رویدادها به سرعت اتفاق میافتد و بازیگران هر کدام از هر سو موضع میگیرند.
تدبیر24» مشاور موگرینی در واکنش به تهدید ایران برای کاهش تعهدات برجامی حق را به ایران داده و گفته که اگر من هم جای آنها بودم همین کار را میکردم و فدریکا موگرینی هم قرار است برای مذاکراتی درباره ایران و مسائل دوجانبه به آمریکا سفر کند. از طرفی انگلیس از کاهش تعهدات برجامی ایران ابراز نگرانی کرده و گفته که اگر ایران نتواند تعهدات برجامی خود را اجرا کند همه گزینهها برای برخورد با ایران را در اختیار دارد. جان بولتون هم با بیان اینکه آمریکا مایل به گفتوگو با ایران است، از اقدام تلافی جویانه در برابر تحریکهای نظامی تهران سخن میگوید! آلمان از ایران میخواهد که به تعهداتش در توافق هستهای پایبند بماند و تهران هم تاکید میکند که کشورهای اروپایی هنوز فرصت دارند توافق هستهای را حفظ کنند. درحقیقت موضعگیریها، بیانیهها، اتهامات پشت سر هم ادامه دارد و ما در درون رویدادهایی هستیم که هر لحظه نو میشود و برایش دادههای جدید اضافه میشود و در این وضعیت نمیتوانیم از آنالیز گفتههایی که هر لحظه تولید میشود و لحظهای بعد موضوع دیگری مطرح میشود، تحلیل روشنی ارائه دهیم یا پیشبینی کنیم چه اتفاقی بعدا یا در آینده میتواند رخ دهد. آنچه مهم است اینکه موضوع ایران یک موضوع روز، زنده و فعال است و به عنوان یک مسأله برای جامعه جهانی مطرح است. هر کشوری از دید منافع و مواضع خودش به نوعی مسائل را پیگیری میکند و در اینکه این شرایط چگونه باید مدیریت شود، مشارکت میکند. شورای امنیت در جلسهای که بعد از اتفاق انفجار نفتکشهای ژاپنی تشکیل داد، کمیته تحقیقی تشکیل داد که کار خود را دنبال میکند و تا زمانی که بهطور رسمی نتیجهای ارائه ندهد، بقیه بحثها یک مقدار مواضع شخصی است و به نحوی هم جنگ روانی در جریان است و آمریکا و متحدان منطقهای میخواهند از فضایی که به وجود آورده اند، حداکثر بهرهبرداری را بکنند و به دامنه اتهامات و اظهارات خود هر روز میافزایند. آنها که دنبال این هستند منطقه تنشزدایی شود و یک آرامش نسبی حداقل حاکم باشد، کشورهایی نظیر ژاپن، روسیه و چین هستند که تلاش میکنند جو را آرامتر و استدلال کنند که هنوز دلیل و مدرک قاطعی پیدا نشده که دخالت ایران ثابت شود بنابراین اتهامات و اظهارات نباید در مسیر خلاف آنچه میتواند تنش را کاهش دهد، حرکت کند و همه باید در مسیری حرکت کنند که به کاهش تنشها بینجامد. بنابراین یک رودررویی، زورآزمایی، اتهام زنی و بهرهبرداری از فضای روانی موجود در جریان است و پیشبینی نمیکنم در چنین فضایی حتما به سمت افزایش تنش پیش میرویم بلکه این فضا به نوعی نشان میدهد که موضوع مورد علاقه جامعه جهانی است بنابراین همه برای مدیریت بهینه شرایط و جلوگیری از بروز جنگ و ناامنی و بیثباتی تلاش میکنند و به نظر میرسد نهایتا جامعه جهانی به این سمت تمایل پیدا خواهد کرد که این موضوعی است که باید از طریق مسالمتآمیز و به دور از فضای پرتنش و اتهامزنی راه حلی برایش پیدا شود. از آن طرف هم وقتی ایران تعهدات برجامی خود را کاهش میدهد، میخواهد به نوعی به جامعه جهانی فشار بیاورد که در اتخاذ تصمیم مناسب که در مسیر حفظ برجام است، تلاش بیشتری به عمل آورد. این عکسالعمل طبیعی است و ایران هم باید حرکتهایی بکند که صدایش به جهانیان برسد. اما خروج از انپیتی موضع رسمی جمهوری اسلامی نیست و موضعگیری شخصی یکی از نمایندگان مجلس است. موضع رسمی جمهوری اسلامی از طریق دستگاه دیپلماسی و وزارت امور خارجه اعلام میشود و به هرحال نمایندگان هم با توجه به تنوع و چند صدایی که در جامعه وجود دارد هر کسی از دیدگاه خودش نظر خود را مطرح میکند ولی نهایتا ایران درمجموع تلاش میکند که صدایش به درستی شنیده شود و بیشتر به نیازهای ایران توجه شود. درحقیقت وقتی برجام را به درستی داریم اجرا میکنیم، توقع و انتظار داریم که کشورهای امضاکننده برجام نیز متقابلا تعهدات خود را انجام دهند. رئیسجمهور کشورمان بعد از سفر نخست وزیر ژاپن به تهران در نشست سازمان همکاریهای شانگهای شرکت کرد که یک سازمان نوپا ولی بسیار فعالی است که تلاش میکند برای شکلگیری یک نظام چند قطبی که درآن توازن نیروها بین کشورهای مختلف توزیع شده باشد و سازمانی منطقهای مثل شانگهای بتواند در کنار سازمانهای قدیمی مثل ناتو در شکل دادن و مدیریت نظم جهانی نقش فعالی داشته باشد و سازمانی است که تصمیمات و اقدامات آن به شدت از طرف آمریکا و بقیه قدرتهای جهانی رصد میشود. همراهی و همکاری ایران با شانگهای در این شرایط و همکاری شانگهای با مواضع ایران خیلی کمک میکند تا موازنه لازم برقرار شود و کشور آمریکا و متحدانش از یکسویه و یکجانبهگرایی دوری کنند.
یوسف مولایی، استاد دانشگاه