بازی دوگانه عربستان

تدبیر24» اگر روند استراتژی‌ها و رفتار عربستان را از زمان روی کار آمدن ملک سلمان بررسی کنیم، متوجه برخی تندروی‌ها نسبت به زمان عبدا... می‌شویم. ملک عبدا... رفتارهای مطابق شرایط روز را از خود نشان می‌داد، اما ملک سلمان به دلیل کهولت سنی‌ علاوه بر مشکلات بدنی، از نظر ذهنی در اداره کشور نیز ناتوان است و بیشتر کشور توسط فرزندش محمد بن سلمان اداره می‌شود. محمد بن سلمان هم ابتدا جانشین ولیعهد بود و با برکناری ولیعهد خود بر این سمت تکیه کرد، وزیر امور خارجه عربستان عادل الجبیر را نیز به عنوان هم‌پیمان و متحد همراه خود دارد. این دونفر که در حال حاضر وضعیت عربستان را در دست دارند، ابتدا تصور کردند با گشودن یک جبهه جدید علیه ایران (که دارای نفوذ در عراق و سوریه است) می‌توانند اعلام قدرت کنند اما عملا زمینگیر شدند. در مورد سوریه و عراق با رفتاری که داعش از خود نشان داده بود چند ائتلاف چند وجهی در موضوع سوریه و عراق شکل گرفت. یکی از ائتلاف‌ها به رهبری آمریکا بود که ضمن مخالفت با داعش در دوره اوباما مشکلاتی هم با عربستان داشتند، هرچند در دوره ترامپ تعدیل شد. ائتلاف دیگری هم متشکل از ایران، روسیه و خود سوریه بود که نهایتا موفق شدند بسیاری از پایگاه‌های داعش را پس بگیرند. عربستان در این مورد هم ناموفق بود و تصور می‌کردند با چنین تهاجماتی برتری خود را در منطقه تثبیت خواهند کرد، اما شاهد بودیم که این ناکامی‌ها تا جایی افزایش پیدا کرد که به نتیجه رسیدند به سمت اسرائیل گرایش پیدا کنند تا جبهه غرب و مشخصا آمریکا را از طریق لابی صهیونیست‌ها با خود همراه کنند. دراین بعد هم چندان موفق نبودند، چراکه آمریکایی‌ها به‌رغم ادعاهایی که مطرح می‌کنند آمادگی ورود به جنگ در این منطقه را ندارند و از گذشته هم اجازه آتش‌افروزی و جنگ فراگیر (که غرب را هم درگیر کند) را به اسرائیل نمی‌دادند. در دوره وزارت خانم کلینتون و آقای کری این سیاست برقرار بود و هنوز هم برخلاف شعارهای همراهی با صهیونیست‌ها آمادگی ورود به جنگی تمام عیار را ندارند و می‌دانند در صورت درگیری نظامی با ایران شرایط بدی را برای خود رقم خواهند زد. حال عربستان هنگامی که با این ناکامی‌ها مواجه می‌شود، می‌فهمد که باید با ایران همکاری کند، اما غرور کاذبشان باعث می‌شود چنین نکنند. ایران حتی در اوج رفتارهای تند و خشونت‌آمیز عربستان رفتارهای سیاسی عاقلانه‌ای انجام داد و تحت تاثیر جو احساسی و لحن تند این جوانان خام قرار نگرفت و اکنون نیز به نظر می‌رسد عربستان چاره‌ای جز گرایش به سمت ایران ندارد. عربستان هم امسال رفتار خوبی با حجاج ایرانی داشت و برخی شواهد مانند دیدار آقای ظریف در ترکیه با عادل الجبیر نشان می‌دهد این کشور مایل است برخلاف شعارها در عمل به ایران نزدیک‌تر شود اما به دلیل این که جایگاه رهبری جهان عرب را برای خود متصور است، قصد دارد نشان دهد این تمایل به نزدیکی، از سوی ایران بوده است. به عبارتی دیگر می‌خواهند به دنیا نشان دهند که به ایران (که دست بالا را در منطقه دارد) نیازی نداشته اما در عین حال به این دوره پرتنش پایان دهند.

سید جلال ساداتیان، کارشناس روابط بین‌الملل