آتش در کمین جان مراتع همدان

منابع طبیعی غنی ترین کانون حیات بشری امروز دستخوش مشکلاتی همچون خشکسالی، چرای مفرط دام و از همه مهمتر خطر آتش سوزی است.

تدبیر24: منابع طبیعی که از آن به عنوان موهبت الهی و سرمایه ملی هر کشور یاد می شود هر ساله به علت سهل انگاری معدود افراد بی مسوولیت، گرفتار زبانه های آتش شده و این سرمایه عظیم به خاکستر تبدیل می شود.

در این بین جنگل و فضای سبز بکر و زیبای استان همدان که گنجینه ای کمیاب از ذخیرگاه های ژنتیکی گیاهی و جانوری کشور را در خود جای داده است، از بی مهری افراد بی مسوولیت، زخم ها بر پیکره خود نشان دارد.

بارها شاهدیم که این نقش و نگار زیبای خدادادی با اندک سهل انگاری و بی توجهی معدود افراد در حلقه سوزان آتش گرفتار شده است.

استان همدان با 905 هزار هکتار اراضی ملی که 42 هزار و 566 هکتار آن شامل جنگلهای دست کاشت و طبیعی است از این قاعده مستثنی نبوده به گونه ای که بگفته ˈمحمد رضا همتیˈ مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان 778 هکتار از مراتع این استان در 143 فقره آتش سوزی سال گذشته طعمه حریق شد.

وی با ذکر اینکه پدیده خشکسالی در سالهای اخیر از عمده علل وقوع حریق در مراتع است، اظهار کرد: پیش از بروز این مشکل میزان گزارش های آتش سوزی در مراتع تک رقمی بود ولی هم اینک این رقم به بیش از 100 مورد رسیده است.

وی توضیح داد: بروز پدیده خشکسالی و تغییر اقلیم باعث طولانی شدن ماه های گرم سال و کاهش پوشش علوفه ای در مراتع شده است و این اتفاق موجب از بین رفتن گیاهان پایه ای چند ساله و جایگزین شدن گونه های یکساله و حساس به حریق شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان تاکید کرد: گونه های جایگزین دارای عمر کوتاه و شاخ و برگ های ضعیف هستند و در فصل رویش در زمان اندکی گل می دهند که این نوع از گیاهان به شدت در برابر حریق آسیب پذیر هستند.

از نظر این مسوول منابع طبیعی چرای مفرط مراتع دیگر علل بروز خسارت در مراتع است با این توضیح که گیاهان خوش خوراک توسط دام مصرف شده و نسل آنها به علت چرای مفرط از بین می رود و به جای آن گیاهان و گونه های مهاجم جایگزین آنها می شوند که افزایش پراکنش این نوع از گونه ها در سطح مراتع زمینه ای برای تشدید و گسترش حریق و از بین رفتن گیاهان می شود.

وی یادآوری کرد: از طرفی خالی شدن حاشیه شهر و روستا از دام و از بین رفتن دام و دامداری در این مناطق باعث رشد و بالا آمدن علوفه ها در اطراف باغات حاشیه شهر شده که می تواند زمینه ای برای بروز و گسترش آتش شود.

همتی بیان کرد: استفاده از باغات مناطق حاشیه شهر برای تفریح و سرگرمی نیز آسیب هایی را برای طبیعت به همراه داشته است، بدین طریق که مردم در ساعاتی از روز به ویژه ایام پایان هفته به طبیعت روی آورده و برخی افراد نیز در گوشه کنار مراتع و باغات آتش برپا می کنند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان افزود: این افراد بدون توجه به اینکه خاکستر این آتش به طور کامل خاموش شده یا نه آن را رها کرده اما غافل از اینکه با وزش یک نسیم ضعیف، باغات دچار حریق می شوند.

وی 10 درصد از علت بروز حریق در مراتع را آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی ذکر کرد و گفت: کشاورزان به بهانه مبارزه با آفات و در امان ماندن باغات از حشرات موزی، اقدام به این عمل کرده غافل از اینکه احتمال تسری آتش به مراتع زیاد است.

معاون یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان نیز در این ارتباط با بیان راه های پیشگیری و مقابله با وقوع آتش سوزی گفت: آگاه سازی شهروندان و کشاورزان با برگزاری کلاس های ترویجی آموزشی با محوریت پرداختن به موضوع نحوه پیشگیری و مقابله با حریق صورت گرفته است.

محمد بزرگمهر با ذکر اهمیت بهره گیری از ظرفیت رسانه ها برای کنترل این مشکل اظهار کرد: از طریق جراید و رسانه ها در مناسبت های خاص در طول سال اطلاع رسانی صورت می گیرد.

وی تاکید کرد: در نقاط حساس و بحرانی استان بویژه جنگل های دست کاشت و طبیعی تدابیر لازم برای پیشگیری و کاهش خسارت حریق های احتمالی از طریق ایجاد آتش بر در دستور کار قرار داشته و همه ساله اجرا می شود.

به گفته معاون یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان در تمامی مناطق جنگل های دست کاشت ، طبیعی، پارک های جنگلی و در جنگل های و در جنگلکاری حاشیه جاده های اصلی ˈآتش برˈ به صورت نواری استفاده می شود به گونه ای که با از بین بردن پوشش علوفه ای، ایجاد شخم و شیار و استفاده از علف کش بین درختان و در مناطق حساس در ابتدای فصل بهار از رشد علف های هرز جلوگیری می شود.

