فرش‌های ۱۰۰ ساله

هنر گره‌های متقارن و پرزبافتی که حالا قالی شده‌اند و در مسجد گسترده شدند با هنر کاشی کاری که بالای سرستون‌های مسجد با رنگ فیروزه‌ای کبود و لاجوردی تلفیق شده‌اند، همزیستی مسالمت آمیزی را رغم زده که حاصل آن آرامشی برای گردشگران و نمازگزاران مسجد جامع سنندج یا دارالاحسان شده است.

گردشگرانی که وارد بنای قاجاری این مسجد می‌شوند، آنقدر غرق در زیبایی آن می‌شوند که دقایقی روی فرش‌ها قدم می‌زنند، از آنها عکس می‌گیرند، در مسجد می‌نشینند و دستی روی فرش‌های پهن شده می‌کشند تا انرژی‌ حاصل از دستانی که نخ را گره زده‌اند را احساس کنند. گفته می‌شود، خیرین و بافنده‌ها فرش‌های دستبافت را به این مسجد اهدا کرده‌اند.

مسجد دارالاحسان سنندج که به «مسجد جامع» نیز شهرت دارد، به دستور امان‌الله خان اردلان والی بزرگ کردستان در سال ۱۲۲۸ هجری، در زمان حکومت فتحعلی ‌شاه قاجار احداث شده است.

این مسجد دو ایوانی یک حیاط مرکزی دارد که در پیرامون آن ۱۲ حجره برای طلاب علوم دینی ساخته شده است. مسجد دارای شبستانی بزرگ با ۲۴ ستون است و اطراف شبستان  و سر ستون‌ها با آیات کلام الله مجید مزین شده است. برای تزیین دیوارهای مسجد از کاشی‌های هفت رنگ استفاده شده و در اِزاره‌های آن سنگ مرمر به کار رفته است. گفته می‌شود کاشیکاری این مسجد، کار هنرمندان اهل اصفهان است.

سعید نظری- معاون فعلی صنایع دستی کردستان درباره فرش‌های این مسجد به ایسنا، می‌گوید: دی ماه سال ۱۳۸۸ از مسجد دارالاحسان سنندج دیدن کردم و عکس‌هایی هم از فرش‌های داخل آن گرفتم. بعد از این بازدید به اداره اوقاف که مالکیت این مسجد را دارد، نامه‌ نوشتم و درخواست کردم با توجه به اینکه برخی از فرش‌های موجود در مسجد قدمت ۱۰۰ ساله دارند و نمادی از فرهنگ استان کردستان محسوب می‌شوند، آنها را حفظ کنند و از طرفی چون گردشگران داخلی و خارجی از این مسجد دیدن می‌کنند و می‌توانند روی این فرش‌ها راه بروند به نوعی آنجا به موزه زنده فرش تبدیل شود اما تا کنون هیچ پاسخی از اوقاف دریافت نکردم. هنوز یک سال از ارسال نامه من به اوقاف نگذشته بود که بیشتر فرش‌های قدیمی مسجد جمع‌ شدند و کسی از سرنوشت آنها خبر ندارد. 

او با تاکید به اینکه متاسفانه فرش‌های قدیمی که قدمت برخی از آنها به ۱۰۰ سال می‌رسد، دیگر در مسجد وجود ندارند، اضافه می‌کند: فرش‌هایی که در مسجد وجود داشته و دارند از نقاط مختلف استان کردستان و استان‌های دیگر اهدا شده‌اند.

معاون صنایع دستی کردستان با اشاره به اینکه اکثر فرش‌های موجود در بنای قدیمی مسجد جامع سنندج دستبافت هستند، بیان می‌کند: اطلاعاتی درباره بافنده‌ فرش‌ها وجود ندارد زیرا برخی از آنها را خود بافنده‌ها اهدا کرده‌اند و برخی دیگر هم خریداری و سپس اهدا شده است.

نظری می‌گوید: فرش تک پود سنه جزو گران‌ترین فرش‌های ایران است که نمونه‌هایی از آن در مسجد جامع سنندج نیز وجود داشته است. این فرش‌ها در انواع طرح‌ها از جمله طرح‌های واگیره‌ای (تکرار شونده)، یک چهارم، سراسری، هندسی، گردان و ذهنی بافت روستایی و نقشه دار موجود بودند. اندازه قالی‌ها نیز از سایز پشتی تا ۱۲ متر  بوده‌اند.

 او در پاسخ به اینکه آیا معاونت صنایع دستی کردستان برای پیگیری دوباره فرش‌ها اقدامی انجام داده یا در این زمینه نامه‌ دیگری به اوقاف نوشته است؟ اظهار می‌کند: معاونت میراث فرهنگی باید این موضوع را پیگیری کند.

به گفته نظری مسجد جامع سنندج به اندازه مساحت مفید آن مفروش بوده است.

در کتاب تحفه ناصری نوشته میرزا شکرالله سنندجی، به قالیچه‌های نفیس و با ارزشی که به سفارش امرا و روسای ایلات و عشایر و به قصد هدیه و پیشکش به مقامات، و برای وقف به مساجد و اماکن متبرکه بافته می‌شده، اشاره شده است.

 هنر قالی‌بافی پیوند عمیقی با زندگی کردها دارد. زمخت و خشن بودن بافته‌ها، به دلیل کاربرد پشم خشن کردی و طرح‌های شکسته و دارای زوایای شکسته، یادآور مسیرهای صعب العبور منطقه کوهستانی پرپیچ وخم کردستان و روحیات مردمی است، که در این مسیرها کوچ می‌کرده یا زندگی می‌کنند.

ایسنا آماده انتشار پاسخ‌ها یا اطلاعات احتمالی است.