دریای خزر، آرامش و ثبات در سایه توافق و همکاری

تدبیر24: مهم ترین دستور جلسه این نشست همکاری کشورهای ساحلی دریای خزر و اجرای تصمیم های نشست پیشین در باکو تعیین شده است . شرکت کنندگان در این نشست در مورد اولویت های همکاری آتی تصمیم خواهند گرفت و همچنین تعیین مرزهای دریایی هر پنج کشور ساحلی حوزه این دریا از دیگر موارد مهم مورد بحث در این نشست پیش بینی شده است.

دکتر حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران که به دعوت ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه برای شرکت در اجلاس سران کشورهای دریای حزر به آستراخان روسیه سفر کرده است ،عصر روز گذشته هنگام ورود به این شهر بندری روسیه گفت: در اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر مباحث متنوعی با سران کشورهای ساحلی دریای خزر خواهیم داشت و انشاءالله به نتایج قابل قبولی خواهیم رسید.

تعیین نظام حقوقی این دریا، تدوین پیش نویس کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر و امضای چند سند همکاری میان کشور های ساحلی از دیگر برنامه های این نشست پیش بینی شده است.

وزرای امور خارجه کشورهای ساحلی دریای خزر در اردیبهشت ماه سال جاری نشستی را در مسکو پایتخت روسیه، با هدف آماده سازی دستور جلسه نشست چهارم سران و با حضور گروه های کاری هر یک از کشورها متشکل از کارشناسان حقوقی و نمایندگان آنها برگزار کردند.

'محمدجواد ظریف ' وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران که در این نشست شرکت کرده بود ، گفت: جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارد برای حل مسایل دریای خزر باید شیوه هایی اتخاذ شوند که منافع بلندمدت، همه جانبه و جامعی را به ارمغان آورند و تفکیک میان منافع زودگذر و پایدار، لازم است.

وی با بیان این که رژیم حقوقی دریای خزر باید به شیوه ای تعیین شود که پاسخگوی انتظارات و نیازهای مردم کشورهای ساحلی اعم از نسل های حاضر و آتی باشد، اظهار داشت: بر این اساس الگوی تعیین خطوط میانی باید برای همه طرف ها قابلیت دفاع در سطوح ملی را داشته باشد.

ظریف گفت: متاسفانه برخی بازیگران فرا منطقه ای، دریای خزر را مترادف با منابع انرژی نفت و گاز تعریف می کنند و از زوایای دیگر مانند محیط زیست بسیار شکننده و از صلح و ثبات پایدار نیز غافل هستند. تبدیل دریای خزر به دریای صلح و دوستی و ثبات، پرهیز از رقابت های تسلیحاتی، خودداری از کاربرد نیروهای مسلح و عدم حضور نیروهای مسلح کشورهای غیرساحلی از پیش فرض های اساسی تضمین صلح و ثبات پایدار در منطقه محسوب می شود.

ظریف تاکید کرد خوشبختانه اراده سیاسی رهبران پنج کشور ساحلی بر این است که این دریا همواره دریای صلح و دوستی، توسعه و شکوفایی پایدار، همکاری متقابل و حسن همجواری باشد.

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه نیز برگزاری نشست وزرای امور خارجه کشورهای ساحلی دریای خزر را آمادگی برای برگزاری نشست سران پنج کشور ساحلی خزر در آستراخان عنوان کرد و افزود: سران کشورهای ساحلی خزر توجه و دقت دائمی به این پهنه آبی، رفاه ساکنان منطقه و دوستی فی مابین دارند. گفت وگوهای سیاسی میان کشورهای ساحلی خزر با سرعت توسعه می یابد و روابط این کشورها درعرصه های تجارت و فرهنگ در حال گسترش است.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، جمهوری های تازه استقلال یافته قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان به ایران و روسیه در جمع کشورهای ساحلی دریای خزر پیوستند. این پنج کشور در دو دهه گذشته نشست های مختلفی را برای تعیین نظام حقوقی این دریا برگزار کردند اما هنوز به توافقی جامع در این خصوص دست نیافته اند.

این کشورها در مجموع 260 میلیون نفر جمعیت دارند و بر اساس آمارها بیش تر از 15میلیون نفر از جمعیت کشورهای ساحلی این دریا از منابع این حوزه امرار معاش می کنند.

خزر به طول تقریبی یکهزار و 200 کیلومتر، عرض متوسط 320 کیلومتر، مساحت 400 و 38 هزار کیلومتر مربع و حجم 770 هزار کیلومتر مکعب ،وسیع ترین دریاچه جهان است، اما به دلیل وسعت زیاد ، دریا نامیده می شود.

دریای خزر از نظر منابع طبیعی بسیار غنی است و میزان ذخایر انرژی آن به ترتیب 79 میلیارد بشکه نفت و 7 تریلیون متر مکعب گاز طبیعی برآورد شده است. علاوه بر این انواع ماهی های خاویاری و غیرخاویاری در این دریا وجود دارد.

*** نشست سران کشورهای ساحلی دریای خرز

نخستین نشست سران کشورهای ساحلی دریای خزر در آوریل سال 2002 (اردیبهشت 1381 ) در شهر عشق آباد پایتخت ترکمنستان برگزار شد.

نشست دوم سران این کشورها در اکتبر سال 2007 (مهرماه 1386) در تهران برگزار شد و در این اجلاس پیشنهاد تهیه سند همکاری های امنیتی خزر مطرح و جمهوری آذربایجان عهده دار تنظیم متن پیشنهادی این سند شد. در واقع تنظیم موافقتنامه امنیتی پنج همسایه ساحلی خزر از تصمیم های مهم اجلاس سران کشورهای ساحلی این دریا بود.

سومین نشست روسای جمهور پنج کشور ساحلی دریای خزر در نوامبر 2010 (آبان1389) در باکو برگزار شد. در این اجلاس موافقتنامه همکاری های امنیتی کشورهای ساحلی دریای خزر در سومین اجلاس سران کشورها به امضای روسای جمهور پنج کشور رسید.

در این موافقتنامه سران کشورهای ساحلی توافق کردند همکاری های خود را در زمینه تأمین امنیت دریانوردی در این دریا گسترش دهند. روسای کشورهای ساحلی همچنین تایید کردند بررسی های کارشناسی لازم برای تعیین عرض جغرافیایی و حدود حق حاکمیت پنج کشور عضو از دریای خزر انجام شود. بر اساس این تفاهمنامه، صید ماهیان خاویاری برای پنج سال ممنوع اعلام شد.

هر پنج کشور ساحلی دریای خزر پذیرفته اند موقعیت و نظام حقوقی خزر باید تثبیت شود اما رایزنی درباره تعیین مرزها همچنان ادامه دارد . منافع راهبردی و آینده این دریا بسیار مهم است که با توجه به کمبود منابع انرژی و غذایی در سال های آینده اهمیت آن را افزایش خواهد داد.

به اعتقاد صاحبنظران همکاری های مشترک پنج کشور ساحلی دریای خزر ، به ثبات و آرامش درسایه توافق و تعامل سازنده متقابل در این منطقه می انجامد و باعث رشد و شکوفایی زمینه های اقتصادی و تجاری دوجانبه و چند جانبه خواهد شد.

کشورهای ساحلی این دریا بشدت با حضور بیگانگان که هدفی جز تخریب و لطمه زدن به مناسبات میان این کشورها ندارند، مخالف هستند و این حرکت را مانعی بر سر راه تحکیم و تقویت روابط و شکل گیری دور جدید همکاری های مشترک می دانند.