بزرگمهر جمع آوری و خارج کردن علوفه از محل های آسیب پذیر، پاکسازی علف های هرز حاشیه جاده های اصلی با همکاری راهداری، مستقر شدن نگهبانانی به منظور پایش مراتع در پنج منطقه حساس با هدف گزارش هر گونه آتش سوزی و حضور به موقع در محل بروز حریق را از دیگر اقدامات صورت گرفته این مجموعه برای کنترل و مهار حریق عنوان کرد.

معاون یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اظهار کرد: نیروهای کشیک اطفای حریق از ابتدای خرداد ماه سالجاری برای مهار هر گونه حریق آماده هستند و در زمان اطلاع از بروز حریق فوری وارد عمل می شوند.

وی یادآوری کرد: وسایل ابتدایی اطفای حریق در روستاها بین دهیاران توزیع شده است تا در زمان نیاز برای حفظ و صیانت از مراتع، شوراها، دهیارها و نیروهای مردمی وارد عمل شوند.

معاون یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان خاطر نشان کرد: 143 فقره آتش سوزی در سطح مراتع و جنگلهای استان در سال 92 گزارش که بر اثر آن 778 هکتار از مراتع طعمه حریق شد.

وی افزود: چهار درصد از آتش سوزی ها عمدی است و افراد متخلف به عللی همچون دید منفی نسبت به مراتع، به علت برخورد ماموران با تخلف آنها یا برای توسعه باغات اقدام به آتش زدن مراتع می کنند.

وی یادآوری کرد: در سال 91 حدود 113 فقره حریق به این مجموعه گزارش شد که در اثر آن 503 هکتار از اراضی این استان در آتش سوخت شد.

وی تاکید کرد: مکان هایی که طعمه حریق می شود گرچه در سال بعد پوشش گیاهی جایگزین آن می شود ولی گونه های پایا، خوش خوراک و گیاهان و گونه هایی که از نظر اکولوژیکی اهمیت دارند بر اثر آتش سوزی از بین رفته و به جای آنها گیاهان کم ارزش و علف های مهاجم جایگزین می شود که این جاگزینی به ضرر طبیعت است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان نیز از کشاورزان خواست از ایجاد حریق در عرصه های طبیعی و آتش زدن باقی مانده محصولات کشاورزی بویژه در عرصه های مجاور مناطق تحت مدیریت محیط زیست و منابع طبیعی خودداری کنند.

سید عادل عربی گفت: باتوجه به فرا رسیدن فصل تابستان و برداشت محصولات زراعی، برخی از کشاورزان طبق یک باور غلط اقدام به آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی برجا مانده از کشت اول می کنند.

وی افزود: کشاورزان بر این باورند که با آتش زدن بقای محصولات بجا مانده از کشت اول مواد معدنی به خاک افزوده شده و باروری خاک بیشتر می شود و بر همین مبنا سال زراعی آینده محصول بیشتری برداشت می کنند.

وی بیان کرد: گرچه این عمل محاسن بسیار اندک و ناچیزی در باروری خاک دارد ولی معایب آن به قدری زیاد است که مزیت های این کار غیر منطقی را زیر پوشش خود قرار می دهد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان اضافه کرد: با آتش زدن بقایای محصول، ˈمیکرو ارگانیزمˈ و جانداران زنده موجود در خاک از بین می روند در حالیکه وجود این جانداران برای نفوذ پذیری خاک ، تثبیت ازت و تهویه خاک ضروری است.

عربی با بیان اینکه بیشتر مزارع کشاورزی در کنار مراتع و اراضی ملی استان قرار دارند گفت: برخی مواقع شعله های آتش، عمدی یا سهوی به سمت اراضی ملی پیشروی کرده و بخش عظیمی از مراتع طعمه حریق می شود.

وی افزود: با توجه به اینکه اراضی ملی در سطوح شیب دار قرار دارند امکان حضور خودروهای آتش نشانی و خاموش کردن آتش بسیار پایین است و در هنگام آتش سوزی بیشتر مراتع استان از بین می روند.

وی گفت: با از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه که در طول سال های گذشته در مراتع و منابع طبیعی رشد کرده است زمینه تخریب زیستگاه گونه های مختلف جانوری فراهم و به دنبال آن سن غلات و آفت های محصول نیز افزوده می شود.

وی آلودگی هوا و پدیده ریزگرد را از دیگر آثار زیانبار آتش زدن بقایای محصول ذکر کرد و توضیح داد: آتش موجب سبک شدن خاک می شود که در صورت وزش باد، شاهد بروز ریزگرد خواهیم بود.

عربی افزود: با از بین رفتن جوندگان و خزندگان چرخه طبیعی بر هم می خورد به گونه ای که طعمه کمیاب شده و گونه های جانوری برای به دست آوردن طعمه به سکونتگاه های انسانی هجوم می آورند.

وی گفت: اداره کل حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از بروز این معضل مکاتباتی با جهاد کشاورزی داشته است و با پیگیری های صورت گرفته از سال 89 تاکنون شاهد سیر نزولی آتش زدن بقای محصول بوده ایم.

822 هزار هکتار از اراضی همدان به صورت مرتع بوده و سرانه مراتع و فضای سبز در همدان حدود 244 متر مربع است.

منبع: خبرگزاری ایرنا

برچسب ها: تدبیر24، آتش، مراتع، همدان، منابع طبیعی