شبکه‌های استانی؛ عریض و طویل اما بی‌فایده

تدبیر24: سازمان صدا و سیما دو سالی است که از کمبود بودجه گله دارد و تلاش می کند برنامه های خود را به سمت و سویی سوق دهد تا هزینه های خود را از طریق برنامه های مشارکتی تامین کنند. اضافه کاری کارمندان کاهش یافته و بسیاری از تهیه کنندگان نسبت به بدهی سازمان شکایت دارند اما عزت الله ضرغامی به عنوان رییس سازمان صدا و سیما همچنان در مراسم رونمایی از شبکه ای تازه شرکت می کند و روز به روز بر شبکه های بی مخاطب و هزینه بر افزوده می شود.
 
به گزارش پیام نو، بیش از سی شبکه استانی بودجه خود را از طریق صدا و سیما تامین می کنند و در مقابل کمتر برنامه تاثیرگذاری تولید می شود. مخاطبان ماهواره های دیجیتال از تکراری بودن برنامه شبکه های مختلف صدا و سیما گله دارند و این سازمان عریض و طویل همچنان در جذب مخاطب ناتوان است.
 
شیوه تولید برنامه در سیما
 
کیوان فهیمی، یکی از تهیه کنندگانی که با شبکه های استانی مختلف همکاری کرده است درباره شیوه تولید برنامه در این شبکه ها به پیام نو گفت: «برنامه هایی روتین وجود دارند مانند اخبار، برنامه خانواده و جوان و … که توسط تهیه کننده های صدا و سیما در مراکز استان ها تامین می شود. علاوه بر این، برنامه هایی هم به سفارش معاونت سیمای استان ها و با بودجه این معاونت برای پخش تولید می شوند. آثار فاخر و درجه یک از طریق معاونت سیمای استان تامین بودجه می شوند و مراکز به شکل یک منبع درآمد به این معاونت نگاه می کنند.»
 
او درباره شیوه اختصاص بودجه به شبکه های استانی اظهار کرد: «اسفند ماه هر سال مشخص می شود که هر شبکه استانی چند دقیقه برنامه باید تولید کند. بر اساس این الزام برای تولید برنامه بودجه ای به شبکه ها اختصاص داده می شود. از سوی دیگر هر مرکزی که بودجه بیشتری از سیمای استان ها دریافت کند برای مدیرانش امتیاز مثبت بیشتری به بار می آورد. طرح ها از سوی تهیه کننده های سازمانی یا غیرسازمانی به مراکز استان پیشنهاد داده می شود و طرح هایی که از درجه کیفی بالاتری برخوردار هستند موفق به دریافت بودجه و تولید می شوند. با تایید شدن طرح در معاونت سیما مشاوری برای پروژه تعیین می شود و بودجه اختصاص یافته طی سه نوبت به تهیه کننده پرداخت می شود. البته شروطی هم وجود دارد مانند اینکه اگر نتیجه کار از شورای ارزیابی نمره بالای ۷۰ دریافت نکند بودجه تعیین شده برای آن برنامه کاهش می یابد. البته بخش زیادی از بودجه در دست معاونت سیمای استان باقی می ماند تا تولید برنامه به پایان برسد و معاونت سیما همواره بخشی از بودجه را به عنوان درآمد نزد خود نگه می دارد.»
 
تبعیض آشکار در میان تهیه کننده های استانی با تهرانی
 
فهیمی با اشاره به تاکید سازمان برای تولید برنامه های مشارکتی تصریح کرد: «البته به ندرت پیش می آید که برنامه های مشارکتی در استان ها تولید شوند. مرکز اصفهان بیشتر از مراکز دیگر در این زمینه فعال است. اختصاص بودجه از سوی معاونت سیمای استان ها به شبکه های استانی برای تولید برنامه های خاص از سوی تهیه کننده و برنامه سازان بومی است در صورتی که معاونین سیمای استان و مدیران معمولا به تهیه کننده های بومی اعتماد ندارند و ترجیح می دهند بودجه را در اختیار تهیه کننده های تهرانی قرار دهند. به همین دلیل برنامه های ویژه که بودجه ای ده برابر برنامه های عادی دارد در اختیار تهیه کننده های غیربومی قرار داده می شود. مدیران برای تولید برنامه های ویژه در شبکه های استانی مثل مستند با تهیه کننده های استانی دقیقه ای ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار و در نهایت ۳۰۰ هزار تومان اختصاص می دهند در حالی که این رقم برای تهیه کننده های تهرانی دقیقه ای ۷۰۰ هزار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است که این بودجه از معاونت سیمای استان ها تامین می شود.»
 
او در ادامه تاکید کرد: «در چند مورد محدودی که معاونین استانی به تهیه کنندگان و یا کارگردانان استانی اعتماد کرده اند پاسخ خوبی دریافت کردند. فیلم «تنهای تنهای تنها» نمونه ای موفق از این اعتماد مدیران به نیروهای خلاق بومی است. اما متاسفانه در اکثر مراکز استان مدیران اعتمادی به کارمندانشان ندارند. از سوی دیگر تلاشی هم برای پیدا کردن استعدادهای موجود در استان صرف نمی شود. از سوی دیگر با توجه به کمبود بودجه صدا و سیما و عدم تزریق پول به معاونت های سیما هنوز با بسیاری از تهیه کننده های سال قبل تسویه حساب نشده است. البته بسیاری از تهیه کننده ها هم هزینه عوامل را با قسط سوم پرداخت می کنند و همین موجب بدقولی تهیه کننده ها می شود چون معمولا قسط آخر است که با تاخیر به تهیه کننده پرداخت می شود.»
 
