منابع قدرت ساز یا تخریب گر

تدبیر24 : دکتر مصطفی مطهری - پديده جهاني شدن و گسسته شدن مرزها بر اهميت و ضرورت شناخت كاركردهاي وسايل ارتباط جمعي و مخاطبان آن مي افزايد. در جهان امروز جریان اطلاعات در تمام حوزه های معرفت بشری نقشی تعیین کننده و کارساز دارد؛ بنابراین کشورها هم برای بهره وری از دانش معاصر و درنتیجه رشد و پیشرفت علمی و هم به لحاظ مقابله با ابعاد مخرب جریان بین المللی اطلاعات، ناگریز از حضوری قوی و مؤثر در این جریان می باشند .

از این رو آگاه سازي و آموزش همگاني و توسعه مشاركت در پرتو رشد وشتاب روزافزون رسانه ها اهميت فراوان داشته و نقش اطلاع رساني به مردم و تلاش برای بالا بردن فهم و شعور سياسي جامعه از اهم وظايف وسايل ارتباط جمعي می باشد. امروزه رسانه هاي جمعي و وسايل ارتباطي نقش مهمي در تمامي كشورها برعهده دارند. مع الوصف درك دنياي پيرامون و اطلاع از حوادث و رويدادها به خوبي تاثيرات وسايل ارتباط جمعي را براي ما روشن و آشکار مي سازد .

مع هذا ارتباطات پایه اصلی تبلیغات می باشد و به فراگردی اطلاق می گردد که درآن انتقال پيام از سوي فرستنده براي گيرنده، مشروط برآن كه در گيرنده پيام مشابهت معني با معني مورد نظر فرستنده پيام ايجاد شود؛ در این فرآیند احساسات و نظریات به شکل پیام‌هاییکلامی یا غیرکلامی بصورت آگاهانه یا ناآگاهانه، خواسته یا ناخواسته بیان شده و سپس ارسال ، دریافت و ادراک می‌شوند. در تعاریف،((رسانه)) واسطه ای عینی و عملی در فرآیند برقراری ارتباط است، با علم به این اصل که خود زبان نیز یک نوع رسانه در موضوع ارتباط محسوب می گردد.

آنچه که به عنوان طبیعت رسانه و میزان نقش رسانه ها در سیاست بیان می شود و بسیار حیاتی به نظر می رسد این است که اساساً از رسانه‌ها به‌ عنوان رکن چهارم دموکراسی یاد می‌شود؛ رکنی که از یک طرف با مردم و از سوی دیگر با حکومت در ارتباط است؛چرا که گسترش به شدت فزاینده رسانه ها، موجب شده است که اطلاعات و مسائل سیاسی، اساسا در نهاد و حوزه رسانه ها نمایان شود ؛به گونه ای که گاهی احساس می شود که بیرون از دنیای رسانه ها تنها حاشیه هایی از سیاست را می توان یافت .

بنابراین آنچه روشن ومشخص است اینکه رسانه ها اصولا بر دلالت های دریافتی و ماهیت نهادهای اجتماعی و سیاسی تاثیر گذار هستند و مرز رابطه ای که میان سیاست، رسانه ها و مردم وجود دارد، نکته ای است که در یک پروسه دال و مدلولی و نهایتا دلالت تشخیص آن دشوار به نظر می رسد، بنحویکه بازنمایی مفاهیم این رابطه سه گانه در نحوه چیدمان نشانه ها در قالب دلالت های ضمنی ( نه صریح )ترتیب یافته است. مع الوصف با این تفاسیر و تعابیر به نظر می رسد رابطه ای دوسویه بین مخاطبان و رسانه ها برقرار است تا تاثیری واقعی از پیامها بر مخاطبان ایجاد شود.

بنابراین می‌توان این تعبیر را هم به کار برد کهرسانه‌ها واسطه و رابط اصلی میان سیاستگذاران و توده مردم‌ هستند ؛ بدین معنا که رسانه‌ها فعل به بسیج توده‌ها می زنند تا اندیشه‌های جدید و تکنیک‌های مدرن مورد وثوق را بپذیرند و از سوی دیگر ساختار سیاسی باثبات و پایداری را بنا نمایند که در آن ساختار، محیط اجتماعی همگون و منسجمی را خلق نموده و پدید بیاورند .این دو تعریف کم و بیش در رسانه های موجود در کشور نیز قابل مشاهده می باشند؛ اینکه برخی رسانه ها صرفا به نهادینه شدن سیاستهای دولت حاکم در بطن جامعه می پردازند و از سوی دیگر هم بعضی دیگر از زبان مردم سخن می گویند و صدای آنها را به گوش بدنه دولت و مسئولین می رسانند.

