از جمله انتقاد از رفتار و کردار نامطلوب در حوزه‌های مختلف جامعه مانند: سیاست، اقتصاد، اجتماع و خانواده. زمانی که رفتارهای نامطلوب حوزه‌های گوناگون اجتماعی به سخره گرفته می‌شوند، طنز ایجاد و موجب خنده می‌شود و همچنین این امر موجب اصلاح رفتارهای نامطلوب جامعه خواهد شد. در واقع مبنا و اصل طنز دفاع از شرافت، عقلانیت، خوبی و پاکی و ستیز با بی‌عقلی، حواس‌پرتی، حماقت و ناپاکی‌هاست.

او با انتقاد از به هر قیمتی خندیدن به مسائل، ادامه داد: خنده‌ای که پشتوانه عقلی ندارد، خنده احمقانه است. در حالی که ما باید به رفتار احمقانه بخندیم نه اینکه احمقانه بخندیم. گاهی سوءتفاهم پیش می‌آید که طنز عبارت است از ایجاد خنده‌های احمقانه و بدون تفکر برای تماشاگر. اما این تصور درست نیست و خنده‌دار است. در واقع برای افراد عاقل خندیدن احمقانه هم خنده‌دار است.

تاجبخش فنائیان افزود: کودکی که بدون پشتوانه عقلی و فکری بخندد، خنده پاکی دارد و همچنین خنده کودک از روی شناخت، خودش هم پاک و زیباست. زمانی خندیدن بزرگترها زیبا می‌شود که از روی عقل و به دلیل پدید آوردن و احیای زیبایی باشد. خنده‌هایی که از روی شنیدن حرف‌های رکیک و دیدن رفتارهای ناپسند باشد، زشت و ابلهانه است.

او با اشاره به برنامه‌های طنز تلویزیون بیان کرد: برنامه‌های تلویزیونی که طولانی تولید می‌شوند، ممکن است افت پیدا کنند و در یکی دو جا به خطا بروند. ما باید این برنامه‌ها را از روی کلیتشان قضاوت کنیم و به سوابق آن‌ها هم توجه کنیم.

این نویسنده با بیان اینکه طنز و الزامات آن در ایران به درستی تعریف نشده است، ادامه داد: مصداق انتظاری که از برنامه‌های طنز وجود دارد را در برنامه‌های تولید شده ندیدم. زمانی که یک کار خوب و قوی طنز تولید نشود، کار متوسط غنیمت شمرده می‌شود؛ شاید به همین دلیل است که برنامه‌های طنز ما دیده می‌شوند وگرنه طنز قوی در بین آنها به چشم نمی‌خورد.

او با اعتقاد بر اینکه باید سطح برنامه‌های  طنز و همچنین جدی را در تلویزیون ارتقاء داد، گفت: برنامه‌های جدی باید دو برابر طنز تولید شود. جامعه نباید یک دفعه به سمت طنز سرریز شود زیرا خطر خنده‌های ابلهانه، ما را تهدید خواهد کرد. طنز باید جایگاه، تعدد و تکثر داشته باشد اما نسبت به برنامه‌های جدی نمی‌تواند جایگاه بالاتری کسب کند. ما خنده و گریه را در کنار هم داریم اما واقعیت این است که  مباحث جدی ما در زندگی اجتماعی بیشتر است.