ابهام در تعداد کاربران اینترنت در ایران

تدبیر24: دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری های نوین این مرکز اعلام کرد: رشد روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات همه ابعاد زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است.حکمرانی ، کسب و کار، تجارت ، آموزش، خدمات و... در حال حاضر به کمک کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات ، شکل نوینی پیدا کرده است.

رشد و نوآوری شگرف این حوزه در آینده نیز دگرگونی های زیادی را در زمینه‌های مختلف و مرتبط به وجود خواهد آورد. برنامه ریزان و سیاستگذاران همواره می‌کوشند تا هم برای پیشرفت حوزهICT و هم برای ارتقاء تمامی حوزه های کاربردی آن ، مناسب ترین راهکار را انتخاب و اجرا کنند. اینترنت به عنوان یکی از بسترها و زیرساخت‌های لازم برای دستیابی به اهداف مهم توسعه و پیشرفت و تحقق چشم اندازهای آینده محسوب می شود.

داشتن اطلاعات دقیق از کاربران اینترنت، شرط لازم برای هرگونه برنامه ریزی و سیاستگذاری کلان و جزئی بسیاری از حوزه های حکمرانی، کسب و کار، آموزش و... است. شناخت تعداد کاربران اینترنت و میزان استفاده آنها از اینترنت برای برنامه‌ریزی‌های دولت و سیاستگذاران اهمیت بسزایی دارد. در سال‌های گذشته، پژوهش‌ها و بررسی های مختلفی برای یافتن تعداد کاربران اینترنت و ضریب نفوذ آن در کل کشور و در استان‌ها و شهرها انجام شده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش کارشناسی خود در سال ۱۳۸۶ با ارائه تناقض های موجود در فرمول محاسبه تعداد کاربران اینترنت، اشکالات آن را مطرح کرد.

در این گزارش نشان داده شده که اگر فرمول مذکور را صحیح فرض کنیم و بخواهیم با توجه به اطلاعات موجود، آن را برای کشورهای دیگر مورد استفاده قرار دهیم، خروجی فرمول یعنی تعداد کاربران اینترنت کشورها بیش از دو برابر جمعیت آنها خواهد شد و اینها دلایلی برای نشان دادن اشکالات فرمول بودند.

به دنبال آن، سازمان فناوری اطلاعات برای احصای شاخص های برنامه چهارم توسعه، پروژه ای را با عنوان «تعیین فرمول ضریب نفوذ اینترنت برای کشور» تعریف و آن را در سال ۱۳۸۸ به مرکز تحقیقات و فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف برون سپاری کرد. این پروژه در سال ۱۳۸۹ نهایی شد.

مرکز پژوهش های مجلس طی نامه ای اشکالات فرمول جدید را مطرح کرد و طی دو جلسه که برای همین منظور در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شده بود، اشکالات فرمول مذکور بیان شدند با این حال، فرمول مذکور با همه اشکالات از سال ۱۳۸۹ تاکنون مورد استفاده سازمان فناوری اطلاعات قرار می گیرد .

خروجی این فرمول برای سال های اخیرمنتشر شده است. آمارهای منتشره سازمان مذکور با آمار منتشره مرکز آمار ایران و اتحادیه بین المللی مخابرات ، تفاوت های چشمگیری دارد. سوال این است که ضریب نفوذ واقعی کاربران اینترنت در کشورمان چقدر است؟

مرکز آمار ایران، بررسی های میدانی را در خصوص شمارش کاربران اینترنت در سال های ۱۳۸۷ ، ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ انجام داده است. جمع‌آوری اطلاعات در آمارگیری سال های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹ ، به روش نمونه گیری انجام شد که نتایج آن، تصویری از وضعیت تعداد کاربران اینترنت در کل کشور و استان ها را منعکس کرد. مرکز آمار ایران در سرشماری سال ۱۳۹۰ با گنجاندن سوالات مرتبط با کاربران اینترنت در پرسشنامه خود توانست اطلاعات بهتری را از وضعیت کاربران اینترنت کشور جمع آوری کند.

در این گزارش آمارهای ارائه شده سازمان فناوری اطلاعات، آمارهای جمع آوری شده توسط مرکز آمار ایران و آمارهای منتشر شده از سوی اتحادیه بین المللی مخابرات با هم مقایسه می شوند و فرمول محاسبه تعداد کاربران اینترنت مربوط به سازمان فناوری اطلاعات مورد ارزیابی قرار می گیرد.

در این گزارش برای ایجاد یک فهم مشترک از واژه «کاربران اینترنت» و تبیین ادبیات موضوع ابتدا در فصل اول به تعاریف پایه ای این حوزه پرداخته می شود. تعاریف مطرح در دنیا و تعریفی که در کشورمان مورد استفاده قرار گرفته، بیان می شوند سپس در فصل دوم، فرمول شمارش کاربران اینترنت سازمان فناوری اطلاعات، معرفی و پارامترهای آن مورد بررسی قرار می گیرند.

سپس در فصل سوم ابتدا آمارهای اتحادیه بین المللی مخابرات ارائه می شوند و فرمول تعداد کاربران اینترنت که مبنای محاسبات سازمان فناوری اطلاعات است، مورد تحلیل قرار می گیرند و زوایای مختلف آن با نتایج آمارهای موجود بررسی می شوند و اشکالات آن مورد تحلیل قرار می گیرند و در آخر این فصل نیز آماری که با استفاده از فرمول مذکور در سال های ۱۳۸۹ ، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ به دست آمده برای استان های مختلف و کل کشور ارائه می شوند و در کنار آن آمار به دست آمده از سرشماری ۱۳۹۰ ، نمونه گیری ۱۳۸۹ ، نمونه گیری ۱۳۸۷ که توسط مرکز آمار انجام شد ارائه می شوند و در پایان فصل چهارم نیز ، نتایج این پژوهش جمع بندی و ذکر می شوند.