نباید فراموش نمود تزریق سیاستهای درست و بجای دولت به جامعه، ساری و جاری ساختن این سیاست ها در میان مردم، به گونه ای که برای آنان قابل درک و قابل لمس باشد یک بعد و بخشی از وظایف رسانه است .چرا که محتواي اعلانی رسانه ها با اهداف و اغراض گوناگوني صورت مي گيرد و اين در حالي می باشد که اين محتوا بيشتر بعد سياسي و جنبه تبليغاتي يافته است و از طريق پروپگاندا در جهت جذب و هضم مخاطب و هماهنگ کردن آن ها با اهداف خود گام برمي دارند .

تبلیغات سیاسی از هر منظر خود را برحق و طرف های دیگر را ناحق و ناصواب می داند. در واقع تبلیغات سیاسی یا پروپاگاندا شکلی از ارتباط است که با ترغیب یا اقناع متفاوت می باشد چرا که هدفش دستیابی به پاسخی است که قصد مبلغ( متولی تبلیغات یا تبلیغات چی ) را ادامه و تداوم می بخشد و با فرآیند آژیتاسیون ( هیاهوی رسانه ای ) که بیشتر توسط دو ابزار« برچسب زدن » و « شعارهای فریبنده » قابل اجرا می باشد و این نوع تبلیغات و آموزش به گونه است که به هوادارانشان فرصت پرسش گری وخواستن دلیل را نمی دهد و با تکرار بیش ازحد مطالب و مباحث و ایجاد شور به جای شعور، کنترل ذهن مخاطب را در دست می گیرد و مخاطب و ذهن و نگرش مخاطب را مانند یک موم در دست به هر شکل و شمایلی که در راستای منافع آنها کارسازتر باشد، می سازند و صورت بندی می کنند.

واقعیت این است که رسانه های گروهی تنها در برگیرنده اطلاعات لازم برای زندگی در جامعه مدرن و متجدّد نمی باشند ، بلکه در تعیین آگاهی ها و ارزشهای جوامع نقش ویژه و جایگاه اساسی و مهمی دارند. در راستای این رسالت آگاهی رسانی رسانه ها، وظیفه آموزش دهی نیز از اهداف اصلی آنان بوده و در چارچوب این نقش و وظیفه خطیر، رسانه هادی و مبشّر ارزش های جامعه به امور اخلاقی است. در بعد ایجابی موضوع توجه به مبانی اخلاقی جامعه از جمله موضوعاتی است که نه تنها توجه مخاطب به رسانه را حِدّت وجدیت می بخشد، بلکه تبعات و پیامدهای برنامه هایی را که رسانه عرضه می کند را نیز سامان می دهد . اما در بعد سلبی رابطه دوسویه رسانه و اخلاق ، باید چنین موضوع را تحلیل نمود که رسانه ، خود برآیندی از نیروها و شرایط اجتماعی می باشد و در جامعه ای که در آن اصول ارزشی نادیده گرفته می شوند نمی توان از رسانه های گروهی نیز انتظار داشت که خود را ملزم به رعایت اصول اخلاقی - ارزشی بدانند.

در باب مهندسی تبلیغات و آموزش رسانه ملی « صدا و سیما ج.ا.ا » که درچه جهت و چارچوب و با چه متدی قابل تحلیل و تبیین می باشد، بسیاری از اهالی سیاست که از منتقدین این رسانه ( صدا و سیما ) می باشند، عملکرد و کارکرد رسانه صدا و سیما را در آموزش و تبلیغات سیاسی خصوصاً درسال های اخیر جهت دار، جناحی، توده ای، مخاطب گریز، متغایر با وحدت ملی و نفی کننده منافع ملی می دانند؛ لذا خواستار آنند این رسانه ملی و برنامه های آن، مورد بازبینی جدی و مدیریت ملی گرایانه درچارچوب منافع ملی قرار گیرد و برای عبور از این بحران ایجاد شده در عدم توجه به مسئولیت اجتماعی این نهاد تاثیرگذار شیوه ناصحیح مدیریت آن را مورد هجمه قرار می دهند .