مراکز استان ها برای دریافت بودجه درجه بندی هایی دارند که بر اساس این درجه بندی ها مثلا استان های بزرگتر مثل اصفهان، شیراز و مشهد بودجه بیشتری دریافت می کنند و استان های کوچکتر بودجه کمتر اما در تولیدات استانی شبکه ها چندان تفاوتی ایجاد نمی شود. جای خالی نیروهای کارآمد و با استعداد و برنامه های تولیدی و با کیفیت به شدت در میان این سی و اندی شبکه استانی احساس می شود. شبکه هایی که بیش از عملکردشان ساختمان اداری شان چشم را می نوازد.
 
مدیران شبکه های استانی مدیرانی ناکارآمدند
 
در همین حال علیرضا پاکدهی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در این باره به پیام نو گفت: «دانشکده های صدا و سیما دانشجویانی را جذب می کند تا هم برای مراکز استان ها و هم دفتر تهران نیرو تربیت کند اما باید دو نکته را مورد توجه قرار داد. دانشجویانی که به این دانشگاه ها وارد می شوند معمولا خاص و نخبه نیستند و به عنوان آخرین انتخاب و تنها برای جذب در یک سازمان اداری آن را برگزیده اند. به نظر می رسد اغلب این افراد گزینه اولشان دانشکده صدا و سیما نبوده و به دانشگاه تهران و علامه توجه دارند لذا این نشان دهنده افت خاص در توانمندی دانشجویانی است که به آنجا جذب می شوند. در مرحله بعدی دانشجویانی که جذب شده اند و علاقه مند هستند تهران را به عنوان محیطی تلقی می کنند که برای رشد آنها مناسب تر است و دوست ندارند به شهرهای خود برگردند. به این ترتیب نیروهای توانمند جذب استان ها نمی شوند و در نتیجه غالب افرادی که به استان ها برمی گردند از توانمندی بالایی برخوردار نیستند. البته اگر هم باشند با فقدان توانمندی در همکاران دیگر خود مواجه می شوند و این عوامل دست به دست هم می دهند تا سطح کار شبکه های استانی را کاهش دهند. با همه این اوصاف نمونه های خاصی در شهرستان ها وجود دارد که نه تنها از آثار تهران بهتر است بلکه شاید خیلی بالاتر هم باشد.»
 
پاکدهی که دکترای علوم ارتباطات دارد مدیران شبکه های استانی را مدیرانی ناکارآمد می داند و معتقد است مدیرانی که خود شناخت و شایستگی خوبی ندارند موجب می شوند که یا توانایی نیروهای کارآمد هدر برود و یا به نوعی این افراد سرخورده شوند.
 
او در پاسخ به این پرسش که بیش از سی شبکه استانی وجود دارد که اگر تولیدات این شبکه ها مردم هر استان را به خود جلب می کرد نیازی به شبکه های ماهواره ای و افزایش شبکه های تلویزیونی احساس نمی شد پس علت اقبال کم از این شبکه ها چیست؟ گفت: «این سوال جدی و کلیدی است و با پاسخ محدود نمی توان به آن پاسخ داد. صدا و سیمای پایتخت هم با این مشکل مواجه است. به رغم وجود این تعداد شبکه استانی و ۲۱ شبکه فرا استانی که یک شبکه هم قرار است به زودی به آنها اضافه شود ما موفق به جذب مخاطب نشده ایم به گونه ای که مردم به شبکه های بیگانه روی نیاورند. ساده ترین مسئله کیفیت برنامه ها است. کیفیت و تنوع و تکثری که باید در برنامه های صدا و سیما وجود داشته باشد، وجود ندارد. به عنوان مثال در نمونه تجربی که من شاهد آن بودم طی دیروز و دیشب دانش آموزی ۱۵ ساله برنامه های مختلف صدا و سیما را نگاه می کرد. سریال افسانه دونگی را که دید با تماشای گره های داستان گفت این سریال ها بهتر از سریال های ایرانی هستند. در سریال های ایرانی به تعبیر یک کودک ده ساله می توان گفت با سریال ندیده فهمیده مواجه هستیم که از ابتدای آن می توان انتها را حدس زد. با نظر این کودک از بزرگترها چه انتظاری می توان داشت. کیفیت واقعی و تکثر دو عنصری است که برنامه های صدا و سیما از آن بی بهره اند.»
 
در دام تکرار افتاده ایم
 
این استاد علوم ارتباطات کاهش تعدد شبکه ها و افزایش کیفیت را اولین راهکار برای بهبود و جذب مخاطب دانست و توضیح داد: «در حال حاضر ما با افزایش کمیت نه تنها در بهبود کیفیت پیشرفتی نداشتیم بلکه در دام تکرار هم افتاده ایم. چند هفته مدام سریال های کره ای پخش می شوند و بعد به یکباره فیلم های هندی جای آن را می گیرند. آیا فیلم های کره ای بهتر از فیلم های هالیوود هستند و یا ما از سر ناچاری به این فیلم ها رو آورده ایم. »
 
به نظر می رسد برای نجات شبکه های استانی و بهبود آثار این شبکه ها تربیت و کشف استعدادهای بومی یکی از نیازهای ضروری است. از سوی دیگر باید تغییری در نگرش مدیران نسبت به تهیه کننده های بومی و جنس و موضوع برنامه ها ایجاد شود.